Kurator absentis
Kategoria:
Kurator absentis (art. 184 k.r.o.)
Kurator ustanowiony na podstawie art. 143-147 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. dla uczestnika postępowania nie może wystąpić o ustanowienie dla tego uczestnika kuratora określonego w art. 184 k.r.o.
Kurator ustanowiony w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku przez sąd orzekający dla uczestnika postępowania, którego miejsce pobytu nie jest znane (art. 143- 147 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.), nie jest uprawniony do złożenia wniosku (art. 601 k.p.c.) o ustanowienie dla tego uczestnika kuratora, o którym mowa w art. 184 k.r.o.
Kurator określony w art. 184 może być ustanowiony tylko na wniosek, a nie przez sąd z urzędu.
Uchwała SN z dnia 24 stycznia 2020 r., III CZP 41/19
Standard: 36784 (pełna treść orzeczenia)
O ile kurator do doręczeń dokonuje czynności procesowych, o tyle kurator absentis dokonuje wszelkich czynności dotyczących osoby i majątku nieobecnego, kierując się ochroną jego praw. Kurator absentis powoływany jest do dokonywania czynności materialnoprawnych i procesowych w imieniu nieobecnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 1994 r. II CR 18/94).
Umocowanie kuratora ma swe źródło w orzeczeniu sądu opiekuńczego wydanym na podstawie ustawy, a jego czynności stosownie do treści art. 95 § 2 kc wywierają skutki bezpośrednio dla zastąpionego.
Zakres uprawnień kuratora nie jest określony ustawowo i zależy od potrzeb i rodzaju kurateli (art. 604 K.p.c.)
Wyrok SA w Szczecinie z dnia 18 czerwca 2014 r., I ACa 236/14
Standard: 36807 (pełna treść orzeczenia)
Warunkiem ustanowienia Kuratora absentis (art. 184 k.p.c.) jest nie tylko sama nieobecność lecz także niemożność prowadzenia swoich spraw, zaś pozwany niewątpliwie może swoje sprawy prowadzić, a to że ich nie prowadzi, nie odbiera przesyłek pocztowych zawierających pisma procesowe i nie uczestniczy w postępowaniu wynika wyłącznie z jego woli. Od chwili, gdy okazało się że jest on poszukiwany listem gończym, gdyż miejsce jego pobytu nie jest znane, uzasadnione było ustanowienie kuratora procesowego na podstawie art. 143 i art. 144 k.p.c.,
Wyrok SN z dnia 19 lipca 2012 r., II CSK 655/11
Standard: 36787 (pełna treść orzeczenia)
Wniosek o wyznaczenie przez sąd przedstawiciela dla nieobecnej strony postępowania administracyjnego (art. 34 k.p.a.) nie podlega opłacie sądowej. Wniosek organu administracyjnego o wyznaczenie przedstawiciela dla nieobecnego celem zastąpienia go w postępowaniu administracyjnym jest pismem składanym sądowi opiekuńczemu w wykonaniu obowiązku ustawowego w rozumieniu art. 95 ust. 1 pkt 4 in fine u.k.s.c.
Zgodnie z art. 34 § 1 k.p.a., organ administracji publicznej występuje do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej lub niezdolnej do czynności prawnych, jeżeli przedstawiciel nie został już wyznaczony.
Wyznaczenie przez sąd przedstawiciela dla nieobecnej strony postępowania administracyjnego na wniosek organu administracyjnego, zgłoszony na podstawie art. 34 § 1 k.p.a., następuje na podstawie art. 184 k.r.o. (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 1989 r., III CZP 117/88, OSNC 1990, nr 1, poz. 11).
Materialnoprawną normę art. 184 k.r.o. realizuje na gruncie przepisów procesowych art. 601 k.p.c.
W doktrynie przeważa pogląd, który podziela także Sąd Najwyższy w obecnym składzie, że ustanowienie kuratora absentis następuje wyłącznie na wniosek, zatem sąd nie może w tym przypadku działać z urzędu.
Wniosek może złożyć każda osoba zainteresowana w rozumieniu art. 510 k.p.c., jeżeli wykaże konieczność ochrony przez kuratora praw nieobecnego oraz na podstawie art. 34 § 1 k.p.a. - organ administracyjny.
Uchwała SN z dnia 24 listopada 2006 r., III CZP 89/06
Standard: 11272 (pełna treść orzeczenia)
Przepis art. 34 § 1 kpa dopuszcza możliwość wystąpienia do sądu z wnioskiem o ustanowienie przedstawiciela, ale tylko dla osoby nieobecnej lub niezdolnej do czynności prawnych. Wystąpienie z takim wnioskiem i w konsekwencji ustanowienie kuratora dla strony powinno mieć miejsce po wyczerpaniu wszelkich środków zmierzających do ustalenia miejsca pobytu strony postępowania. Jeżeli więc, jak to miało miejsce w badanym przypadku, organ administracji prowadził szereg spraw meldunkowych dotyczących Leokadii U. i Jerzego U. i w aktach tych spraw znajduje się aktualny adres miejsca pobytu wskazany przez Leokadię U., to należyta staranność nakazywała przede wszystkim podjęcie próby wysyłania stronie zawiadomień pod tym adresem, a dopiero w dalszej kolejności kierowanie zapytań do odpowiednich organów i ewentualne wystąpienie z wnioskiem z art. 34 § 1 kpa.
