Uchwała z dnia 1992-09-18 sygn. III CZP 112/92

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 112/92

Uchwała z dnia 18 września 1992 r. 

Przewodniczący: sędzia SN S. Dmowski.

Sędziowie SN: Z. Świeboda, T. Żyznowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Katarzyny A. i Aleksandry A. przeciwko Jackowi A. o alimenty, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 18 września 1992 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Płocku postanowieniem z dnia 30 czerwca 1992 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

Czy reprezentowanie strony w postępowaniu I instancji przez pełnomocnika nie będącego osobą wymienioną w art. 87 k.p.c. skutkuje z mocy art. 369 pkt 2 k.p.c. nieważność postępowania uwzględnioną przez Sąd Rewizyjny z urzędu (art. 381 k.p.c.), a także Czy strona może brak ten usunąć w postępowaniu rewizyjnym potwierdzając czynności nienależycie umocowanego pełnomocnika?

podjął następującą uchwałę:

Potwierdzenie przez stronę w sądzie rewizyjnym czynności procesowych dokonanych w toku dotychczasowego postępowania przez osobę, która nie mogła być pełnomocnikiem procesowym tejże strony wyłącza możliwość przyjęcia nieważności postępowania na tej podstawie, że pełnomocnik nie był należycie umocowany.

Uzasadnienie

W sprawie z powództwa Katarzyny A. i Aleksandry A. przeciwko Jackowi Zbigniewowi A. o alimenty, przedstawicielka ustawowa małoletnich powódek działała w procesie przez powołanego przez nią pełnomocnika procesowego. Według twierdzeń strony powodowej i ustanowionego pełnomocnika pozostaje on ze stroną powodową w stałym stosunku zlecenia (art. 87 § 1 k.p.c.). Ustanowiony pełnomocnik podejmował w toku całego postępowania niezbędne i w stosownej formie działania prawne oraz czynności odpowiadające danej sytuacji procesowej. Sąd Rejonowy w Płocku wyrokiem z dnia 4 marca 1992 r. sygn. akt (...) uwzględnił powództwo. Rewizję złożył pozwany.

Sąd Wojewódzki, rozpoznając rewizję pozwanego, przedstawił przytoczone na wstępie zagadnienie prawne, podkreślając w jego uzasadnieniu, że zarządca występujący jako pełnomocnik strony powodowej nie sprawuje innych funkcji dotyczących konkretnych spraw zarządu i nie ma kwalifikacji do powołania go na pełnomocnika procesowego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Umocowanie przedstawicielki ustawowej małoletnich powódek nie wynika z woli powódek przez wymienioną przedstawicielkę reprezentowanych, lecz bezpośrednio z ustawy. Nie działała ona w procesie osobiście, ale przez ustanowionego pełnomocnika procesowego. Kodeks postępowania cywilnego, pozostawiając stronie swobodę w wyborze dokonywania czynności procesowych osobiście lub przez pełnomocnika, jednocześnie ograniczył krąg podmiotów, które mogą występować w charakterze pełnomocników strony w postępowaniu cywilnym. Przesłanki udzielenia pełnomocnictwa procesowego osobie pozostającej ze stroną w określonym stosunku prawnym w sferze praw majątkowych, a więc sprawującej zarząd majątku lub interesów strony, były przedmiotem wypowiedzi doktryny i orzecznictwa (por. uchwałę SN z dnia 21 maja 1991 r. III CZP 41/91, OSNCP 1992, z. 2, poz. 28). Zostały one także przytoczone i omówione w uzasadnieniu przedstawionego do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego. W orzecznictwie przyjmuje się, że zarówno wtedy, gdy osoba trzecia działa jako negotiorum gestor, jak i wówczas, gdy działa z upoważnienia strony, ale nie może być jej pełnomocnikiem, gdy nie ma przesłanek z art. 87 k.p.c., występuje brak upoważnienia do prowadzenia sprawy w rozumieniu przepisów postępowania cywilnego (por. uzasadnienie uchwały SN z dnia 20 grudnia 1968 r. III CZP 93/69, OSNCP 1969, z. 7-8, poz. 129). Brak upoważnienia do prowadzenia sprawy lub do podjęcia czynności procesowej sąd bierze pod uwagę z urzędu w każdym stadium postępowania, gdyż brak umocowania do reprezentowania strony stanowi przyczynę nieważności postępowania (art. 369 pkt 2 i art. 381 k.p.c.).

