Postanowienie z dnia 1999-03-18 sygn. I CKN 1046/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 1046/97

Postanowienie z dnia 18 marca 1999 r.  

Kasacja wniesiona przez adwokata ustanowionego dla strony zwolnionej od kosztów sądowych, nie zawierająca przytoczenia podstaw kasacyjnych lub ich uzasadnienia, nie jest "udzieleniem pomocy prawnej" w rozumieniu § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. Nr 154, poz. 1013 ze zm.), za którą koszty ponosi Skarb Państwa.  

Przewodniczący: sędzia SN A. Górski. Sędziowie SN: B. Czech (sprawozdawca), Z. Kwaśniewski.  

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 18 marca 1999 r. na rozprawie sprawy z wniosku Marka B., z udziałem Barbary B., o podział majątku wspólnego, na skutek kasacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Toruniu z dnia 20 sierpnia 1997 r. sygn. akt (...)

postanowił:

1. odrzucić kasację;

2. oddalić wniosek adwokata Ewy J.-G. o zasądzenie na jej rzecz od Skarbu Państwa kosztów nie opłaconej pomocy prawnej, udzielonej wnioskodawcy z urzędu w instancji kasacyjnej.  

Uzasadnienie  

Sąd Rejonowy w Toruniu postanowieniem z dnia 30 sierpnia 1996 r., sygn. akt (...), dokonał podziału majątku wspólnego w ten sposób, że uczestniczce postępowania przyznał spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego typu własnościowego wraz z wkładem budowlanym i udziałem członkowskim ogólnej wartości 18.161,76 zł, wnioskodawcy zaś przyznał wszystkie ruchomości i zasądził dla niego od uczestniczki postępowania dopłatę w kwocie 9.080,88 zł, z rozłożeniem na raty. Od powyższego postanowienia wnieśli apelacje wnioskodawca i uczestniczka postępowania.

Wnioskodawca kwestionował przyznanie uczestnicze postępowania spółdzielczego prawa do lokalu wraz z wkładem, uczestniczka zaś kwestionowała ustalenie, że wkład budowlany stanowi majątek wspólny oraz - przyjętą przez Sąd Rejonowy - wartość kilku ruchomości. Sąd Wojewódzki w Toruniu, postanowieniem zaskarżonym kasacją, oddalił apelację wnioskodawcy, co do apelacji zaś uczestniczki postępowania - uchylił w części postanowienie Sądu Rejonowego i sprawę w tym zakresie przekazał do ponownego rozpoznania (uchylenie dotyczy kilku ruchomości ze względu na potrzebę ustalenia ich wartości oraz zasądzonej dopłaty).

Wnioskodawca w kasacji od wymienionego postanowienia Sądu Wojewódzkiego w części oddalającej apelację, wskazując na przepis art. 393¹ pkt 2 k.p.c., wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i poprzedzającego go postanowienia Sądu Rejonowego przez zasądzenie od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy spłaty w kwocie 9.080,88 zł, "bez przyznawania mu żadnych ruchomości".  

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sąd Najwyższy jest związany granicami kasacji (jej podstawami i wnioskami - art. 393¹¹ k.p.c.), toteż nie może wzywać ani "namawiać" skarżącego do ich modyfikacji, czy zgoła całkowitej przebudowy; nie jest też dopuszczalna wykładnia zakresu zaskarżenia i jego kierunków, gdyż kasacja powinna być tak zredagowana, aby nie stwarzała żadnych wątpliwości interpretacyjnych. W konsekwencji powyższego - niespełnienie tych wymagań, tj. dotyczących przytoczenia podstaw kasacyjnych, ich uzasadnienia oraz wniosków o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia w całości lub w części, powoduje, że kasacja jest dotknięta tzw. brakiem istotnym, "nienaprawialnym" w trybie właściwym dla usuwania braków formalnych.

