Wyrok z dnia 2017-03-09 sygn. C-551/15
Numer BOS: 2141221
Data orzeczenia: 2017-03-09
Rodzaj organu orzekającego: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Najważniejsze fragmenty orzeczenia w Standardach:
- Zakres pojęcia „spraw cywilnych i handlowych” w tezach TSUE
- Pojęcie "sąd" w rozumieniu rozporządzenia nr 1215/2012
- Jurysdykcja w sprawie wszczęte przez spółkę należącą do jednostki samorządu terytorialnego przeciwko osobie fizycznej zamieszkałej w innym państwie członkowskim w celu zaspokojenia wierzytelności z tytułu korzystania z parkingu publicznego
WYROK TRYBUNAŁU (druga izba)
z dnia 9 marca 2017 r. ( *1 )
„Odesłanie prejudycjalne — Współpraca sądowa w sprawach cywilnych — Rozporządzenie (UE) nr 1215/2012 — Czasowy i przedmiotowy zakres stosowania — Sprawy cywilne i handlowe — Postępowanie egzekucyjne mające na celu uzyskanie zaspokojenia niezapłaconej wierzytelności z tytułu korzystania z parkingu publicznego — Włączenie — Pojęcie „sądu” — Notariusz wydający nakaz egzekucyjny na podstawie „dokumentu autentycznego”
W sprawie C‑551/15
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Općinski sud u Puli‑Pola (sąd miejski Pula, Chorwacja) postanowieniem z dnia 20 października 2015 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 23 października 2015 r., w postępowaniu:
Pula Parking d.o.o.
przeciwko
Svenowi Klausowi Tederahnowi,
TRYBUNAŁ (druga izba),
w składzie: M. Ilešič, prezes izby, A. Prechal, A. Rosas, C. Toader (sprawozdawca) i E. Jarašiūnas, sędziowie,
rzecznik generalny: M. Bobek,
sekretarz: M. Aleksejev, administrator,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 14 lipca 2016 r.,
rozważywszy uwagi przedstawione:
— | w imieniu Pula Parking d.o.o. przez M. Kuzmanovicia oraz S.L. Pacheca‑Vinkovicia, odvjetnici, |
— | w imieniu S.K. Tederahna przez E. Zadravca, odvjetnik, |
— | w imieniu rządu chorwackiego przez A. Metelko‑Zgombić, działającą w charakterze pełnomocnika, |
— | w imieniu rządu niemieckiego przez T. Henzego oraz M. Hellmanna, działających w charakterze pełnomocników, |
— | w imieniu rządu szwajcarskiego przez M. Schölla, działającego w charakterze pełnomocnika, |
— | w imieniu Komisji Europejskiej przez C. Cattabrigę, S. Ječmenicę oraz M. Wilderspina, działających w charakterze pełnomocników, |
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 27 października 2016 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 | Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2012, L 351, s. 1). |
2 | Wniosek ten został złożony w ramach postępowania egzekucyjnego toczącego się pomiędzy spółką Pula Parking d.o.o. a Svenem Klausem Tederahnem w przedmiocie żądania zaspokojenia niezapłaconej wierzytelności z tytułu korzystania z parkingu publicznego. |
Ramy prawne
Prawo Unii
3 | Podstawę prawną rozporządzenia nr 1215/2012 stanowi art. 67 ust. 4 i art. 81 ust. 2 lit. a), c) i e) TFUE. |
4 | Motywy 3, 4, 10, 26 i 34 rozporządzenia nr 1215/2012 brzmią następująco:
[…]
[…]
[…]
|
5 | Rozdział I rozporządzenia nr 1215/2012 nosi tytuł „Zakres stosowania i definicje”. Zawiera on art. 1 ust. 1, który przewiduje: „Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie w sprawach cywilnych i handlowych, niezależnie od rodzaju sądu. Nie obejmuje ono w szczególności spraw podatkowych, celnych, administracyjnych ani spraw dotyczących odpowiedzialności państwa za działania lub zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej (acta iure imperii)”. |
