Uchwała z dnia 1992-04-03 sygn. III CZP 26/92

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 26/92

Uchwała z dnia 3 kwietnia 1992 r.

Przewodniczący: sędzia SN A. Wypiórkiewicz. Sędziowie SN: G. Filcek, M. Słoniewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego (...) w P. przeciwko Andrzejowi M. o eksmisję z mieszkania hotelowego, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Płocku postanowieniem z dnia 6 lutego 1992 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

Czy sprawa o opróżnienie lokalu w hotelu pracowniczym należy do drogi postępowania sądowego?

podjął następującą uchwałę:

Sprawa o opróżnienie lokalu w hotelu pracowniczym należy do drogi sądowej.

Uzasadnienie

Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego w P. domagało się eksmisji Andrzeja M. z lokalu mieszczącego się w hotelu pracowniczym, należącym do tegoż Przedsiębiorstwa i przez niego zarządzanym.

W uzasadnieniu pozwu powodowe Przedsiębiorstwo podało, że pozwany został zakwaterowany w wymienionym hotelu jako pracownik. Utracił jednak prawo do zajmowania tego lokalu dlatego, że przestał być pracownikiem powodowego Przedsiębiorstwa wskutek porzucenia pracy. W związku z tym został zawiadomiony o utracie prawa do dalszego zajmowania wymienionego lokalu i wezwany do jego opróżnienia. Wezwaniu temu jednak nie uczynił zadość, dlatego też żądanie jego eksmisji jest uzasadnione.

Pozwany, przyznając okoliczności faktyczne przytoczone w pozwie, wniósł o oddalenie powództwa, podnosząc, że przedmiotowy lokal, który zajmuje wraz z rodziną (żoną i trojgiem dzieci), stanowi dla niego jedynie pomieszczenie, i dlatego nie może go opróżnić.

Sąd Rejonowy w Płocku wyrokiem z dnia 2 września 1991 r. uwzględnił powództwo i stosownie orzekł o kosztach i rygorze.

Orzekając w ten sposób Sąd Rejonowy przyjął, że żądanie eksmisji pozwanego jest całkowicie uzasadnione, a ponadto nie jest sprzeczne - w okolicznościach przedmiotowej sprawy - z zasadami współżycia społecznego.

Na podstawę swego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy powołał przepis art. 675 § 1 k.c. w związku z postanowieniami zawartymi w pisemnym skierowaniu, na podstawie którego pozwany został zakwaterowany wraz z członkami rodziny w przedmiotowym hotelu.

Od wyroku tego wniósł rewizję pozwany.

Pozwany w rewizji, powołując się na naruszenie zasad współżycia społecznego, domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia żądania powodowego Przedsiębiorstwa.

Rozpoznając sprawę na skutek rewizji pozwanego Sąd Wojewódzki w Płocku uznał, że występuje w niej zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, przytoczone w części wstępnej uchwały, które przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wątpliwości Sądu Wojewódzkiego sprowadzają się do dwóch kwestii, a mianowicie, czy sprawy o opróżnienie lokali położonych w hotelach pracowniczych są sprawami cywilnymi w rozumieniu art. 1 k.p.c., a jeżeli tak, to czy sprawy te - w zakresie ich rozpoznawania - zostały przekazane do właściwości innych organów, zwłaszcza do właściwości kierowników zakładów pracy, do których należą wspomniane hotele (por. art. 2 § 3 k.p.c.). Wykonanie bowiem orzeczeń w tych sprawach zostało wyraźnie przekazane do postępowania egzekucyjnego w administracji (por. § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 20 lipca 1988 r. w sprawie zasad zajmowania i opróżniania lokali położonych w hotelach pracowniczych - Dz. U. Nr 30, poz. 211 w brzmieniu nadanym temu rozporządzeniu nowelą z dnia 16 sierpnia 1989 r. - Dz. U. Nr 49, poz. 281).

Odpowiedź na przedstawione pytanie prawne wymaga zatem rozważenia obu tych kwestii.

Zakwaterowanie w lokalach położonych w hotelach pracowniczych następuje wprawdzie na podstawie szczególnego tytułu, jakim jest skierowanie pracownika przez zakład pracy, w którym jest on zatrudniony (por. § 4 ust. 2 cyt. rozporządzenia MPiPS z dnia 20 lipca 1988 r.), jednakże w orzecznictwie przyjmuje się, iż skierowanie to jest ofertą zakładu do zawarcia z pracownikiem umowy najmu na warunkach w nim określonych, a nie decyzją administracyjną (por. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1986 r. III CZP 59/86 - OSNCP 1987, z. 7, poz. 88).

Jeżeli zatem pracownik w lokalu takim, zgodnie ze skierowaniem (ofertą), zamieszka, należy uznać, że przystąpił on do wykonania umowy najmu. Dochodzi wówczas do zawarcia między zakładem pracy a wymienionym pracownikiem umowy najmu w rozumieniu art. 659 § 1 k.c. w związku z art. 69 k.c. i art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. - prawo lokalowe (jedn. tekst: Dz. U. z 1987 r. Nr 30, poz. 165 ze zm.).

Przytoczone wyżej argumenty przesądzają o tym, że sprawy związane z zajmowaniem lokali położonych w hotelach pracowniczych mają charakter spraw cywilnych.

