Uchwała z dnia 1993-07-28 sygn. III CZP 99/93

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 99/93

Uchwała z dnia 28 lipca 1993 r.

Przewodniczący: sędzia SN T. Żyznowski.

Sędziowie SN: F. Barczewska (sprawozdawca), T. Ereciński.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Produkcyjnego (...) Spółki z o.o. Zakładów Chemicznych (...) w M. przeciwko Usługowo-Wytwórczej Spółdzielni Pracy (...) w N.M.L. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Toruniu, postanowieniem z dnia 14 czerwca 1993 r. sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy uzasadniona jest odmowa wydania nakazu zapłaty na podstawie art. 485 k.p.c. zarówno co do roszczenia głównego jak i roszczenia ubocznego - o odsetki od należności głównej - w sytuacji, gdy pierwsze z wymienionych roszczeń podpada pod w/w przepis, natomiast co do drugiego roszczenia jest ono udowodnione dołączonymi do pozwu dokumentami urzędowymi lub prywatnymi tylko w części?"

podjął następującą uchwałę:

Odmowa wydania nakazu zapłaty co do roszczenia głównego nie jest uzasadniona wtedy, gdy roszczenie to jest w całości udowodnione dołączonymi do pozwu dokumentami (art. 485 k.p.c. i art. 479²⁴ k.p.c.), a jedynie roszczenie o odsetki nie spełnia tego wymagania.

Uzasadnienie

Powód w pozwie skierowanym do postępowania nakazowego wystąpił o wydanie przeciwko pozwanej nakazu zapłaty, polecającego uiszczenie na jego rzecz kwoty 15.720.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 27 marca 1992 r. oraz kwoty 41.000.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 3 kwietnia 1992 r. i kosztami procesu, powołując się na załączone do pozwu dokumenty.

Sąd Rejonowy - Sąd Gospodarczy w Toruniu postanowieniem z dnia 7 stycznia 1993 r. odmówił wydania nakazu zapłaty. W uzasadnieniu orzeczenia podniósł, że zgodnie z treścią art. 485 k.p.c. możliwe jest wydanie nakazu zapłaty, gdy dochodzone roszczenie jest w całości udowodnione odpowiednimi dokumentami. W niniejszym przypadku roszczenie powoda w części dotyczącej odsetek nie było w całości udowodnione przedstawionymi dokumentami w zakresie początkowego terminu opóźnienia wskazanego w pozwie.

Sąd Wojewódzki w Toruniu, rozpoznając sprawę na skutek zażalenia powoda, powziął poważne wątpliwości co do zagadnienia prawnego, które przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 § 1 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Postępowanie nakazowe i upominawcze stanowi odrębny rodzaj postępowania procesowego, charakteryzującego się znacznymi uproszczeniami i przyspieszeniami. Istotą postępowania nakazowego jest to, że na podstawie pozwu i dołączonych do niego dokumentów, wskazanych we właściwych przepisach, sąd wydaje bez rozprawy i wysłuchania pozwanego nakaz zapłaty, w którym poleca pozwanemu spełnienie na rzecz powoda dochodzonego świadczenia. Z charakteru tego odrębnego postępowania wynika, że w zasadzie sąd nie ma możliwości orzekania w nakazie zapłaty poniżej lub ponad żądanie powoda. Z tym łączy się wymaganie wynikające z treści art. 485 k.p.c., aby okoliczności uzasadniające dochodzone roszczenie były w całości udowodnione dołączonymi do pozwu dokumentami.

W świetle treści art. 191 k.p.c. powód może dochodzić jednym pozwem kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu , a w wypadku współuczestnictwa może też wejść w grę kumulacja podmiotowa. Jednym pozwem może się domagać wydania kilku nakazów zapłaty na podstawie kilku dokumentów.

Jeżeli zatem jednym pozwem jest dochodzonych kilka roszczeń, a tylko niektóre z nich, jako udowodnione w całości właściwymi dokumentami, nadają się do uwzględnienia w postępowaniu nakazowym, można co do nich wydać nakaz zapłaty, odmawiając jego wydania co do pozostałych roszczeń. Podobna sytuacja może zachodzić przy współuczestnictwie formalnym, jeżeli tylko możliwe jest wydanie nakazu zapłaty przeciwko niektórym pozwanym.

Za takim stanowiskiem przemawia wzgląd na charakter tego postępowania, jako mającego prowadzić do wcześniejszego uzyskania tytułu wykonawczego; nie narusza to przy tym zasady, że roszczenie musi być w całości udowodnione właściwymi dokumentami, która łączy się z tym, że w nakazie zapłaty sąd w zasadzie nie może orzec poniżej lub ponad żądanie.

Powód w niniejszym wypadku dochodzi dwóch roszczeń głównych oraz odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu tych roszczeń.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd, że roszczenie o odsetki za opóźnienie z chwilą jego powstania uzyskuje samodzielny byt, niezależny od długu głównego i według własnych reguł ulega przedawnieniu. Konsekwencją takiego rozumienia charakteru roszczenia o odsetki za opóźnienie jest możliwość dochodzenia ich w odrębnym procesie. Stanowisko takie znalazło wyraz w uzasadnieniach kilku orzeczeń Sądu Najwyższego, a między innymi w : uchwale z dnia 8 maja 1990 r. III CZP 20/90 (OSNCP 1991, z. 1, poz. 6), wyroku z dnia 26 września 1990 r. I PR 168/90 (OSNCP 1991, z. 1, poz.. 16), wyroku z dnia 19 stycznia 1990 r. IV CR 294/89 (OSNCP 1991, z. 2-3, poz. 33), uchwale z dnia 5 kwietnia 1991 r. III CZP 20/91 (OSNCP 1991, z. 10-12, poz. 120).

Uwzględniając więc ugruntowane w judykaturze stanowisko, że roszczenie o odsetki, mimo swego akcesoryjnego charakteru, z chwilą powstania uzyskuje samodzielny byt i może być dochodzone odrębnie w sytuacji, gdy tylko roszczenie to nie jest w całości udowodnione dołączonymi do pozwu właściwymi dokumentami, należy stwierdzić, że zachodzi sytuacja analogiczna do sytuacji przy dochodzeniu kilku samodzielnych roszczeń, z których tylko niektóre nadają się do uwzględnienia w trybie postępowania nakazowego.

W takim stanie odmowa wydania nakazu zapłaty co do roszczeń objętych pozwem, które nadają się do uwzględnienia w tym trybie w świetle treści art. 485 k.p.c., nie może być uznana za uzasadnioną. Przekreślałoby to bowiem niejednokrotnie cel, dla którego wprowadzono ten tryb postępowania, jako mającego prowadzić do łatwiejszego i szybszego uzyskania tytułu wykonawczego. Ma to szczególnie istotne znaczenie w obrocie związanym z profesjonalnym prowadzeniem działalności gospodarczej.

Ustawodawca, powierzając sądom rozpoznawanie spraw gospodarczych, znacznie rozszerzył podstawy wydania nakazu zapłaty, stanowiąc w art. 479²⁴ k.p.c., że w postępowaniu nakazowym w sprawach gospodarczych sąd może wydać nakaz zapłaty "ponad to" w sytuacjach przewidzianych w tym przepisie. Wskazuje to wyraźnie na wolę ustawodawcy przyspieszenia i ułatwienia postępowania nakazowego w sprawach dotyczących obrotu profesjonalnego, oczywiście w sytuacji, gdy zachodzą warunki dopuszczalności przewidziane w kodeksie.

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 391 § 1 k.p.c. podjął uchwałę o treści zawartej w sentencji.

OSNC 1994 r., Nr 3, poz. 54