Rozważając kwestię, czy brak należytego umocowania może być usunięty na skutek czynności procesowych samej strony procesowej należy stwierdzić, że źródłem umocowania przy pełnomocnictwie jest wola strony, która udziela pełnomocnictwa procesowego. Pełnomocnictwo procesowe, jako oświadczenie woli, nadaje zatem osobie trzeciej działającej w charakterze pełnomocnika moc działania w imieniu i z wiążącym skutkiem prawnym dla mocodawcy. Instytucja pełnomocnictwa procesowego pozwala zatem - jak trafnie podnosi się w literaturze - na rozszerzenie sfery działania strony w sądowym postępowaniu cywilnym. Pełnomocnik procesowy jest uprawniony do dokonania wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych z wyłączeniem tylko czynności wymagających osobistego udziału tejże strony (art. 91 k.p.c.). Podejmowane przez pełnomocnika czynności lub działania prawne (nie wszystkie bowiem działania związane z procesem można określić mianem czynności procesowych) wywołują skutki w sferze prawnej mocodawcy, a nie osoby, która je dokonuje. Stosownie do art. 97 k.p.c. strona może zawsze potwierdzić czynności procesowe dokonane w jej imieniu przez osobę działającą bez żadnego umocowania. Skoro wola strony może niwelować całkowicie brak umocowania, to tym bardziej strona może potwierdzić czynności osoby, której udzieliła pełnomocnictwa, a następnie okazało się, że osoba ta nie należy do kręgu podmiotów wymienionych w art. 87 § 1 k.p.c. Możliwość sanowania tego braku potwierdza charakter kwalifikacji prawnych wymaganych przez kodeks postępowania cywilnego (art. 87 § 1 k.p.c.) od podmiotu mającego skutecznie działać w charakterze pełnomocnika procesowego.

Kwalifikacje w postaci przynależności do kręgu podmiotów wymienionych w art. 87 § 1 k.p.c. nie stanowią warunków ważności udzielenia pełnomocnictwa procesowego, lecz są jedynie przesłankami skuteczności działania pełnomocnika procesowego w postępowaniu cywilnym przed sądem. Przeto mimo braku tych przesłanek pełnomocnictwo zostało skutecznie udzielone. Obowiązujące przepisy nie stwarzają żadnych przeszkód, by czynności przedsięwzięte przez pełnomocnika na podstawie takiego pełnomocnictwa (choć pełnomocnik nie miał omawianych kwalifikacji prawnych) nie mogły być potwierdzone przez mocodawcę i stać się w pełni skutecznymi w postępowaniu sądowym. Potwierdzenie ma charakter uniwersalny w tym znaczeniu, że obejmuje zarówno formę, jak i termin dokonania czynności procesowej, oraz przewidziane dla niej skutki w prawie procesowym. Strona aprobuje rodzaj, sposób termin wykorzystania przysługujących jej w dotychczasowym postępowaniu i środków procesowych. Wyrażenie przez stronę oceny co do znaczenia skutków, jakie wywarły dokonane w sprawie czynności i działania prawne, ułatwia treść zapadłego orzeczenia. Realizacja bowiem skutku, jakie prawo procesowe łączy z określonym rodzajem czynności znajduje swój wyraz z reguły w orzeczeniu sądowym. Sąd rewizyjny w razie stwierdzenia braku umocowania do prowadzenia sprawy powinien dążyć do usunięcia tego braku bądź przez wezwanie osoby działającej bez pełnomocnictwa, a mogącej występować w tym charakterze w danej sprawie (art. 87 § 1 k.p.c.), do usunięcia tego braku, bądź też przez wezwanie samej zainteresowanej strony do zatwierdzenia dokonanych przez osobę trzecią czynności wówczas mianowicie, gdy osoba ta nie mogła być ustanowiona pełnomocnikiem.

Z przytoczonych powyżej przyczyn oraz powołanych przepisów Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak w sentencji.˙

OSNC 1993 r., Nr 5, poz. 75