Wyznaczenie przez sąd przedstawiciela dla nieobecnej strony postępowania administracyjnego na wniosek organu administracyjnego zgłoszony na podstawie art. 34 § 1 kpa następuje na podstawie art. 148 k.r.o. (uchwała SN z 9.02.1989 r., III CZP 717/88, OSNC 1990/1/11).
Sam fakt nieobecności strony, bez równoczesnego wykazania przez osobę zainteresowaną względnie ustalenia przez sąd (organ administracji) z urzędu, że osoba nieobecna rzeczywiście nie może prowadzić swych spraw, nie stanowi podstawy do ustanowienia kuratora w oparciu o art. 184 § 1 k.r.o. w zw. z art. 34 § 1 kpa.
Zgodnie z dyspozycją art. 184 § 2 k.r.o. kurator powinien przede wszystkim postarać się o ustalenie miejsca pobytu osoby nieobecnej i zawiadomić ją o stanie jej spraw. Z akt administracyjnych nie wynika, aby ustanowiony przez sąd na wniosek organu administracji kurator podjął jakiekolwiek działania w tym kierunku.
Wyrok NSA w Warszawie z dnia 28 czerwca 2002 r., V SA 166/02
Standard: 16036
Zadaniem kuratora jest przede wszystkim poszukiwanie osoby nieobecnej a poza tym sprawowanie zwykłego zarządu jego majątkiem, a więc dokonywanie koniecznych czynności faktycznych i prawnych, mających na celu zachowanie majątku, a czynności te podlegają kontroli sądu opiekuńczego, który może wydawać konieczne zarządzenia, i w razie uchybień ze strony kuratora pozbawia go tej funkcji.
Postanowienie SN z dnia 18 kwietnia 2000 r., III CKN 270/00
Standard: 16035
Kurator absentis nie może reprezentować osoby, pozostającej pod jego kuratelą, przy czynności prawnej między tą osobą a nim samym, tj. kuratorem (art. 159 § 1 pkt 2 k.r.o. w zw. z art. 178 § 2 k.r.o.). Do takiej czynności prawnej sąd opiekuńczy ustanawia dla podopiecznego kuratora ad actum (art. 157 k.r.o. w zw. z art. 178 § 2 k.r.o.).
Do spraw „ważniejszych” w rozumieniu art. 156 k.r.o. należy czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu, a taką jest z reguły sprzedaż części nieruchomości (lub udziału we współwłasności nieruchomości) podopiecznego i dlatego, w tym przedmiocie, kurator nieobecnego właściciela powinien uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego.
Sąd opiekuńczy, rozpoznając wniosek kuratora absentis i zezwolenie na dokonanie czynności prawnej, przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem podopiecznego (art. 156 k.r.o. w zw. z art. 178 § 2 k.r.o.), musi rozpatrzyć, czy planowana czynność prawna ma na celu ochronę praw podopiecznego, a m.in. szeroko rozumianych jego praw majątkowych (art. 184 § 1 k.r.o.), oraz czy jest korzystna i celowa dla niego, a także czy odpowiada względom gospodarczym.
Postanowienie SN z dnia 24 lutego 1995 r., II CRN 155/94
Standard: 11269
Wynagrodzenie przedstawiciela należy do kosztów postępowania administracyjnego.
Artykuł 34 § 1 k.p.a. nie wprowadza nowej, nie znanej dotychczas prawu instytucji przedstawicielstwa ustawowego, skoro - po pierwsze - osobę nieobecną wymienia obok osoby niezdolnej do czynności prawnych, poddanej reżimowi przedstawicielstwa ustawowego, a - po wtóre - nie upoważnia organu administracyjnego do wyznaczenia przedstawiciela, lecz zobowiązuje go do wystąpienia z odpowiednim wnioskiem do sądu, i to o tyle, o ile ów przedstawiciel nie został już wyznaczony.
Artykuł 34 § 1 k.p.a. potrzebę wyznaczenia przedstawiciela odnosi do statutu osoby, z którym właściwy przepis prawa materialnego wiąże określoną postać przedstawicielstwa ustawowego. Tak też postępuje w szczególności w odniesieniu do przedstawiciela dla osoby nieobecnej, gdy w prawie materialnym uregulowana została sprawa ustanowienia w takiej sytuacji zastępstwa ustawowego (por. art. 184 k.r.o.). Gdyby na chwilę założyć, że myśl ustawodawcza poszła w kierunku powołania nowej szczególnej postaci przedstawicielstwa dla stron w postępowaniu administracyjnym, to okaże się niezrozumiałe, dlaczego sąd, a nie organ administracyjny, miałby wyznaczać takiego przedstawiciela, jak to zostało unormowane w szczególnej przejściowej sytuacji, o jakiej mowa w art. 34 § 2 k.p.a.
