Uchwała z dnia 1994-12-13 sygn. III CZP 159/94

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 159/94

Uchwała z dnia 13 grudnia 1994 r.

Przewodniczący: sędzia SN S. Dmowski.

Sędziowie SN: H. Ciepła (sprawozdawca), Z. Strus.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora I. Kaszczyszyn, w sprawie z wniosku Marii i Leszka małż. O. o przysposobienie małoletniej Aleksandry Z., po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 13 grudnia 1994 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Lublinie, postanowieniem z dnia 14 października 1994 r. sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy zgoda małoletniej matki na przysposobienie jej dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego (art. 118 § 3 k.r.o.) wymaga do swojej ważności zgody przedstawiciela ustawowego tej matki, a jeśli tak - to czy zaakceptowanie przez tegoż takiej czynności może nastąpić w późniejszym terminie niż wyrażona przez małoletnią matkę zgoda na przysposobienie?"

podjął następującą uchwałę:

Okoliczność, że matka dziecka jest ograniczona w zdolności do czynności prawnych, nie ma wpływu na skuteczność prawną jej oświadczenia o wyrażeniu zgody na przysposobienie dziecka.

Uzasadnienie

Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego:

W dniu 23 marca 1994 r., w sprawie sygn. akt (...) Sądu Rejonowego w Lublinie, Paulina Z., urodzona dnia 2 grudnia 1973 r., wyraziła zgodę na przysposobienie jej dziecka - Aleksandry Z., urodzonej dnia 22 lutego 1994 r., bez wskazania osób przysposabiających. Ojcostwo dla małoletniej Aleksandry nie zostało ustalone, ani też nie została ona uznana przez naturalnego ojca.

Postanowieniem z dnia 25 maja 1994 r. Sąd Rejonowy w Lublinie w sprawie sygn. akt (...) orzekł przysposobienie małoletniej Aleksandry Z. przez Leszka i Marię małżonków O.

W uzasadnieniu, między innymi, sąd ten stwierdził, że zgoda przedstawicieli ustawowych małoletniej matki dziecka na jego przysposobienie nie jest wymagana, gdyż zrzeczenie się praw do dziecka nie jest czynnością prawną zobowiązującą ani rozporządzającą, o jakich mowa w art. 17 i 19 k.c.

Przy rozpoznawaniu sprawy na skutek rewizji prokuratora, Sądowi Wojewódzkiemu nasunęła się wątpliwość przytoczona w sentencji uchwały.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 118 k.r.o., do przysposobienia potrzebna jest m.in. zgoda rodziców przysposobionego, chyba że zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są nieznani z miejsca pobytu albo że porozumienie się z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody (§ 1). Rodzice mogą przed sądem opiekuńczym wyrazić zgodę na przysposobienie swego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego (§ 3).

Literalna wykładnia powołanego przepisu wskazuje na to, że ustawodawca nie czyni w nim żadnej różnicy między rodzicami o pełnej zdolności do czynności prawnych i ograniczonymi w takiej zdolności. Konsekwentnie nie uzależnił prawnej skuteczności zgody rodzica ograniczonego w zdolności do czynności prawnych na przysposobienie jego dziecka od zgody przedstawiciela ustawowego tego rodzica. Gdyby wolą ustawodawcy było uzależnienie tej skuteczności od zgody przedstawiciela ustawowego, to dałby temu wyraz w wymienionym przepisie, tak jak to uczynił w art. 74 k.r.o., regulującym uznanie dziecka przez ojca ograniczonego w zdolności do czynności prawnych. Nie uczynił tego, przy czym nie ma uzasadnionych podstaw do przyjęcia, że jest to wynikiem przeoczenia, które spowodowało powstanie luki w prawie.

Rozstrzygnięcie przedstawionego zagadnienia wymaga jeszcze rozważenia, czy w omawianej sytuacji obowiązek zgody przedstawiciela ustawowego nie wynika z przepisów ogólnych kodeksu cywilnego o czynnościach prawnych (art. 17 i 19 k.c.)?

Zgodnie z treścią art. 17 k.c., z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do tej czynności zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Aczkolwiek jest to przepis bezwzględnie obowiązujący, a czynność prawna dokonana z jego naruszeniem jest nieważna (art. 19 k.c.), na postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi przeczącej. Wymienione przepisy (art. 17 i 19 k.c.) dotyczą bowiem czynności zobowiązujących i rozporządzających, a takiego charakteru nie ma oświadczenie w przedmiocie zgody na przysposobienie dziecka. Jest ono, jak to pośrednio wyjaśnił Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 27 lipca 1964 r. III CR 144/64 (OSNCP 1965, z. 6, poz. 105) czynnością mającą charakter czysto osobisty, która może być dokonana samodzielnie także przez rodzica ograniczonego w zdolności do czynności prawnych, bez względu na przyczynę tego ograniczenia.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że okoliczność, iż matka dziecka z powodu małoletniości ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, nie ma wpływu na skuteczność prawną jej oświadczenia o wyrażeniu zgody na przysposobienie dziecka.

Rozstrzygnięcie negatywne pierwszego członu przedstawionego zagadnienia, czyni bezprzedmiotowym udzielenie odpowiedzi na drugi.

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.

OSNC 1995 r., Nr 3, poz. 53