Postanowienie z dnia 1988-12-20 sygn. III CRN 429/88

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 429/88

Postanowienie z dnia 20 grudnia 1988 r. 

Jeżeli sąd jako organ egzekucyjny, po rozpoznaniu sprawy na skutek wniosku wierzyciela o przeprowadzenie egzekucji w celu wykonania czynności objętej tytułem wykonawczym, dojdzie do przekonania, że zasadna jest egzekucja z innej podstawy prawnej, niż tego żądał wierzyciel, to tenże sąd stosuje środki przymuszające przewidziane we właściwym przepisie, bez względu na treść wniosku wierzyciela.

Przewodniczący: sędzia SN Z. Świeboda (sprawozdawca).

Sędziowie SN: A. Gola, A. Wielgus.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z wniosku Marii i Henryka małż. G. z udziałem Elżbiety i Romana małż. H. o przeprowadzenie egzekucji na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku z dnia 19 maja 1988 r.:

uchylił zaskarżone postanowienie, jak również postanowienie Sądu Rejonowego w Tczewie z dnia 22 lutego 1988 r. sygn. (...) i przekazał sprawę Sądowi Rejonowego w Tczewie do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie 

Wyrokiem z dnia 23 stycznia 1985 r. sygn. (...) Sąd Rejonowy w Tczewie nakazał pozwanym Elżbiecie i Romanowi małż. H. obniżenie budynku gospodarczego wzniesionego na ich nieruchomości położonej w T. przy ul. Piastowskiej 5 przez rozebranie i likwidację piętra w tymże budynku gospodarczym. Następnie postanowieniem z dnia 6 sierpnia 1985 r. wydanym w trybie art. 352 k.p.c. wyjaśnił, że piętro budynku gospodarczego wzniesionego na nieruchomości położonej w T. przy ul. Piastowskiej 5, stanowiącego własność Elżbiety i Romana małż. H., o które ma zostać obniżony tenże budynek gospodarczy, powinno być rozebrane (obniżone) o 1,5 m, licząc tę wysokość po wykonaniu murku ogniowego zgodnie z przepisami prawa budowlanego tak, aby wysokość budynku gospodarczego w najwyższym punkcie, przy zachowaniu poprzedniej bryły budynku - dach i bryła jednospadowa - nie przekraczała wysokości 2,70 m.

Ponieważ dłużnicy nie zastosowali się do nakazu objętego wymienionymi orzeczeniami Sądu Rejonowego, przeto wierzyciele we wniosku z dnia 14 sierpnia 1985 r. żądali przeprowadzenia egzekucji w trybie art. 1050 § 1 k.p.c. i Sąd Rejonowy w Tczewie postanowieniem z dnia 23 grudnia 1985 r. nakazał dłużnikom wykonanie prawomocnego wyroku z dnia 23 stycznia 1985 r. w ciągu 2 tygodni pod rygorem wymierzenia grzywny. Następnie postanowieniem z dnia 17 stycznia 1986 r. Sąd nałożył na dłużników grzywnę po 1.500 zł z zamianą na karę pozbawienia wolności w razie jej nieuiszczenia i zobowiązał dłużników do "rozebrania muru" zgodnie z wyrokiem w ciągu 14 dni pod rygorem wymierzenia dalszych grzywien.