Artykuł 143 i następne k.p.c. należy wykluczyć jako podstawę prawną ustanowienia przedstawiciela dla osoby nieobecnej, będącej stroną postępowania administracyjnego. Artykuł 143 k.p.c. dotyczy ustanowienia kuratora dla strony w danej sprawie prowadzonej przez sąd. Zbędne i wprost niedopuszczalne byłoby uciekanie się tu do analogii - poprzez którą w istocie doszłoby do przeniesienia na grunt postępowania administracyjnego przepisów procedury cywilnej, gdyż w omawianym przedmiocie nie istnieje luka w prawie. Wchodzi tu bowiem w zastosowanie wymieniony już art. 184 § 1 k.r.o. Przepis ten, z natury ogólnej, ma na uwadze ustanowienie kuratora dla każdej osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich spraw, a nie ma pełnomocnika, m.in. dla osób nieobecnych przez to, że ich miejsce pobytu nie jest znane. Sprawy prowadzone przez takie osoby mogą, ale nie muszą wiązać się z postępowaniem administracyjnym czy sądowym. Gdy zaś chodzi wyłącznie o zastępstwo w postępowaniu sądowym osób o nieznanym miejscu pobytu, to art. 143 k.p.c. z reguły zapewnia wystarczającą ochronę ich praw i dlatego nie ma potrzeby uciekania się do art. 184 § 1 k.r.o. Natomiast w takiej samej sytuacji, gdy w postępowaniu administracyjnym konieczne jest zapewnienie właściwej reprezentacji stronie nieobecnej, przepis ten ma w pełni zastosowanie, skoro nic innego nie wynika z art. 34 § 1 k.p.a., a przeciwnie - zobowiązuje on organ administracyjny do skorzystania z kognicji sądu, który dokona właściwego wyboru osoby kuratora.
Kurator wyznaczony przez sąd na podstawie art. 184 § 1 k.r.o. do zastępowania strony w postępowaniu administracyjnym nie jest kuratorem prawa materialnego, pod którą to nazwą rozumie się zwykle kuratora wyznaczonego dla ochrony praw reprezentowanej osoby, nie polegającej jedynie na zastępowaniu jej w konkretnym procesie (postępowaniu) przy czynnościach tego postępowania. Jest on kuratorem w danym postępowaniu, podobnie jak kurator procesowy z art. 143 k.p.c. O charakterze kuratora bowiem decyduje cel ustanowienia, nie zaś jego podstawa prawna.
Do wynagrodzenia kuratora, będącego przedstawicielem strony w postępowaniu administracyjnym, nie mają zastosowania przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 sierpnia 1982 r. w sprawie stawek, warunków przyznawania i wypłaty ryczałtu przysługującego sędziom i pracownikom sądowym za dokonanie oględzin oraz stawek należności kuratorów (Dz. U. Nr 27, poz. 197). Rozporządzenie to wydane zostało na podstawie art. 42 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) i dotyczy kuratorów procesowych (por. też art. 4 pkt 2 p.o.k.s.). Stąd też do wynagrodzenia takich kuratorów nie ma zastosowania art. 179 k.r.o. On też nie może stanowić podstawy prawnej przyznania przez sąd wynagrodzenia za sprawowanie kurateli przez przedstawiciela strony postępowania administracyjnego ze względu na jej charakter ściśle związany z konkretnym postępowaniem administracyjnym, co uzasadnia traktowanie tego wynagrodzenia w ramach kosztów postępowania administracyjnego, podobnie jak to dzieje się w zakresie wynagrodzenia kuratorów ustanowionych na podstawie art. 143 k.p.c. (por. art. 261 i następne k.p.a.).
Uchwała SN z dnia 9 lutego 1989 r., III CZP 117/88
Standard: 16037 (pełna treść orzeczenia)
Nie jest dopuszczalne ustanowienie kuratora absentis w celu wytoczenia przez niego powództwa o zaprzeczenie ojcostwa nieobecnego męża matki, ale kurator taki mógłby zostać ustanowiony, gdyby chodziło o reprezentowanie nieobecnego męża matki, przeciwko któremu powództwo o zaprzeczenie ojcostwa zostało wytoczone przez dziecko, matkę bądź prokuratora.
Orzeczenie SN z dnia 29 maja 1952 r., C 1020/52
Standard: 11271
Celem art. 184 k.r.o. jest ochrona praw osoby nieobecnej i to zarówno praw o charakterze osobistym, jak i majątkowym, ale tylko wówczas, gdy istnieje prawdopodobieństwo, że osoba ta żyje.
Orzeczenie SN z dnia 10 października 1950 r., C 248/50
Standard: 11270