Wyrok z dnia 1994-01-20 sygn. WR 213/93

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt WR 213/93

Wyrok z dnia 20 stycznia 1994 r.

W razie umyślnego narażenia innej osoby na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia (art. 160 § 1 k.k.) z jednoczesnym spowodowaniem u niej umyślnie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia naruszającego czynności narządu ciała na okres powyżej siedmiu dni (art. 156 § 1 k.k.) zachodzi zbieg przepisów ustawy (art. 10 § 2 k.k.).

Przewodniczący: sędzia płk J. Steckiewicz (sprawozdawca).

Sędziowie: płk J. Medyk, płk S. Przyjemski.

Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: ppłk J. Żak.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 1994 r. na rozprawie sprawy Krzysztofa P., skazanego nieprawomocnie za popełnienie przestępstw określonych w:

(...) 8/art. 160 § 1 k.k. w zw. z art. 58 k.k. w zb. z art. 156 § 3 k.k. oraz w zw. z art. 25 § 2 k.k. (pkt 11 wyroku) przy zastosowaniu art. 57 § 1 i 3 pkt 3 k.k. na karę grzywny w wysokości 5.000.000 zł oraz w stosunku do którego orzeczono na podstawie art. 59a pkt 1 i 2 k.k. nawiązki po 250.000 zł na rzecz Dziennego Ośrodka Adaptacyjnego dla Dzieci Specjalnej Troski w T. i Polskiego Czerwonego Krzyża - Oddział w K. - łącznie na kary 4 lat pozbawienia wolności i 5.000.000 zł grzywny (...), z powodu rewizji, wniesionej przez prokuratora na niekorzyść od wyroku Sądu Okręgu Wojskowego w W. z dnia 22 listopada 1993 r. zmienił zaskarżony wyrok przez:

1) przyjęcie, że czyn opisany w pkt 11, uznany za przestępstwo ciągłe określone w art. 160 § 1 k.k. w zw. z art. 58 k.k. w zb. z art. 156 § 3 k.k. oraz w zw. z art. 25 § 2 k.k. wyczerpał znamiona przestępstwa określonego w art. 160 § 1 k.k. w zw. z art. 25 § 2 k.k. - pięciokrotnie, w odniesieniu do: Wojciecha K., Jacka K., Leszka B., Jana D. i Sławomira Ł.,

a ponadto przez uznanie, że oskarżony umyślnie spowodował obrażenia ciała u Piotra C., tj. dokonał przestępstwa określonego w art. 160 § 1 k.k. w zb. z art. 156 § 1 k.k. w zw. z art. 25 § 2 k.k.,

2) wymierzenie za każde z pięciu przestępstw określonych w art. 160 § 1 k.k. w zw. z art. 25 § 2 k.k. przy zastosowaniu art. 57 § 1 i 3 pkt 3 k.k. grzywnę w kwocie 1.000.000 zł oraz orzeczenie na podstawie art. 59a pkt 1 k.k. nawiązki w kwocie 250.000 zł na rzecz Dziennego Ośrodka Adaptacyjnego dla Dzieci Specjalnej Troski w T. oraz na podstawie art. 59a pkt 2 k.k. nawiązki w kwocie 250.000 zł na rzecz Polskiego Czerwonego Krzyża - Oddział w K., za przestępstwo zaś określone w art. 160 § 1 k.k. w zb. z art. 156 § 1 k.k. w zw. z art. 25 § 2 k.k. przy zastosowaniu art. 57 § 1 i 3 pkt 3 k.k. - 3 miesięcy pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 59a pkt 1 k.k. nawiązki w kwocie 250.000 zł na rzecz Dziennego Ośrodka Adaptacyjnego dla Dzieci Specjalnej Troski w T. oraz na podstawie art. 59a pkt 2 k.k. nawiązki w kwocie 250.000 zł na rzecz Polskiego Czerwonego Krzyża - Oddział w K.,

w pozostałej zaś części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy (...).

 Uzasadnienie

 Powołanym na wstępie wyrokiem Krzysztof P. skazany został za to, że: "(...) 11/około godziny 1.25, w izbie żołnierskiej, mieszczącej się w budynku WAK JW 1616 w B., działając w warunkach przestępstwa ciągłego, oddając z posiadanego karabinka kbk AK-MS strzały ostrą amunicją, narażał przebywających w tej izbie żołnierzy na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, a w szczególności Wojciecha K., Jacka K. i Leszka B. - dziewięciokrotnie, Jana D. i Piotra C. - ośmiokrotnie, Sławomira Ł. - siedmiokrotnie, przy czym u pokrzywdzonego Piotra C. spowodował nieumyślne rany postrzałowe szyi, prawego policzka i prawego barku, skutkujące naruszeniem czynności narządów jego ciała na czas powyżej 7 dni, przy czym oskarżony w chwili popełnienia tych czynów miał w znacznym stopniu ograniczoną zdolność do rozpoznania ich znaczenia oraz pokierowania swoim postępowaniem" (...).