Kolejnym postanowieniem z dnia 2 maja 1986 r. Sąd Rejonowy w Tczewie zobowiązał dłużników do obniżenia budynku do wysokości 2,70 m w ciągu 7 dni od daty doręczenia postanowienia "pod rygorem skutków prawnych". Następnie postanowieniem z dnia 15 maja 1986 r. Sąd nałożył na dłużników grzywnę po 3.000 zł i zobowiązał ich do obniżenia budynku zgodnie z wyrokiem w ciągu 7 dni pod rygorem wymierzenia dalszych grzywien. W części dotyczącej nałożenia grzywny postanowienie to zostało uchylone przez Sąd Wojewódzki w Gdańsku postanowieniem z dnia 22 września 1986 r. Sąd Rejonowy znowu nakazał dłużnikom wykonanie wyroku przez obniżenie muru w ciągu 7 dni pod rygorem ukarania grzywną. Wreszcie na skutek dalszych wniosków wierzycieli z dnia 19 listopada 1987 r. o przeprowadzenie egzekucji z art. 1050 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy w Tczewie postanowieniem z dnia 22 lutego 1988 r. nakazał dłużnikom w trybie art. 1049 § 1 k.p.c. obniżenie budynku w ciągu 21 dni. Po rozpoznaniu zażaleń zarówno wierzycieli, jak i dłużników Sąd Wojewódzki w Gdańsku zmienił wymienione postanowienie Sądu Rejonowego i odrzucił wniosek wierzycieli o zmuszenie dłużników do wykonania wyroku w trybie art. 1050 k.p.c. Sąd Wojewódzki przyjął, tak jak Sąd Rejonowy, że żądanie obniżenia budynku zgodnie z wyrokiem dotyczy czynności zastępowalnej. Skoro zaś wierzyciele nie wyrazili zgody na zmianę sposobu egzekucji i nadal domagali się jej prowadzenia w trybie art. 1050 k.p.c., a ten sposób egzekucji nie jest właściwy, wniosek podlegał odrzuceniu.

W rewizji nadzwyczajnej, wniesionej z urzędu, Minister Sprawiedliwości domagał się uchylenia postanowienia Sądu Wojewódzkiego oraz postanowienia Sądu Rejonowego w Tczewie z dnia 22 lutego 1988 r. sygn. (...) i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Skarżący zarzucił rażące naruszenie prawa, zwłaszcza art. 388 § 1 k.p.c. i art. 390 § 1 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 oraz art. 1050 § 1 k.p.c. 

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Jeżeli w tytule egzekucyjnym sąd zobowiązał dłużnika do wykonania określonej czynności i dłużnik nie zastosował się do treści tytułu, wierzyciel może złożyć do sądu jako organu egzekucyjnego wniosek o przeprowadzenie egzekucji z art. 1040 § 1 k.p.c. lub art. 1050 § 1 k.p.c. Pierwszy z wymienionych przepisów dotyczy egzekucji czynności zamiennej (zastępowalnej), tj. takiej, którą za dłużnika może wykonać także inna osoba, drugi zaś egzekucji czynności niezamiennej (niezastępowalnej), tj. takiej której inna osoba wykonać za niego nie może, a której wykonanie zależy wyłącznie od woli dłużnika.

W sprawie niniejszej wierzyciele składali kilka wniosków o egzekucję w trybie art. 1050 § 1 k.p.c. i Sąd Rejonowy je uwzględnił, jednakże mimo ostatniego wniosku o egzekucję z art. 1050 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy przeprowadził egzekucję z art. 1049 § 1 k.p.c., a Sąd Wojewódzki rozpoznając zażalenie podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, tylko zmieniając zaskarżone orzeczenie, odrzucił wniosek wierzycieli o egzekucję z art. 1050 § 1 k.p.c.