Artykuł 393[3] k.p.c. stanowi, że kasacja powinna zawierać m.in. przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie. Jest to wymaganie odpowiedniej formy kasacji i dla jego spełnienia nie jest wystarczające ograniczenie się do powołania przepisu art. 393¹ pkt 1 lub 2 k.p.c., ale konieczne jest także uzasadnienie podnoszonej podstawy kasacyjnej przez wskazanie, które przepisy - oznaczone numerem artykułu (paragrafu, ustępu) ustawy - zostały naruszone, na czym to naruszenie polegało oraz jaki mogło mieć wpływ na wynik sprawy. W przeciwnym razie ocena zasadności kasacji nie jest w ogóle możliwa, samo zaś pismo, nazwane kasacją, jest tylko namiastką środka odwoławczego. Nieprzytoczenie podstawy kasacyjnej w powyższym rozumieniu jest brakiem istotnym i nie podlega usunięciu w trybie art. 130 § 1 k.p.c. [patrz np. postanowienia SN z dnia: 11 marca 1997 r., III CKN 13/97 (OSNC 1997, z. 8, poz. 114), 10 lutego 1997 r., I CKN 57/96 (OSNC 1997, z. 6-7, poz. 82), 10 stycznia 1997 r., II CKN 21/96 (OSNC 1997, z. 5, poz. 61), 26 marca 1997 r., II CKN 63/97 (OSNC 1997, z. 9, poz. 129), 7 lutego 1997 r., II UKN 72/96 (OSNAPiUS 1997, nr 19, poz. 379), 16 października 1997 r., II CKN 404/97 (OSNC 1998, z. 4, poz. 59), 6 listopada 1996 r., II UKN 12/96 (OSNAPiUS 1997, nr 10, poz. 173), 20 listopada 1996 r., I PKN 22/96 (OSNAPiUS 1997, nr 5, poz. 74) oraz wyrok SN z dnia 6 lutego 1997 r., I PKN 68/96 (OSNAPiUS 1997, nr 18, poz. 339), a także niepubl. postanowienie SN z dnia 4 lutego 1999 r., II CZ 152/98].

Pełnomocnik wnioskodawcy nie przytoczył w kasacji żadnego przepisu postępowania, który - zdaniem skarżącego - miałby zostać naruszony przez sąd drugiej instancji, lecz jedynie zarzucił "(...) naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, polegające na tym, iż sąd drugiej instancji dokonał błędnej oceny materiału dowodowego, w szczególności sytuacji życiowej wnioskodawcy", a ponadto w lakonicznym uzasadnieniu podkreślił, że wnioskodawca "(...) został skrzywdzony orzeczeniem sądu zarówno pierwszej, jak i drugiej instancji (...)". W ten sposób sformułowana podstawa kasacyjna nie odpowiada wymaganiom art. 393³ k.p.c., a skarga kasacyjna oparta na niej - jako niedopuszczalna - podlegała odrzuceniu przez sąd drugiej instancji (art. 393⁵ k.p.c.), a skoro on tego nie uczynił, dlatego kasację odrzucił Sąd Najwyższy (art. 393⁸ § 1 k.p.c.). 3. Ratio legis ustanowionego przymusu adwokacko-radcowskiego do wnoszenia kasacji (art. 393² § 1 k.p.c.) ma na celu zapewnienie temu środkowi odwoławczemu odpowiedniego poziomu.

Od adwokata lub radcy prawnego (jako profesjonalisty) wnoszącego kasację należy przeto wymagać nie - jak od laika - tylko minimalnej znajomości przepisów kodeksu postępowania cywilnego, dotyczących skargi kasacyjnej, lecz także znajomości odpowiedniej do pełnionego zawodu. Strona zaś, ustanawiając adwokata pełnomocnikiem i uiszczając opłaty za czynności adwokackie w postępowaniu przed organami wymiaru sprawiedliwości, ma prawo spodziewać się i wymagać, by czynności te - a wśród nich wniesienie kasacji - wykonane zostały z pełną znajomością obowiązujących przepisów (patrz postanowienie SN z dnia 14 sierpnia 1997 r., II CZ 88/97, OSNC 1998, z. 3, poz. 40).