6 | Zgodnie z art. 2 tego rozporządzenia: „Do celów niniejszego rozporządzenia:
[…]”. |
7 | Artykuł 3 tego rozporządzenia ma następujące brzmienie: „Do celów niniejszego rozporządzenia termin »sąd« obejmuje niżej wymienione organy w zakresie, w jakim są one właściwe w sprawach wchodzących w zakres stosowania niniejszego rozporządzenia:
|
8 | Artykuł 66 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia stanowi: „1. Przepisy niniejszego rozporządzenia mają zastosowanie wyłącznie do postępowań sądowych wszczętych, do formalnie sporządzonych lub zarejestrowanych dokumentów urzędowych oraz do ugód sądowych zatwierdzonych lub zawartych w dniu 10 stycznia 2015 r. lub po tej dacie. 2. Niezależnie od art. 80, rozporządzenie (WE) nr 44/2001 nadal ma zastosowanie do orzeczeń wydanych w postępowaniach sądowych wszczętych, dokumentów urzędowych formalnie sporządzonych lub zarejestrowanych oraz do ugód sądowych zatwierdzonych lub zawartych przed dniem 10 stycznia 2015 r., objętych zakresem zastosowania tego rozporządzenia”. |
B – Prawo chorwackie
9 | Artykuł 31 Ovršni zakon (ustawy o egzekucji, Narodne novine nr 112/12, 25/13 i 93/14) przewiduje: „1) Zgodnie z niniejszą ustawą dokumentem autentycznym jest faktura […], wyciąg z ksiąg rachunkowych, uwierzytelniony dokument prywatny oraz wszelki dokument uznany za urzędowy zgodnie z przepisami szczególnymi. Wyliczenie odsetek uznawane jest również za fakturę. 2) Dokument autentyczny nadaje się do wykonania w drodze egzekucji, jeżeli figurują na nim dane wierzyciela i dłużnika, jak również przedmiot, charakter, zakres i data wymagalności zobowiązania pieniężnego. 3) Faktura przedstawiona do zapłaty osobie fizycznej nieprowadzącej działalności podlegającej rejestracji powinna zawierać, oprócz informacji wyszczególnionych w pkt 2 niniejszego artykułu, informację dla dłużnika, że w przypadku niewykonania wymagalnego zobowiązania pieniężnego wierzyciel może, na podstawie dokumentu autentycznego, zażądać egzekucji. […]”. |
10 | Zgodnie z art. 278 ustawy o egzekucji wnioski o wszczęcie egzekucji na podstawie dokumentów autentycznych rozpatrują notariusze. |
11 | Według art. 279 ust. 1 i 3 tej ustawy dla rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosku o wszczęcie egzekucji właściwy terytorialnie jest notariusz mający siedzibę w okręgu, w którym zamieszkuje lub ma siedzibę dłużnik w postępowaniu egzekucyjnym. Zgodnie z art. 38 tej samej ustawy ta właściwość terytorialna jest wyłączna. Wniosek o wszczęcie egzekucji przedłożony notariuszowi, który nie jest właściwy terytorialnie, zostanie odrzucony przez sąd. |
12 | Zgodnie z art. 282 ust. 3 wspomnianej ustawy notariusz, do którego wpłynie w terminie dopuszczalny i uzasadniany sprzeciw od wydanego przezeń nakazu egzekucyjnego, przekaże sprawę do rozpoznania właściwemu sądowi, który rozstrzygnie w przedmiocie wspomnianego sprzeciwu zgodnie z art. 57 i 58 tej samej ustawy. |
13 | Artykuł 283 ust. 1 tej samej ustawy stanowi, że notariusz nadaje, na wniosek wnioskodawcy, klauzulę wykonalności odpisowi nakazu egzekucyjnego, który wydał, jeśli w terminie ośmiu dni po upływie terminu na wniesienie sprzeciwu nie zostanie on wniesiony. |
14 | Zgodnie z art. 58 ust. 3 ustawy o egzekucji sąd, do którego wpłynęły akta dotyczące sprzeciwu od nakazu egzekucyjnego, jest uprawniony do uchylenia tego nakazu egzekucyjnego w zakresie, w jakim nakazuje on wszczęcie egzekucji, oraz do stwierdzenia nieważności przyjętych środków; dalsze postępowanie odbywa się zgodnie z zasadami stosowanymi w przypadku sprzeciwu od nakazu zapłaty. |
