Moc wsteczna wpisu do księgi wieczystej (art. 29 u.k.w.h.)

Celem art. 29 u.k.w.h., wprowadzającego zasadę mocy wstecznej wpisu w księdze wieczystej, jest uniknięcie negatywnych skutków opóźnienia wpisu i przewlekłości postępowania. Z tych względów zawiera on normę ogólną, dotyczącą wszystkich wpisów ujawniających nabycie prawa, jego treść i pierwszeństwo, późniejsze zmiany i wykreślenia. Odstępstwa dotyczą jedynie wzmianek i adnotacji ‎o charakterze technicznym.

Zasada wstecznego działania wpisu, wynikająca z art. 29 u.k.w.h., ma zastosowanie także do wpisów konstytutywnych, gdy taki wpis jest wymagany, z tym że taki skutek wywołuje dopiero prawomocny wpis (zob. uchwały SN z 9 marca 1995 r., III CZP 149/94, z 21 maja 2002 r., III CZP 29/02).

Istotą wpisu konstytutywnego jest, dopełnienie materialno-prawnej skuteczności określonych zdarzeń i czynności prawnych, stanowiących źródło nabycia, zmiany lub wygaśnięcia ujawnionych praw. Oznacza to, że materialno-prawne i procesowe skutki wpisu konstytutywnego następują po uprawomocnieniu się wpisu i dopiero wtedy opatrzone są mocą wsteczną od chwili złożenia wniosku o wpis. Zasada ta dotyczy zarówno ustanowienia prawa odrębnej własności lokalu, powstania hipoteki (art. 67 u.k.w.h.), jak i jej przeniesienia (art. 79 zd. 2 u.k.w.h.).

Uzupełnieniem zasady mocy wstecznej wpisu od chwili złożenia wniosku jest reguła kolejności wniosków o wpis, o której decyduje chwila (godzina i minuta) wpływu wniosku do właściwego sądu wieczystoksięgowego (art. 626[6] § 1 k.p.c.); rozstrzyga ona również o kolejności rozpoznawania wniosków.

Sąd rozpoznający wniosek o wpis w księdze wieczystej związany jest stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku i kolejnością jego wpływu (zob. uchwałę SN (7) - zasadę prawną - z 16 grudnia 2009 r., III CZP 80/09). W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy podkreślił, że kierowanie się kolejnością wniosków o wpis należy uznać za nakaz ustawowy, a nie jedynie postulat, gdyż ma ono istotne znaczenie dla bezpieczeństwa obrotu prawnego. 

Postanowienie SN z dnia 29 lutego 2024 r., II CSKP 1490/22

Standard: 83092 (pełna treść orzeczenia)

O pierwszeństwie hipotek nie decyduje chwila ich ustanowienia, ani dokonania wpisów (ich uprawomocnienie się), ale kolejność złożenia wniosków.

W wypadku gdy kolejność rozpoznania wniosków nie ma znaczenia dla zakresu uprawnień objętych wnioskami, zasada rozpoznawania wniosków w kolejności wpływu traci na znaczeniu. Tak jest w szczególności w razie konkurencji wniosków dotyczących wpisu hipoteki.

Według art. 29 u.k.w.h. wpis w księdze wieczystej ma moc wsteczną od chwili złożenia wniosku o dokonanie wpisu. Celem tego przepisu jest zapobieganie negatywnym skutkom opóźnienia rozpoznania wniosku o wpis i uniezależnienie skutków materialnoprawnych od przypadkowej kolejności rozstrzygania wniosków.

Zasada wstecznego działania wpisu ma zastosowanie także do wpisów konstytutywnych, z tym, że taki skutek wywołuje dopiero prawomocność wpisu (zob. uchwały SN: z 9 marca 1995 r., III CZP 149/94; z 21 maja 2002 r., III CZP 29/02). Zasada ta dotyczy też powstania hipoteki (tak postanowienie SN z 10 maja 2021 r., II CSKP 110/21).

Postanowienie SN z dnia 5 kwietnia 2023 r., II CSKP 1624/22

Standard: 71579 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy