Uchwała z dnia 1994-02-18 sygn. III CZP 4/94

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 4/94

Uchwała z dnia 18 lutego 1994 r.

Przewodniczący: sędzia SN S. Dmowski.

Sędziowie SN: H. Ciepła (sprawozdawca), M. Słoniewski.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Banku (...) S.A. w P., z udziałem Zakładu Ubezpieczeń (...) Spółka Akcyjna w upadłości, o dokonanie wpisu hipotek przymusowych, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 8 lutego 1994 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Łodzi, postanowieniem z dnia 10 grudnia 1993 r. sygn. akt (...), i (...) do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy w sytuacji, gdy wniosek o wpis hipoteki przymusowej na nieruchomości dłużnika, który został uznany za upadłego, wpłynął przed datą jego upadłości, Sąd Rejonowy w postępowaniu o dokonanie wpisu hipoteki po tej dacie, powinien dokonać wpisu (art. 29 i 47 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. - o księgach wieczystych i hipotece), czy też odmówić dokonania wpisu (art. 27 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - prawo upadłościowe - jedn. tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512)"?

podjął następującą uchwałę:

Po ogłoszeniu upadłości dłużnika nie jest dopuszczalne wpisanie hipoteki przymusowej na nieruchomości stanowiącej jego własność, chociażby wniosek o wpis został złożony przed tym ogłoszeniem.

Uzasadnienie

Bank (...) S.A. w P. w dniu 26 lutego 1993 r. złożył wnioski o wpisy hipotek przymusowych w księgach wieczystych Kw. nr 85795 i Kw. nr 16293, obejmujących nieruchomości stanowiące własność uczestnika.

Sąd Rejonowy w Łodzi w dniu 15 kwietnia 1993 r. dokonał wpisu hipotek przymusowych zgodnie z wnioskami.

Przy rozpoznawaniu sprawy na skutek rewizji uczestnika od wymienionych wpisów, opartej na naruszeniu art. 27 rozporządzenia PR z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe (jedn. tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.) i art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm.), Sądowi Wojewódzkiemu nasunęła się wątpliwość przedstawiona w sentencji uchwały.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wątpliwość Sądu Wojewódzkiego, jak wynika z uzasadnienia przedstawionego zagadnienia prawnego, sprowadza się do tego, któremu z przepisów: art. 27 Prawa upadłościowego, czy też art. 29 Prawa o księgach wieczystych i hipotece, pozostających, zdaniem tego Sądu, w stosunku równorzędności, dać pierwszeństwo przy rozpoznawaniu wniosku o wpis hipoteki przymusowej na majątku upadłego, złożonego przed ogłoszeniem upadłości.

Rozstrzygające dla rozwiązania problemu jest wyjaśnienie miejsca przepisu art. 27 Prawa upadłościowego w systemie przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece, normujących zasady postępowania wieczystoksięgowego. Kwestia relacji między tymi przepisami nie była dotychczas przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego.

Zgodnie z art. 27 Prawa upadłościowego, po ogłoszeniu upadłości żaden wierzyciel nie może uzyskać przeciwko upadłemu prawa zastawu ani wpisu do ksiąg wieczystych lub wpisu w rejestrze celem zabezpieczenia wierzytelności, chociażby powstała ona przed ogłoszeniem upadłości.

Według art. 29 Prawa o księgach wieczystych i hipotece, wpis w księdze wieczystej ma moc wsteczną od dnia złożenia wniosku o dokonanie wpisu, a w wypadku wszczęcia postępowania z urzędu - od dnia wszczęcia tego postępowania.

Brzmienie obu wymienionych przepisów nie daje podstawy do wniosku, że mamy do czynienia ze zbiegiem norm. Ich hipotezy bowiem nie wyrażają takiej samej sytuacji faktycznej, z którą łączyłyby się różne w swej treści dyspozycje. W istocie mamy do czynienia z dwiema różnymi dyspozycjami i dwiema różnymi hipotezami. Artykuł 29 Prawa o księgach wieczystych i hipotece ma charakter normy ogólnej, gdyż normuje on w najszerszym zakresie moc wsteczną wpisu, jako jedną z zasad postępowania wieczystoksięgowego. Oczywiście, dotyczy wpisu dokonanego zgodnie z prawem, a więc dopuszczalnego. Tylko tak dokonany wpis będzie miał skutki prawne od daty złożenia wniosku o wpis. Natomiast art. 27 Prawa upadłościowego przez datę wpisu rozumie datę faktycznego jego dokonania, a nie datę złożenia wniosku o wpis. Funkcja jurydyczna tego przepisu polega na zamrożeniu reszty majątku upadłego. Dlatego ogłoszenie upadłości stanowi przeszkodę do dokonania wpisu hipoteki przymusowej na majątku upadłego.

Zestawienie hipotez obu omawianych przepisów prowadzi do wniosku, że art. 27 Prawa upadłościowego jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 29 Prawa o księgach wieczystych i hipotece.

Przyjęcie takiego rozwiązania znajduje także uzasadnienie w art. 24-26 Prawa upadłościowego, w których ustawodawca dał wyraźnie pierwszeństwo przepisom hipotecznym. Zamieścił bowiem w hipotezie art. 26 tego prawa zastrzeżenie "o ile przepisy hipoteczne nie stanowią inaczej". Gdyby więc wolą ustawodawcy było przyznanie pierwszeństwa art. 29 Prawa o księgach wieczystych i hipotece przed art. 27 Prawa upadłościowego, to uczyniłby to w sposób wyraźny, tak jak w art. 26 Prawa upadłościowego.

Odmiennego rozwiązania nie uzasadnia powołany w przedstawionym zagadnieniu art. 47 Prawa o księgach wieczystych i hipotece, według którego okoliczność, że po złożeniu wniosku osoba, której prawo ma być dotknięte wpisem została pozbawiona bądź ograniczona w możności rozporządzenia prawem albo w zdolności do czynności prawnych - nie stanowi przeszkody do wpisu. Artykuł 27 Prawa upadłościowego ani nie pozbawia, ani nie ogranicza osoby w jej możności rozporządzania prawem, lecz ustanawia dla sędziego hipotecznego nową przeszkodę do dokonania wpisu hipotecznego, nie łączy się więc w żaden sposób z powołanym art. 47 Prawa o księgach wieczystych i hipotece. Przepis ten nie może wskutek tego być przeciwstawiany art. 27 Prawa upadłościowego. Nie występuje więc kolizja tych norm.

Z przytoczonych względów przedstawione zagadnienie rozstrzygnięto jak w sentencji uchwały.

OSNC 1994 r., nr 9, poz. 170