Do rozpoznawania takich spraw (cywilnych) powołane są sądy powszechne w trybie określonym w kodeksie postępowania cywilnego (art. 2 § 1 k.p.c.), z wyłączeniem jedynie spraw, które zostały wyraźnie przekazane do właściwości innych organów (art. 2 § 3 k.p.c.). Brak jest jednak takich przepisów, które by wyłączały dopuszczalność drogi sądowej w omawianych sprawach w fazie rozpoznawczej.

W przytoczonym rozporządzeniu Ministra Pracy i Spraw Socjalnych ustawodawca nie wskazał żadnego organu, który mógłby ustalić, czy zakład pracy zasadnie stwierdził, że pracownik utracił prawo do dalszego zakwaterowania w hotelu pracowniczym, a w konsekwencji, iż może on domagać się eksmisji pracownika z zajmowanego przez niego lokalu (por. § 11 ust. 2 cyt. rozporządzenia w brzmieniu nadanym mu nowelą z dnia 16 sierpnia 1989 r. - Dz. U. Nr 49, poz. 281). Przepis ten, który wywołał wątpliwość Sądu Wojewódzkiego, wprowadził tylko - w miejsce możliwości usunięcia pracownika, który utracił prawo do dalszego zajmowania lokalu w hotelu pracowniczym, przy użyciu przymusu bezpośredniego - tryb postępowania egzekucyjnego w administracji, a więc tryb określony w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. (jedn. tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 36, poz. 161). Ze znowelizowanej treści § 11 ust. 2 cyt. rozporządzenia wynika zresztą wyraźnie, że postępowanie egzekucyjne zakład pracy może wszcząć na podstawie przedstawionego, a nie wystawionego przez siebie tytułu. Tytuł ten zatem musi pochodzić od innego organu, a nie od zakładu pracy. Wprawdzie cytowany przepis nie precyzuje, kto tytuł taki ma wydać, ale należy przyjąć, choćby ze względu na cywilny charakter omawianych spraw, a także biorąc pod uwagę analogiczne uregulowanie w tym względzie zawarte w art. 57 prawa lokalowego (jedn. tekst: Dz. U. z 1987 r. Nr 30, poz. 165 ze zm.) w odniesieniu do mieszkań zakładowych, że tytuł taki może pochodzić tylko od sądu. W orzecznictwie i literaturze nie budzi bowiem żadnej wątpliwości pogląd, że podstawą żądania opróżnienia mieszkania zakładowego przez pracownika, który utracił prawo do jego zajmowania, jest orzeczenie sądu, a tylko wykonanie takiego orzeczenia, identycznie jak w sprawach o opróżnienie lokalu położonego w hotelu pracowniczym, następuje w trybie postępowania egzekucyjnego w administracji (por. art. 64 ust. 1 prawa lokalowego).

Ponadto należy mieć na uwadze, że nowelizacja wielokrotnie już cytowanego rozporządzenia, wprowadzona rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 sierpnia 1989 r. (Dz. U. Nr 49, poz. 281), zastępując przymus bezpośredni przy usuwaniu pracowników, którzy utracili prawo do dalszego zajmowania lokalu w hotelu pracowniczym, postępowaniem egzekucyjnym w administracji na podstawie tytułu wykonawczego przedstawionego przez zakład pracy - w istocie zmierzała do wzmocnienia sytuacji takich pracowników, choćby przez wyłączenie ewentualnej samowoli ze strony administracji zakładów pracy. Zamierzony w nowelizacji cel, przy założeniu, że zakład pracy sam mógłby taką decyzję wydać, praktycznie nie mógłby być osiągnięty.

Odmiennego poglądu nie można wyprowadzić, jak to hipotetycznie zakłada Sąd Wojewódzki, z treści § 10 ust. 2 a znowelizowanego rozporządzenia MPiPS, który nakłada na kierownika zakładu, prowadzącego administrację hotelu, obowiązek zasięgnięcia przed podjęciem "decyzji" o cofnięciu pracownikowi skierowania lub zakwaterowania w hotelu - opinii mieszkańców hotelu. Przepis ten dotyczy zatem innego zagadnienia. W istocie bowiem - mimo niezbyt precyzyjnego sformułowania - odnosi się on do skutecznego podjęcia woli przez kierownika zakładu, prowadzącego administrację hotelu, i oświadczenia jej pracownikowi, że utracił on prawo do dalszego zajmowania lokalu w hotelu. Ogranicza on więc możliwość rozwiązania z pracownikiem lub byłym pracownikiem łączącej strony umowy najmu. Nie może stanowić zatem podstawy do wydania przez kierownika zakładu "decyzji" w rozumieniu prawa administracyjnego, stanowiącej tytuł wykonawczy.

Reasumując należy stwierdzić, że brak jest również podstaw do przyjęcia, by zakład pracy mógł sam wydać w omawianych sprawach decyzję, która mogłaby następnie stanowić tytuł wykonawczy.

Po nowelizacji kodeksu postępowania administracyjnego ustawą z dnia 24 maja 1990 r. (Dz. U. Nr 34, poz. 201) możliwość wydawania przez zakłady pracy decyzji administracyjnych, podlegających temu kodeksowi, została w ogóle wyłączona (por. art. 1, 2 i 17 k.p.a.).

Z przytoczonych wyżej względów brak jest uzasadnionych argumentów, które wyłączałyby drogę sądową w sprawach o opróżnienie lokali znajdujących się w hotelach pracowniczych.

Dlatego też należało na przedstawione pytanie prawne udzielić odpowiedzi, jak w sentencji uchwały.

OSNC 1992 r., Nr 11, poz. 190