Rewizję od tego orzeczenia, na niekorzyść oskarżonego wniósł prokurator i zarzucił m.in.:

"- obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 160 § 1 k.k., bowiem mimo prawidłowo ustalonego stanu faktycznego przyjął konstrukcję przestępstwa ciągłego, podczas gdy przedmiotem ochrony prawnej z tego artykułu jest dobro ściśle zindywidualizowane - życie lub zdrowie konkretnej osoby,

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, a polegający na wysnuciu błędnego wniosku, że oskarżony P. uszkodzenia w postaci rany postrzałowej szyi i policzka prawego oraz okolicy prawego stawu barkowego u Piotra C. spowodował nieumyślnie, co skutkowało zakwalifikowaniem tego czynu z art. 160 § 1 k.k. w zb. z art. 156 § 3 k.k. w zw. z art. 58 k.k. oraz w zw. z art. 25 § 2 k.k.".

W związku z tymi zarzutami prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgu Wojskowego w W. do ponownego rozpoznania.

Autor rewizji kwestionując rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji zawarte w pkt 11 zaskarżonego wyroku uważa, że: a) oskarżony spowodował u Piotra C. umyślne uszkodzenie ciała (art. 156 § 1 k.k.), działając z zamiarem ewentualnym, bowiem jako osoba obeznana z bronią palną, oddając strzały w zamkniętym pomieszczeniu "... co najmniej musiał się godzić z tym, że może ranić osoby tam przebywające, co też faktycznie nastąpiło" i że w związku z tym czyn ten należało zakwalifikować jako przestępstwo określone w art. 156 § 1 k.k. w zb. z art. 160 § 1 k.k., b) sąd pierwszej instancji, w pkt 11 swojego wyroku, nieprawidłowo przyjął konstrukcję przestępstwa ciągłego czynu polegającego na narażeniu kilku osób na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. Skoro przedmiotem ochrony w art. 160 § 1 k.k. jest dobro ściśle osobiste (życie, zdrowie), to należało sprawcy czynu przypisać popełnienie tylu przestępstw z art. 160 § 1 k.k., ile osób w wyniku jego działania było narażonych ma wspomniane niebezpieczeństwo.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

1. (...) Podzielić natomiast należy wyrażony w rewizji pogląd, że P. umyślnie, z zamiarem ewentualnym, spowodował u Piotra C. uszkodzenie ciała, o którym mowa w art. 156 § 1 k.k. (element czynu opisanego w pkt 11 zaskarżonego wyroku). Nie budzi wątpliwości fakt, że oskarżony, w izbie żołnierskiej, oddając kilka strzałów z posiadanej broni, narażał przebywające tam osoby na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. P., na co słusznie zwraca uwagę autor rewizji, był żołnierzem z kilkumiesięcznym doświadczeniem w obchodzeniu się z bronią, a zatem nie mógł nie przewidywać, że jego zachowanie może wywołać również skutek w postaci spowodowania obrażenia ciała u którejś z osób narażanych jego postępowaniem na niebezpieczeństwo. P. taką możliwość nie tylko przewidywał, ale również godził się na nią. Skutek, który zaistniał tzn. spowodowanie obrażeń ciała u Piotra C., miał miejsce i nie sposób uznać go za coś wyjątkowego, wręcz przeciwnie, w wywołanym przez oskarżonego ciągu zdarzeń, było to następstwo przewidywalne. Trzeba też podkreślić, że sprawca nieco wcześniej - w analogicznych okolicznościach - spowodował u dwóch innych żołnierzy obrażenia ciała, a mimo to nie zaniechał oddawania strzałów, a zatem akceptował sytuację, że obrażeń ciała mogą doznać i inne osoby, a wśród nich również Piotr C.

Z tych powodów, podzielając zarzuty rewizji, należało poprawić kwalifikację prawną przestępstwa przypisanego P. i przyjąć, że spowodował on umyślnie obrażenia ciała, o których mowa w art. 156 § 1 k.k.

2. Sąd pierwszej instancji błędnie uznał, że P. narażając sześć osób na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, popełnił przestępstwo ciągłe.