Wstępne zagadnienie, jakie się nasuwa, dotyczy odpowiedzi na pytanie, jak powinien postąpić sąd jako organ egzekucyjny, do którego skierowano wniosek o egzekucję w trybie art. 1050 § 1 k.p.c., jeżeli uzna, że w sprawie zasadna jest egzekucja z art. 1049 § 1 k.p.c., zwłaszcza czy powinien wniosek odrzucić, oddalić lub przeprowadzić egzekucję z właściwej podstawy prawnej. Otóż jeżeli sąd jako organ egzekucyjny, po rozpoznaniu sprawy na skutek wniosku wierzyciela o przeprowadzenie egzekucji w celu wykonania czynności objętej tytułem wykonawczym, dojdzie do przekonania, że zasadna jest egzekucja z innej podstawy prawnej, niż tego żądał wierzyciel, to tenże sąd stosuje środki przymuszające przewidziane we właściwym przepisie, bez względu na treść wniosku wierzyciela. Nie może odrzucić wniosku, albowiem nie zachodzi tu przypadek z art. 199 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. lub z art. 1099 k.p.c. Egzekucja świadczenia polegającego na wykonaniu czynności należy przecież do sądu, a przeprowadzenie tej egzekucji z właściwej podstawy prawnej stanowi kompetencję sądu jako organu egzekucyjnego. Zresztą, gdyby chodziło i inny rodzaj egzekucji należącej do właściwości komornika, a wniosek egzekucyjny skierowano do sądu, to i tak sąd powinien ten wniosek przekazać właściwemu komornikowi (art. 800 § 2 k.p.c). Okoliczność wymieniona ostatnio przemawia przeciwko oddaleniu przez sąd wniosku o egzekucję w przedstawionej sytuacji faktycznej. Z tych przyczyn sąd jako organ egzekucyjny, do kompetencji którego należy egzekucja świadczenia polegającego na wykonaniu czynności, przeprowadza egzekucję z właściwej podstawy prawnej, chociaż wierzyciel żądał z innej podstawy. Wierzycielowi na takie postanowienie przysługuje zażalenie (art. 1049 § 1 zdanie ostatnie k.p.c. i art. 1055 k.p.c.). Nie można zaś w kwestii zażalenia przyjąć wyrażanego w orzecznictwie poglądu, że środek odwoławczy powinien być odrzucony, jeżeli dotyczy on orzeczenia nie istniejącego (np. orzeczenie SN z dnia 2 czerwca 1964 r. I PR 10/63 - OSNCP 1965, z. 5, poz. 80), gdyż w danej sprawie istnieje orzeczenie, lecz wydane na innej podstawie prawej, niż tego żądał wierzyciel.

Następna kwestia dotyczyła kwalifikacji objętej tytułem wykonawczym czynności.

Stanowisko Sądu Rejonowego, podzielone przez Sąd Wojewódzki, jakoby czynność obniżenia budynku była czynnością zastępowalną jest błędne. Oba Sądy nie miały na uwadze, że wykonanie wyroku w tym wypadku nie polega np. na prostym usunięciu muru z nieruchomości wierzyciela, bądź wzniesionego na granicy ich nieruchomości z nieruchomością dłużników, lecz na obniżeniu budynku na nieruchomości dłużników. To zaś łączy się z wkroczeniem na ich nieruchomość i dokonaniem na niej nie tylko samego rozebrania części budynku, ale także czynności budowlanych, gdyż budynek nie może być pozostawiony w stanie nie zakończonym. Kwestia zaś sposobu zakończenia nie może być pozostawiona woli wierzyciela, gdyż sposób zagospodarowania budynku zależy od woli jego właściciela, a ma na to wpływ również sposób budowy. W takiej sytuacji nie można mówić, że czynność obniżenia budynku, która sama w sobie fizycznie może być wykonana przez różne osoby, jest czynnością zastępowalną, gdyż zachodzi tu potrzeba uwzględnienia woli dłużnika co do sposobu zakończenia budowy. Prawidłowo zatem egzekucja była prowadzona w trybie art. 1050 k.p.c., a nie w trybie art. 1049 § 1 k.p.c. Sąd Wojewódzki powinien uchylić zaskarżone postanowienie w związku z wadliwym zastosowaniem art. 1049 § 1 k.p.c.

Dłużnicy do odpowiedzi na rewizję nadzwyczajną dołączyli opinię biegłego z zakresu budownictwa, z której - jak się zdaje - wynika, że zastosowali się do treści tytułu wykonawczego. Okoliczność ta jednak wymaga zbadania, zwłaszcza że na rozprawie przed Sądem Najwyższym wierzycielka oświadczyła, iż dłużnicy nie wykonali czynności.

Z tych przyczyn orzeczono jak w sentencji (art. 422 § 1 k.p.c.).

OSNC 1991 r., Nr 1, poz. 11