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
15 | Spółka Pula Parking, należąca do miasta Pula (Chorwacja), jest odpowiedzialna, na podstawie rozporządzenia burmistrza tego miasta z dnia 16 grudnia 2009 r., zmienionego rozporządzeniem z dnia 11 lutego 2015 r., za zarząd płatnymi parkingami publicznymi tego miasta, nadzór nad nimi, ich konserwację i sprzątanie, pobieranie opłat za postój oraz za inne powiązane zadania. |
16 | W dniu 8 września 2010 r. S.K. Tederahn, zamieszkały w Niemczech, zaparkował swój samochód na parkingu publicznym w mieście Pula. Pula Parking wręczyła S.K. Tederahnowi bilet za postój. |
17 | Zgodnie z treścią umowy o udostępnienie miejsca parkingowego, której zawarcie skutkowało wręczeniem wspomnianego biletu, S.K. Tederahn był zobowiązany do zapłaty za ten bilet w terminie ośmiu dni od daty jego wydania, po którym to terminie naliczane były odsetki za zwłokę. |
18 | Ponieważ S.K. Tederahn nie uiścił należnej sumy w wyznaczonym terminie, Pula Parking zwróciła się w dniu 27 lutego 2015 r. do notariusza, którego kancelaria mieści się w mieście Pula, z wnioskiem o wszczęcie egzekucji na podstawie „dokumentu autentycznego” zgodnie z art. 278 ustawy o egzekucji. |
19 | „Dokumentem autentycznym” wydanym przez spółkę Pula Parking był wyciąg z jej ksiąg, zgodnie z którym, mając na względzie fakturę z dnia 8 września 2010 r., kwota 100 HRK (kun chorwackich) (około 13 EUR) była wymagalna w dniu 16 września 2010 r. |
20 | Na podstawie tego dokumentu notariusz wydał w dniu 25 marca 2015 r. nakaz egzekucyjny. |
21 | Po wniesieniu przez S.K. Tederahna w dniu 21 kwietnia 2015 r. sprzeciwu od nakazu egzekucyjnego sprawa została przekazana Općinski sud u Puli‑Pola (sądowi miejskiemu Puli, Chorwacja), zgodnie z art. 282 ust. 3 ustawy o egzekucji. |
22 | W ramach sprzeciwu S.K. Tederahn podniósł zarzut braku właściwości rzeczowej i terytorialnej notariusza, który w dniu 25 marca 2015 r. wydał nakaz egzekucyjny, uznając, że nie był on uprawniony do wydawania na podstawie „dokumentu autentycznego” z 2010 r. takiego nakazu wobec obywatela niemieckiego lub obywatela jakiegokolwiek innego państwa członkowskiego Unii. |
23 | W tych okolicznościach Općinski sud u Puli‑Pola (sąd miejski Puli) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
|
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
W przedmiocie czasowego zakresu zastosowania rozporządzenia nr 1215/2012
24 | Zważywszy, że S.K. Tederahn powołał się na brak możliwości zastosowania rozporządzenia nr 1215/2012 ratione temporis z uwagi na zawarcie umowy o korzystanie z parkingu przed przystąpieniem Republiki Chorwackiej do Unii, co miało miejsce w dniu 1 lipca 2013 r., należy przypomnieć, że akt przystąpienia jest oparty na zasadzie natychmiastowego i pełnego stosowania przepisów prawa Unii do danego państwa członkowskiego, a odstępstwa są dopuszczalne jedynie wtedy, gdy zostały wyraźnie przewidziane w przepisach przejściowych (zob. podobnie wyrok z dnia 28 kwietnia 2009 r., Apostolides, C‑420/07, EU:C:2009:271, pkt 33). |
25 | Odnosząc się, ściślej rzecz biorąc, do rozporządzenia nr 1215/2012, należy przypomnieć, że rozporządzenie to, zgodnie z jego art. 66 ust. 1, ma zastosowanie wyłącznie do postępowań sądowych wszczętych, do formalnie sporządzonych lub zarejestrowanych dokumentów urzędowych oraz do ugód sądowych zatwierdzonych lub zawartych w dniu 10 stycznia 2015 r. lub później. |