Z zebranych w sprawie dowodów jednoznacznie wynika, że krytycznego dnia oskarżony w pomieszczeniu, w którym przebywało sześć osób oddał z karabinka kbk AK-MS co najmniej dziewięć pojedynczych strzałów, w wyniku których jedna osoba doznała obrażeń ciała powodujących u niej naruszenie czynności narządu na czas powyżej 7 dni. Zachowanie oskarżonego nie było zatem przejawem jednego impulsu woli, który spowodował kilka skutków, lecz szeregiem czynów godzących w ściśle zindywidualizowane dobra sześciu osób.

Praktyka orzecznicza określiła przesłanki przestępstwa ciągłego (por. np. uchwała połączonych Izb Karnej i Wojskowej SN z dnia 8 kwietnia 1966 r. OSNKW 1966, z. 7, poz. 69) a jedną z nich, jeżeli chodzi o dobra ściśle osobiste, jest tożsamość osoby pokrzywdzonej (OSNKW z 1978 r., z. 1 , poz. 8). Warunek ten, tj. tożsamość pokrzywdzonego w przypadku działania P. nie został spełniony, a zatem należało, zgodnie z wnioskiem zawartym w rewizji, przypisać sprawcy popełnienie tych odrębnych przestępstw - chociaż jednakowo kwalifikowanych z art. 160 § 1 k.k. - ile osób w wyniku jego działania było narażonych na bezpośrednie niebezpieczeństwo, o którym mowa w powołanym wyżej przepisie.

Sąd Najwyższy dokonał więc zmiany kwalifikacji prawnej opisanego w pkt 11 zaskarżonego wyroku, uznanego przez sąd pierwszej instancji za przestępstwo ciągłe, przyjmując, że oskarżony wyczerpał pięciokrotnie znamiona przestępstwa określonego w art. 160 § 1 k.k. i dodatkowo, z uwagi na spowodowanie obrażeń ciała u jednej osoby - z art. 160 § 1 k.k. w zb. z art. 156 § 1 k.k.

Uogólniając powyższe wywody, należy zatem stwierdzić, że czyn sprawcy, który w czasie jednego zdarzenia faktycznego, ale w wyniku kilku czynności, naraża różne osoby na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, należy kwalifikować z art. 160 § 1 k.k. tyle razy, u ilu osób owo zagrożenie zaistniało, a nie jako jedno przestępstwo ciągłe.

3. Przestępstwo określone w art. 160 § 1 k.k. polega na stworzeniu przez sprawcę sytuacji, w której grozi wystąpienie ujemnych skutków przewidzianych w tym przepisie. Przestępstwo jest dokonane z chwilą narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, chociażby osoba narażona nie doznała żadnej krzywdy. Sprawca nie może jednak działać z zamiarem spowodowania (również ewentualnym) skutku w postaci śmierci człowieka, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, gdyż wówczas narażenie na niebezpieczeństwo traci swój samodzielny byt. Mówiąc inaczej, przepis o naruszeniu dobra prawnego, konsumuje przepis o narażeniu tego dobra na niebezpieczeństwo. A zatem, nie jest możliwa kumulatywna kwalifikacja czynu z art. 160 § 1 k.k. i art. 155 § 1 k.k. (również art. 148 § 1 k.k.), albowiem przestępstwo polegające na narażeniu zdrowia (i życia) poprzedza, a tym samym zostaje skonsumowane przez czyn polegający na jego naruszeniu.

Stan faktyczny niniejszej sprawy (opisany w pkt 11 zaskarżonego wyroku) jest jednak inny, gdyż poprzez swoje umyślne działanie P. nie tylko naraził Piotra C. na bezpośrednie niebezpieczeństwo, o którym mowa w art. 160 § 1 k.k., ale również, umyślnie, z zamiarem ewentualnym, spowodował u pokrzywdzonego uszkodzenie ciała na czas powyżej 7 dni.

W świetle tych faktów Sąd Najwyższy podzielił wyrażony w rewizji pogląd, że zachowanie oskarżonego należało zakwalifikować z art. 160 § 1 k.k. i art. 156 § 1 k.k. w zbiegu kumulatywnym.

Przyjęta przez Sąd Najwyższy kwalifikacja prawna czynu jest uzasadniona przede wszystkim tym, że swoim działaniem oskarżony spowodował dwa różne skutki (u tej samej osoby), a zatem tylko poprawiona w toku instancji kwalifikacja prawna czynu odzwierciedli całą jego kryminalną zawartość, tj. społeczne niebezpieczeństwo wynikłe z zachowania się sprawcy.

OSNKW 1994 r., Nr 5-6, poz. 31