Uchwała z dnia 1989-02-09 sygn. III CZP 117/88

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 117/88

Uchwała z dnia 9 lutego 1989 r. 

Przewodniczący: sędzia SN Z. Świeboda.

Sędziowie SN: J. Sokołowski, A. Wypiórkiewicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Wydziału Społeczno-Prawnego Urzędu Miejskiego w R. z udziałem Bożeny S. i Wiesława S. o wyznaczenie przedstawiciela dla nieobecnego Wiesława S. po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Radomiu postanowieniem z dnia 29 listopada 1988 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"1. Czy dla wyznaczenia przedstawiciela dla osoby nieobecnej (art. 34 § 1 k.p.a.) należy stosować odpowiednio przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o kurateli i przepisy k.p.c. o postępowaniu nieprocesowym (w szczególności art. 184 k.r.o. oraz art. 601 k.p.c.), czy art. 143 i 144 k.p.c.?

2. Który organ (administracyjny czy sądowy) ma zapewnić wynagrodzenie przedstawiciela i który z tych organów decyduje o przyznaniu tego wynagrodzenia?"

podjął następującą uchwałę:

1. Wyznaczenie przez sąd przedstawiciela dla nieobecnej strony postępowania administracyjnego na wniosek organu administracyjnego zgłoszony na podstawie art. 34 § 1 k.p.a. następuje na podstawie art. 184 k.r.o.
2. Wynagrodzenie takiego przedstawiciela należy do kosztów postępowania administracyjnego.

Uzasadnienie 

Wydział Społeczno-Administracyjny Urzędu Miejskiego w R. wystąpił do Sądu Rejonowego z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla nieobecnego Wiesława S. w postępowaniu administracyjnym prowadzonym w przedmiocie wymeldowania z pobytu stałego w lokalu nr 22 w budynku położonym w R. przy ul. Południowej nr (...). Jednocześnie wymieniony Wydział wnosił o doręczenie wyznaczonemu przedstawicielowi załączonego do wniosku odpisu decyzji z dnia 13 sierpnia 1988 r. o wymeldowaniu Wiesława S. Z przytoczonych we wniosku okoliczności wynika, że miejsce pobytu Wiesława S. nie jest obecnie znane, a zachodzi konieczność doręczenia mu zapadłej decyzji jako stronie postępowania administracyjnego.

Przewodniczący wezwał wnioskodawcę do uiszczenia w terminie siedmiu dni kwoty 2.000 zł na wynagrodzenie kuratora, a po bezskutecznym upływie tego terminu skierował sprawę na posiedzenie niejawne Sądu, który postanowieniem z dnia 28 października 1988 r. zawiesił postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.

Rozpoznając sprawę na skutek zażalenia Skarbu Państwa na postanowienie o zawieszeniu postępowania, w którym wnioskodawca kwestionuje podstawę prawną żądania zaliczki, Sąd Wojewódzki na podstawie art. 391 § 1 k.p.c. przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne ujęte w dwóch pytaniach wymienionych w sentencji uchwały.  

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Artykuł 34 § 1 k.p.a. nie wprowadza nowej, nie znanej dotychczas prawu instytucji przedstawicielstwa ustawowego, skoro - po pierwsze - osobę nieobecną wymienia obok osoby niezdolnej do czynności prawnych, poddanej reżimowi przedstawicielstwa ustawowego, a - po wtóre - nie upoważnia organu administracyjnego do wyznaczenia przedstawiciela, lecz zobowiązuje go do wystąpienia z odpowiednim wnioskiem do sądu, i to o tyle, o ile ów przedstawiciel nie został już wyznaczony. Artykuł 34 § 1 k.p.a. potrzebę wyznaczenia przedstawiciela odnosi do statutu osoby, z którym właściwy przepis prawa materialnego wiąże określoną postać przedstawicielstwa ustawowego. Tak też postępuje w szczególności w odniesieniu do przedstawiciela dla osoby nieobecnej, gdy w prawie materialnym uregulowana została sprawa ustanowienia w takiej sytuacji zastępstwa ustawowego (por. art. 184 k.r.o.). Gdyby na chwilę założyć, że myśl ustawodawcza poszła w kierunku powołania nowej szczególnej postaci przedstawicielstwa dla stron w postępowaniu administracyjnym, to okaże się niezrozumiałe, dlaczego sąd, a nie organ administracyjny, miałby wyznaczać takiego przedstawiciela, jak to zostało unormowane w szczególnej przejściowej sytuacji, o jakiej mowa w art. 34 § 2 k.p.a.

