Wyrok z dnia 1993-09-02 sygn. II CRN 84/93

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CRN 84/93

Wyrok z dnia 2 września 1993 r.

Roszczenie o zapłatę ceny staje się wymagalne z chwilą spełnienia przez sprzedającego świadczenia niepieniężnego, chyba że strony oznaczyły w umowie sprzedaży inny termin jej uiszczenia (art. 488 § 1 k.c.). 

Przewodniczący: sędzia SN J. Gudowski (sprawozdawca).

Sędziowie SN: F. Barczewska, B. Czech.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora J. Szewczyka, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Krzysztofa A. i Anny A. przeciwko Krystynie K.-K. o zapłatę, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości nr (...) od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Wałbrzychu z siedzibą w Świdnicy - Sądu Gospodarczego z siedzibą w Dzierżoniowie z dnia 26 stycznia 1993 r. sygn. akt (...)

oddalił rewizję nadzwyczajną i nakazał pobrać od pozwanej Krystyny K.-K. opłatę od rewizji nadzwyczajnej w kwocie 320.000 zł. 

Uzasadnienie

Powodowie, Krzysztof i Anna A., prowadzący Hurtownię "Import-Eksport" w M., żądali zasądzenia od pozwanej Krystyny K.-K, prowadzącej Hurt-Detal Artykułami Spożywczymi i Przemysłowymi w L., kwoty 4.000.000 zł stanowiącej skapitalizowane odsetki z tytułu opóźnienia w zapłacie należności ujętej w rachunku nr 140/91, wystawionego przez powodów za sprzedaną pozwanej w dniu 3 lipca 1991 r. tkaninę bawełnianą.

Wyrokiem z dnia 18 września 1991 r. Sąd Rejonowy - Sąd Gospodarczy w Legnicy oddalił powództwo, albowiem na podstawie przeprowadzonych dowodów ustalił, że strony nie uzgodniły w umowie terminu zapłaty należności za dostarczony towar oraz że pozwana uregulowała przedstawiony wraz z towarem rachunek bezzwłocznie po otrzymaniu wezwania do zapłaty.

Po rozpoznaniu sprawy na skutek rewizji powodów, Sąd Wojewódzki - Sąd Gospodarczy w Wałbrzychu zmienił wyrok Sądu I instancji w ten sposób, że powództwo uwzględnił. Zdaniem sądu rewizyjnego, rachunek doręczony nabywcy, mimo niewskazania w nim terminu płatności należności, powinien być traktowany jako wezwanie do zapłaty. Skoro więc pozwana nie uiściła ceny bezzwłocznie po otrzymaniu bawełny wraz z rachunkiem, przeto popadła w opóźnienie uzasadniające żądanie odsetek.

W rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedliwości zarzucił naruszenie przepisów art. 455 i 481 § 1 k.c. oraz art. 390 § 1 k.p.c., zmierzając do uchylenia wyroku Sądu Wojewódzkiego i oddalenia rewizji powodów.

 Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Nie może być wątpliwości co do tego, że łącząca strony umowa sprzedaży bawełny - spełniająca cel odpłatnej ekwiwalentnej wymiany dóbr - jest umową wzajemną w rozumieniu art. 487 § 2 k.c. Główną zaś cechą zobowiązań wynikających z tego rodzaju umów jest - ustanowiona w art. 488 § 1 k.c. - zasada jednoczesnego wykonania wzajemnych świadczeń stron.

Należy podkreślić, że jednoczesność spełnienia świadczeń wzajemnych jest regułą kodeksową, która ulega wyłączeniu tylko wówczas, gdy z umowy, z przepisu szczególnego albo z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu wynika, że jeden z kontrahentów obowiązany jest świadczyć wcześniej. Mówiąc inaczej, jeżeli termin spełnienia świadczeń mających źródło w umowie wzajemnej nie został przez strony odrębnie oznaczony (umówiony), ani nie wynika z ustawy albo orzeczenia sądu lub decyzji właściwego organu, to świadczenia powinny być wykonane jednocześnie. Tak więc spełnienie przez sprzedającego świadczenia niepieniężnego powoduje wymagalność świadczenia wzajemnego - zapłaty ceny przez kupującego. Jest przy tym oczywiste, że regulacja przyjęta dla wykonania zobowiązań z umów wzajemnych (art. 487-497 k.c.) stanowi odstępstwo od uregulowania kwestii wykonania zobowiązań w ogólności (art. 450-470 k.c.).

Trzeba zarazem zaznaczyć, że zasada równoczesności świadczeń z umów wzajemnych nie doznaje obecnie żadnych ograniczeń także w obrocie gospodarczym, albowiem ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) uchylony został art. 489 k.c., wyłączający tę zasadę w stosunkach między jednostkami gospodarki uspołecznionej.

Z okoliczności rozpoznawanej sprawy, a zwłaszcza z nie kwestionowanych w rewizji nadzwyczajnej, a nawet ocenianych tam jako prawidłowe, ustaleń sądów obu instancji, wynika, że w zawartej umowie sprzedaży tkaniny bawełnianej termin zapłaty ceny nie był przez strony osobno uzgadniany. W tej sytuacji - skoro nie ma także podstaw do określenia terminu wykonania zobowiązania w tym zakresie według innych przesłanek - znajdowała zastosowanie opisana na wstępie zasada dyktująca powinność świadczenia równoczesnego (art. 488 § 1 k.c.).

Tak więc nie można przyznać racji twierdzeniu wnoszącego rewizję nadzwyczajną, że nieustalenie przez strony terminu uiszczenia ceny uczyniło zobowiązanie pozwanej bezterminowym i w związku z tym dla oceny wymagalności świadczenia kupującej decydujące znaczenie miało wezwanie jej do zapłaty ceny. W świetle przeprowadzonego wywodu jest oczywiste, że twierdzenie skarżącego pomija najistotniejszą w rozstrzyganym sporze - uregulowaną odrębnie - problematykę wykonania zobowiązań z umów wzajemnych. Z tych też przyczyn w rozpoznawanej sprawie nie może mieć znaczenia powoływana w rewizji nadzwyczajnej uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1922 r. (III CZP 56/92, OSNCP 1992, z. 12, poz. 219), która - co wynika z jej uzasadnienia - dotyczy świadczeń bezterminowych.

W konsekwencji Sąd Najwyższy uznał, że zarzuty podniesione w rewizji nadzwyczajnej nie są uzasadnione, a zaskarżony wyrok - mimo wadliwej argumentacji - odpowiada prawu. Wyrok ten w rzeczywistości przyjmuje bowiem, że pozwana, wstrzymując się bezzasadnie od spełnienia świadczenia wzajemnego (zapłaty ceny kupna), pozostawała w opóźnieniu od chwili otrzymania towaru (art. 488 § 1 w związku z art. 476 k.c.). Jest to pogląd trafny, gdyż jak wyżej wyjaśniono, roszczenie o zapłatę ceny staje się wymagalne z chwilą spełnienia przez sprzedającego świadczenia niepieniężnego, chyba że strony oznaczyły w umowie sprzedaży inny termin jej uiszczenia. Takie uzgodnienie jednak w rozpoznawanej sprawie miejsca nie miało.

Tak więc Sąd Najwyższy rewizję nadzwyczajną - jako pozbawioną podstaw - oddalił (art. 421 § 1 k.p.c. i art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.).

 OSNC 1994 r., Nr 7-8, poz. 158