26 | W niniejszym wypadku, chociaż sprawa rozpatrywana w postępowaniu głównym dotyczy zaspokojenia niezapłaconej wierzytelności z tytułu korzystania z parkingu, należnej na podstawie umowy zawartej przed przystąpieniem Republiki Chorwackiej do Unii, postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte w dniu 27 lutego 2015 r., po wejściu w życie rozporządzenia nr 1215/2012, a spór w postępowaniu głównym zawisł przed sądem odsyłającym w dniu 21 kwietnia 2015 r., tak że powództwo takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym jest objęte czasowym zakresem zastosowania tego rozporządzenia. |
27 | Jak podkreślił rzecznik generalny w pkt 33 opinii, powszechne jest, że egzekucja wymagalnych roszczeń podlega przepisom obowiązującym w momencie wszczęcia postępowania egzekucyjnego, a nie tym obowiązującym w chwili zawierania pierwotnej umowy. |
28 | Wniosek sformułowany w pkt 26 niniejszego wyroku znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie Trybunału wydanym na gruncie Konwencji z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, której – jak wynika z motywu 34 rozporządzenia 1215/2012 – należy zapewnić ciągłość w zakresie wykładni art. 66 ust. 1 tego rozporządzenia, zgodnie z którą, aby przepisy tego rozporządzenia miały zastosowanie w sporach dotyczących stosunków prawnych powstałych przed jego wejściem w życie, istotne jest tylko, by postępowanie sądowe zostało wszczęte po tej dacie (zob. podobnie wyrok z dnia 13 listopada 1979 r., Sanicentral, 25/79, EU:C:1979:255, pkt 6). |
W przedmiocie pytania pierwszego
29 | Za pomocą pytania pierwszego sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 1 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że postępowanie egzekucyjne wszczęte przez spółkę należącą do jednostki samorządu terytorialnego przeciwko osobie fizycznej zamieszkałej w innym państwie członkowskim w celu uzyskania zaspokojenia niezapłaconej wierzytelności z tytułu korzystania z parkingu publicznego, którego eksploatacja została powierzona tejże spółce przez wspomnianą jednostkę samorządu terytorialnego, jest objęte zakresem zastosowania rzeczonego rozporządzenia. |
30 | Spółka Pula Parking, rządy chorwacki i szwajcarski oraz Komisja Europejska są w istocie zgodne co do tego, by uznać, że stosunek prawny stanowiący przedmiot postępowania głównego ma charakter cywilny w rozumieniu art. 1 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012. |
31 | W zakresie, w jakim rozporządzenie nr 1215/2012 zastępuje obecnie rozporządzenie nr 44/2001, na wstępie należy przypomnieć, że dokonana przez Trybunał wykładnia przepisów tego ostatniego rozporządzenia obowiązuje także w odniesieniu do rozporządzenia nr 1215/2012, gdy przepisy tych dwóch instrumentów prawa Unii można zakwalifikować jako równoważne (wyrok z dnia 16 listopada 2016 r., Schmidt, C‑417/15, EU:C:2016:881, pkt 26 i przytoczone tam orzecznictwo). |
32 | W tym względzie, jak również wynika to z art. 1 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012, który powtarza sformułowanie art. 1 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001, zakres zastosowania rozporządzenia nr 1215/2012 dotyczy „spraw cywilnych i handlowych”. |