Artykuł 143 i następne k.p.c. należy wykluczyć jako podstawę prawną ustanowienia przedstawiciela dla osoby nieobecnej, będącej stroną postępowania administracyjnego. Artykuł 143 k.p.c. dotyczy ustanowienia kuratora dla strony w danej sprawie prowadzonej przez sąd. Zbędne i wprost niedopuszczalne byłoby uciekanie się tu do analogii - poprzez którą w istocie doszłoby do przeniesienia na grunt postępowania administracyjnego przepisów procedury cywilnej, gdyż w omawianym przedmiocie nie istnieje luka w prawie. Wchodzi tu bowiem w zastosowanie wymieniony już art. 184 § 1 k.r.o. Przepis ten, z natury ogólnej, ma na uwadze ustanowienie kuratora dla każdej osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich spraw, a nie ma pełnomocnika, m.in. dla osób nieobecnych przez to, że ich miejsce pobytu nie jest znane. Sprawy prowadzone przez takie osoby mogą, ale nie muszą wiązać się z postępowaniem administracyjnym czy sądowym. Gdy zaś chodzi wyłącznie o zastępstwo w postępowaniu sądowym osób o nieznanym miejscu pobytu, to art. 143 k.p.c. z reguły zapewnia wystarczającą ochronę ich praw i dlatego nie ma potrzeby uciekania się do art. 184 § 1 k.r.o. Natomiast w takiej samej sytuacji, gdy w postępowaniu administracyjnym konieczne jest zapewnienie właściwej reprezentacji stronie nieobecnej, przepis ten ma w pełni zastosowanie, skoro nic innego nie wynika z art. 34 § 1 k.p.a., a przeciwnie - zobowiązuje on organ administracyjny do skorzystania z kognicji sądu, który dokona właściwego wyboru osoby kuratora.

Kurator wyznaczony przez sąd na podstawie art. 184 § 1 k.r.o. do zastępowania strony w postępowaniu administracyjnym nie jest kuratorem prawa materialnego, pod która to nazwą rozumie się zwykle kuratora wyznaczonego dla ochrony praw reprezentowanej osoby, nie polegającej jedynie na zastępowaniu jej w konkretnym procesie (postępowaniu) przy czynnościach tego postępowania. Jest on kuratorem w danym postępowaniu, podobnie jak kurator procesowy z art. 143 k.p.c. O charakterze kuratora bowiem decyduje cel ustanowienia, nie zaś jego podstawa prawna.

Przechodząc do odpowiedzi na drugie pytanie prawne należy przyjąć, że do wynagrodzenia kuratora, będącego przedstawicielem strony w postępowaniu administracyjnym, nie mają zastosowania przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 sierpnia 1982 r. w sprawie stawek, warunków przyznawania i wypłaty ryczałtu przysługującego sędziom i pracownikom sądowym za dokonanie oględzin oraz stawek należności kuratorów (Dz. U. Nr 27, poz. 197). Rozporządzenie to wydane zostało na podstawie art. 42 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) i dotyczy kuratorów procesowych (por. też art. 4 pkt 2 p.o.k.s.). Stąd też do wynagrodzenia takich kuratorów nie ma zastosowania art. 179 k.r.o. On też nie może stanowić podstawy prawnej przyznania przez sąd wynagrodzenia za sprawowanie kurateli przez przedstawiciela strony postępowania administracyjnego ze względu na jej charakter ściśle związany z konkretnym postępowaniem administracyjnym, co uzasadnia traktowanie tego wynagrodzenia w ramach kosztów postępowania administracyjnego, podobnie jak to dzieje się w zakresie wynagrodzenia kuratorów ustanowionych na podstawie art. 143 k.p.c. (por. art. 261 i następne k.p.a.). Trafnie Sąd Wojewódzki zauważył, że sąd nie powinien ponosić wydatków związanych z wynagrodzeniem kuratora dla strony postępowania administracyjnego ani ustalać wysokości wynagrodzenia za czynności podejmowane przez kuratora w takim postępowaniu.

W związku z zawartym we wniosku żądaniem, aby Sąd Rejonowy doręczył Wiesławowi S. decyzję administracyjną za pośrednictwem kuratora, należy jeszcze nadmienić, że art. 34 § 1 k.p.a. nie nakłada na sąd takiego obowiązku. Czynność sądu ogranicza się do wyznaczenia przedstawiciela, natomiast pisma i decyzje w postępowaniu administracyjnym doręcza organ administracyjny (por. art. 39 i art. 109 § 1 k.p.a.).

Z tych zasad i na mocy art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.

OSNC 1990 r., Nr 1 poz. 11