Powyższy pogląd znajduje swoją podstawę w przepisach ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz. U. Nr 16, poz. 124 ze zm.) oraz ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. Nr 19, poz. 145 ze zm.). W szczególności zaś przemawiają za nim następujące unormowania tych ustaw: - zawód adwokata i radcy prawnego "(...) polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami" (art. 4 ust. 1 Prawa o adwokaturze, i identycznie, art. 6 ust. 1 ustawy o radcach prawnych); - "radca prawny prowadzi samodzielnie sprawy przed organami orzekającymi, dbając o należyte wykorzystanie przewidzianych przez prawo środków dla ochrony uzasadnionych interesów jednostki organizacyjnej" (art. 14 ustawy o radcach prawnych); - "radca prawny wykonuje zawód ze starannością wynikającą z wiedzy prawniczej oraz zasad etyki radcy prawnego" (art. 3 ust. 2 ustawy o radcach prawnych); - adwokat przed rozpoczęciem wykonywania czynności zawodowych ślubuje m.in. "(...) obowiązki swe wypełniać gorliwie, sumiennie i zgodnie z przepisami prawa (...), a w postępowaniu swoim kierować się zasadami godności, uczciwości, słuszności i sprawiedliwości społecznej" (art. 5 Prawa o adwokaturze); podobnie radca prawny ślubuje m.in. "(...) obowiązki zawodowe wypełniać sumiennie i zgodnie z przepisami prawa (...), postępować godnie i uczciwie, kierując się zasadami etyki radcy prawnego i sprawiedliwości" (art. 27 ust. 1 ustawy o radcach prawnych). Powyższe sformułowania odpowiadają - przyjmowanej powszechnie - zasadzie, że na pełnomocniku procesowym ciąży nie obowiązek osiągnięcia określonego rezultatu, lecz obowiązek starannego działania. Jest oczywiste, że obowiązki i uprawnienia adwokata lub radcy prawnego ustanowionego przez sąd dla strony zwolnionej od kosztów sądowych (art. 117 k.p.c.) odpowiadają obowiązkom i uprawnieniom takiego pełnomocnika z wyboru. Znajduje to wyraz m.in. w przepisach dotyczących kosztów udzielonej pomocy prawnej. Koszty nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata lub radcę prawnego z urzędu ponosi Skarb Państwa według zasad określonych przez Ministra Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia (art. 29 Prawa o adwokaturze oraz art. 22³ ustawy o radcach prawnych).

W dacie wniesienia kasacji w niniejszej sprawie obowiązywało w tym przedmiocie rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 sierpnia 1983 r. w sprawie zasad ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 51, poz. 230), obecnie zaś kwestię ponoszenia tych kosztów przez Skarb Państwa normuje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. Nr 154, poz. 1013 ze zm.), a w szczególności jego paragrafy 21-23. Oba te rozporządzenia uzależniają przyznanie wymienionych kosztów m.in. od "udzielenia pomocy prawnej" (§ 1 - pierwszego z nich oraz § 21 - drugiego). Pojęcie to oznacza spełnienie przynajmniej podstawowych wymagań stawianych przez prawo dla danej "pomocy", które są czymś "normalnym" dla profesjonalisty. Jeśli tego spełnienia brak, to nie można przyjąć, by pomoc została udzielona. Odnosi się to np. - jak w rozpoznawanej sprawie - do sytuacji, w której pełnomocnik oczywiście wadliwie sporządził kasację, przez nieprzestrzeganie wymagania przytoczenia jej podstaw (art. 393³ k.p.c.), co świadczy o tym, że wniesienie takiej kasacji nie jest działaniem profesjonalisty, przestrzegającego podstawowych wymagań stawianych przez prawo. Zauważyć też trzeba, że skarga kasacyjna jest jedynym pismem procesowym, w którym - według kodeksu postępowania cywilnego - należy przytoczyć przepisy prawa i dlatego też dla jej wniesienia wprowadzony został przymus adwokacko-radcowski. Koszty nie opłaconej pomocy prawnej, udzielonej przez adwokata lub radcę prawnego ustanowionego dla strony zwolnionej od kosztów sądowych, są wynagrodzeniem wypłacanym przez Skarb Państwa za spełnione usługi prawne profesjonalisty. Kasacja wniesiona przez takiego adwokata, nie zawierająca przytoczenia podstaw kasacyjnych lub ich uzasadnienia - wymaganych przez art. 393³ k.p.c. - nie jest "udzieleniem pomocy prawnej" w rozumieniu § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. Nr 154, poz. 1013 ze zm.), za którą koszty ponosi Skarb Państwa.

Dodać przy tym trzeba, że pełnomocnik wnioskodawcy nie uczestniczył też w rozprawie przed Sądem Najwyższym. Z powyższych przyczyn Sąd Najwyższy oddalił wniosek adwokata ustanowionego dla wnioskodawcy zwolnionego od kosztów sądowych o przyznanie kosztów nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej w instancji kasacyjnej. W analogicznych sytuacjach Sąd Najwyższy odmawiał już poprzednio przyznania takich kosztów (patrz np. postanowienia SN z dnia 12 lutego 1999 r.: II CKN 341/98, OSNC 1999, z. 6, poz. 123, II CKN 280/98 i II CKN 1145/98 - niepubl.). OSNC 1999 r., Nr 10, poz. 178