33 | Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału w celu zapewnienia w najszerszym możliwym zakresie równości i jednolitości praw i obowiązków wynikających z tego rozporządzenia dla państw członkowskich i zainteresowanych osób nie należy dokonywać wykładni pojęcia „spraw cywilnych i handlowych” poprzez proste odesłanie do prawa krajowego jednego z tych państw. Pojęcie to należy traktować jako pojęcie autonomiczne, którego wykładni trzeba dokonywać w oparciu z jednej strony o cele i systematykę tego rozporządzenia, a z drugiej o zasady ogólne wynikające z całokształtu systemów prawa krajowego (zob. podobnie wyrok z dnia 22 października 2015 r., Aannemingsbedrijf Aertssen i Aertssen Terrassements, C‑523/14, EU:C:2015:722, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo). |
34 | Aby ustalić, czy dana sprawa wchodzi w zakres zastosowania rozporządzenia nr 1215/2012, należy zidentyfikować stosunek prawny istniejący między stronami sporu prawnego, podstawę powództwa, a także warunki jego wytoczenia (zob. podobnie wyroki: z dnia 11 kwietnia 2013 r., Sapir i in., C‑645/11, EU:C:2013:228, pkt 34; a także z dnia 12 września 2013 r., Sunico i in., C‑49/12, EU:C:2013:545, pkt 35). |
35 | W niniejszym wypadku, jak stwierdził to również rzecznik generalny w pkt 49–51 opinii, zarządzanie parkingiem publicznym i pobieranie opłat za postój stanowią zadanie o znaczeniu lokalnym, którego wykonanie zapewnia spółka Pula Parking, należąca do miasta Pula. Jednakże o ile spółce Pula Parking przyznano uprawnienia za pomocą aktu władztwa publicznego, o tyle ani ustalenie wynikającej z umowy niezapłaconej wierzytelności za postój, ani dążenie do jej zaspokojenia, mające na celu ochronę prywatnych interesów i regulowane przez krajowe przepisy prawa powszechnie obowiązującego znajdujące zastosowanie w stosunkach między podmiotami prawa prywatnego, nie wydają się wymagać od miasta Pula lub spółki Pula Parking wykonywania prerogatyw władzy publicznej. |
36 | W tym względzie z akt znajdujących się w posiadaniu Trybunału wydaje się wynikać, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego, że dochodzona przez Pula Parking wierzytelność z tytułu postoju nie prowadzi do nałożenia kary, którą można uznać za wynikającą z aktu władztwa publicznego, oraz że nie ma ona charakteru represyjnego, lecz stanowi zwykłe wynagrodzenie za świadczoną usługę. |
37 | Ponadto nie wydaje się również, aby wręczając zainteresowanemu bilet za postój, spółka Pula Parking przyznawała sobie sama tytuł wykonawczy, z pominięciem przepisów prawa powszechnie obowiązującego, ponieważ w następstwie tego wręczenia Pula Parking jest w stanie, podobnie jak na przykład wystawca faktury, powołać się na dokument autentyczny umożliwiający jej wszczęcie postępowania zgodnie z przepisami ustawy o egzekucji (zob. podobnie wyrok z dnia 12 września 2013 r., Sunico i in., C‑49/12, EU:C:2013:545, pkt 39). |
38 | Wynika z tego, że stosunek prawny istniejący pomiędzy spółką Pula Parking a S.K. Tederahnem należy uznać co do zasady za stosunek prywatnoprawny, a zatem za objęty zakresem znaczeniowym pojęcia „spraw cywilnych i handlowych” w rozumieniu rozporządzenia nr 1215/2012. |
39 | W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, iż art. 1 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że postępowanie egzekucyjne wszczęte przez spółkę należącą do jednostki samorządu terytorialnego przeciwko osobie fizycznej zamieszkałej w innym państwie członkowskim w celu uzyskania zaspokojenia niezapłaconej wierzytelności z tytułu korzystania z parkingu publicznego, którego eksploatacja została powierzona tej spółce przez wspomnianą jednostkę samorządu terytorialnego, o ile wierzytelność ta nie ma w żaden sposób charakteru represyjnego, lecz stanowi zwykłe wynagrodzenie za świadczoną usługę, jest objęte zakresem zastosowania rzeczonego rozporządzenia. |
W przedmiocie pytania drugiego
40 | Za pomocą pytania drugiego sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy rozporządzenie nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że notariusze wykonujący w Chorwacji kompetencje powierzone im przez prawo krajowe w ramach postępowań egzekucyjnych prowadzonych na podstawie „dokumentów autentycznych” są objęci zakresem znaczeniowym pojęcia „sądu” w rozumieniu rzeczonego rozporządzenia. |
41 | Pula Parking oraz rząd chorwacki uważają, że dla celów rozporządzenia nr 1215/2012 termin „sąd” powinien być rozumiany szeroko, tak aby obejmował nie tylko sądy – w dosłownym znaczeniu tego słowa – sprawujące funkcje sądowe, lecz także notariuszy. Komisja Europejska oraz inni interwenienci, o których mowa w art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości, z wyjątkiem rządu szwajcarskiego, który nie wypowiedział się w tej kwestii, przedstawiwszy uwagi na piśmie, twierdzą, że z zastrzeżeniem zmiany tego rozporządzenia, notariusze w Chorwacji nie mogą być stawiani w kontekście postępowań egzekucyjnych prowadzonych w oparciu o „dokument autentyczny” na równi z sądami w rozumieniu tego rozporządzenia. |
42 | Jak wynika również z orzecznictwa Trybunału, w przypadku braku odesłania do prawa krajowego państw członkowskich przepisy rozporządzenia nr 1215/2012 powinny być interpretowane w sposób autonomiczny, biorąc pod uwagę ogólną systematykę, cele i genezę tego instrumentu prawa Unii (zob. podobnie wyrok z dnia 7 lipca 2016 r., Hőszig, C‑222/15, EU:C:2016:525, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo). |
43 | W odniesieniu do ogólnej systematyki rozporządzenia nr 1215/2012 należy zauważyć, że rozporządzenie to kilkakrotnie odsyła do pojęć „sądu”, „jurysdykcji”, „postępowań sądowych”, których to pojęć jednak nie definiuje. |
44 | I tak, tytuł rozporządzenia nr 1215/2012 odwołuje się do „jurysdykcji”, a jego art. 66, w którym mowa o stosowaniu rozporządzenia ratione temporis, stanowi w swoim ust. 1, że rozporządzenie to ma zastosowanie wyłącznie do „postępowań sądowych” wszczętych w dniu 10 stycznia 2015 r. lub później. |
45 | W rozdziale I tego rozporządzenia, zatytułowanym „Zakres stosowania i definicje”, jego art. 1 ust. 1 przewiduje, że ma ono zastosowanie w sprawach cywilnych i handlowych, niezależnie od rodzaju sądu. Artykuł 2 wspomnianego rozporządzenia definiuje pojęcie „orzeczenia” jako każde orzeczenie wydane przez sąd państwa członkowskiego – niezależnie od tego, jak zostanie określone dane orzeczenie. |
46 | Artykuł 3 tego samego rozporządzenia wskazuje organy, które w zakresie, w jakim są właściwe w sprawach wchodzących w zakres stosowania tego rozporządzenia, są traktowane jak sądy, czyli na Węgrzech w postępowaniach uproszczonych dotyczących nakazu zapłaty – notariusze, a w Szwecji w postępowaniach uproszczonych dotyczących nakazu zapłaty i pomocy – służba komornicza. Artykuł ten dotyczy konkretnie organów, które wymienia, nie zaliczając do nich notariuszy w Chorwacji. W tym względzie bez znaczenia jest, że rozporządzenie nr 1215/2012 zostało przyjęte w dniu 12 grudnia 2012 r., przed przystąpieniem Republiki Chorwacji do Unii, oraz że dostosowania techniczne do unijnego dorobku prawnego odnosiły się tylko do przyjętych aktów prawnych Unii opublikowanych w Dzienniku Urzędowym Unia Europejskiej przed dniem 1 lipca 2012 r. |
47 | Ponadto, w odniesieniu do funkcji notariuszy, Trybunał trwale uznawał istnienie fundamentalnych różnic między funkcją sądową a funkcją notarialną (zob. podobnie wyroki: z dnia 24 maja 2011 r., Komisja/Austria, C‑53/08, EU:C:2011:338, pkt 103; z dnia 1 października 2015 r., ERSTE Bank Hungary, C‑32/14, EU:C:2015:637, pkt 47; a także z dnia 1 lutego 2017 r., Komisja/Węgry, C‑392/15, EU:C:2017:73, pkt 111). |
48 | Ponadto należy stwierdzić, że w odróżnieniu od na przykład rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (Dz.U. 2012, L 201, s. 107), którego art. 3 ust. 2 precyzuje, że termin „sąd” w rozumieniu tego rozporządzenia obejmuje nie tylko organy sądowe, ale także wszystkie inne organy właściwe w sprawach spadkowych, które wykonują funkcje sądowe i spełniają warunki wymienione w przywołanym przepisie, rozporządzenie nr 1215/2012 nie zawiera żadnego przepisu o charakterze ogólnym o podobnym skutku. |
49 | W związku z tym należy, jak przypomniano w pkt 42 niniejszego wyroku, dokonać w ramach niniejszej sprawy oceny pojęcia „sądu” w kontekście celów realizowanych przez rozporządzenie nr 1215/2012, o których wykładnię wnosi sąd odsyłający. |
50 | W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z motywem 4 wspomnianego rozporządzenia konieczne jest ujednolicenie przepisów o jurysdykcji w sprawach cywilnych i handlowych, tak by zapewnić szybkie i nieskomplikowane uznawanie i wykonywanie orzeczeń wydanych w jednym z państw członkowskich. Jak przypomina o tym motyw 26 tego samego rozporządzenia, owa zasada wzajemnego uznawania jest przede wszystkim usprawiedliwiona wzajemnym zaufaniem do sprawowania wymiaru sprawiedliwości w ramach Unii. |
51 | Z orzecznictwa Trybunału wynika, że zarówno zasada wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi, jak i zasada wzajemnego uznawania mają w prawie Unii fundamentalne znaczenie, gdyż umożliwiają utworzenie i utrzymywanie przestrzeni bez granic wewnętrznych (wyrok z dnia 5 kwietnia 2016 r., Aranyosi i Căldăraru, C‑404/15 i C‑659/15 PPU, EU:C:2016:198, pkt 78 i przytoczone tam orzecznictwo). |
52 | W systematyce rozporządzenia nr 1215/2012 zasady te znajdują odzwierciedlenie w wydawaniu i egzekwowaniu orzeczeń przez sądy danego państwa członkowskiego tak, jak gdyby zostały one wydane w państwie członkowskim, w którym złożono wniosek o ich wykonanie. |
53 | Rozporządzenie nr 1215/2012, którego podstawą prawną jest art. 67 ust. 4 TFUE, ma na celu ułatwienie dostępu do wymiaru sprawiedliwości, w szczególności za pomocą zasady wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych, jak również w obszarze współpracy w sprawach cywilnych i handlowych, wzmocnienie uproszczonego i skutecznego systemu norm kolizyjnych, uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych, systemu opisanego w instrumentach prawnych, których jest on częścią, aby ułatwić współpracę sądową, przyczyniając się w ten sposób do realizacji wyznaczonego Unii celu, jakim jest ustanowienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w oparciu o wysoki stopień zaufania, jakie powinno istnieć między państwami członkowskimi (zob. analogicznie, w dziedzinie współpracy sądowej i policyjnej w sprawach karnych, wyrok z dnia 1 czerwca 2016 r., Bob-Dogi, C‑241/15, EU:C:2016:385, pkt 32). |
54 | W konsekwencji, ze względu na cele realizowane przez rozporządzenie nr 1215/2012, pojęcie „sądu” w rozumieniu tego aktu należy interpretować, biorąc pod uwagę konieczność umożliwienia sądom krajowym państw członkowskich zidentyfikowania orzeczeń wydawanych przez sądy innych państw członkowskich i postępowania z szybkością wymaganą przez to rozporządzenie na etapie wykonywania tych orzeczeń. Poszanowanie zasady wzajemnego zaufania w ramach sprawowania wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich Unii, które leży u podstaw stosowania wspomnianego rozporządzenia, wymaga bowiem przede wszystkim, aby orzeczenia, o których wykonanie wnosi inne państwo członkowskie, były wydawane w postępowaniu sądowym gwarantującym niezależność i bezstronność oraz poszanowanie zasady kontradyktoryjności. |
55 | Wniosek ten znajduje oparcie w genezie rozporządzenia nr 1215/2012. W tym względzie projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych [COM(2010) 748 wersja ostateczna], dotyczący przekształcenia rozporządzenia nr 44/2001, przewidywał uwzględnienie w rozdziale I rozporządzenia nr 1215/2012, zatytułowanym „Zakres stosowania i definicje”, definicji pojęcia „sądu” w taki sposób, aby obejmowało ono „wszystkie organy, którym państwa członkowskie nadały jurysdykcję w sprawach należących do zakresu […] rozporządzenia”. Jednakże prawodawca Unii nie podtrzymał tego stanowiska. |
56 | W niniejszym wypadku, jak podniósł rząd chorwacki na rozprawie, w Chorwacji notariusze są częścią notariatu publicznego, oddzielonego od systemu sądownictwa. Zgodnie z przepisami ustawy o egzekucji notariusze są właściwi w przedmiocie wydawania nakazów egzekucyjnych w odpowiedzi na wniosek o wszczęcie egzekucji na podstawie dokumentu autentycznego. Kiedy nakaz egzekucyjny zostaje doręczony pozwanemu, może on zgłosić sprzeciw. Notariusz, przed którym w terminie zostanie zgłoszony dopuszczalny i uzasadniany sprzeciw wobec wydanego przezeń nakazu egzekucyjnego, przekaże sprawę do rozpoznania właściwemu sądowi, który rozstrzygnie w przedmiocie tego sprzeciwu. |
57 | Z przepisów tych wynika, że nakaz egzekucyjny wydany przez notariusza na podstawie „dokumentu autentycznego” doręcza się dłużnikowi po jego wydaniu, przy czym wniosek, który wpłynął do notariusza, nie jest dłużnikowi komunikowany. |
58 | O ile prawdą jest, że dłużnik ma możliwość wniesienia sprzeciwu od nakazu egzekucyjnego wydanego przez notariusza i wydaje się, iż notariusz wykonuje kompetencje powierzone mu w ramach postępowaniach egzekucyjnego prowadzonego na podstawie „dokumentu autentycznego” pod kontrolą sędziego, któremu notariusz przekazuje do rozpatrzenia ewentualne sprzeciwy, o tyle jednak badanie przez notariuszy w Chorwacji wniosków o wydanie nakazu egzekucyjnego na żądanej podstawie nie ma charakteru kontradyktoryjnego. |
59 | W świetle wszystkich powyższych rozważań na pytanie drugie należy udzielić odpowiedzi, iż rozporządzenie nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że notariusze wykonujący w Chorwacji kompetencje powierzone im przez prawo krajowe w ramach postępowań egzekucyjnych prowadzonych na podstawie „dokumentów autentycznych” nie są objęci zakresem znaczeniowym pojęcia „sądu” w rozumieniu rzeczonego rozporządzenia. |
W przedmiocie kosztów
60 | Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi. |
Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje: |
|
|
Podpisy |
( *1 ) Język postępowania: chorwacki.
Treść orzeczenia pochodzi z eur-lex.europa.eu