Uchwała z dnia 1986-12-05 sygn. III CZP 62/86

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 62/86

Uchwała 7 sędziów z dnia 5 grudnia 1986 r.

Przewodniczący: Prezes SN W. Sutkowski. Sędziowie SN: G. Bieniek, C. Bieske, T. Bukowski, R. Czarnecki (sprawozdawca), A. Gola, Z. Marmaj.

Sąd Najwyższy z udziałem prokuratora Prokuratury Generalnej, S. Trautsolta, rozpoznając wniosek Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 lipca 1986 r. o udzielenie odpowiedzi na następujące pytanie prawne:

"1. Czy przez zwrot «złożenie do depozytu sądowego», zawarty w przepisach art. 808, 852 § 1 i 2, art. 862 § 1, art. 888 § 1, art. 1024 § 1 pkt 4, art. 1029 § 1, art. 1033 § 1, art. 1042 k.p.c., należy rozumieć złożenie do depozytu sądowego, o którym mowa w art. 692 i nast. k.p.c., tj. ze skutkami materialnoprawnymi (art. 470 k.c.), czy też chodzi tu o zwrot techniczno-biurowy, tj. o zdeponowanie przez komornika w sądzie pieniędzy lub rzeczy, które z różnych przyczyn nie zostały wydane stronie?

2. Czy przez określenie «sąd» użyte w § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 marca 1971 r. w sprawie orzekania o przejściu depozytów na własność Państwa (Dz. U. Nr 7, poz. 78; zm.: Dz. U. z 1984 r. Nr 14, poz. 61) należy rozumieć sąd jako organ sprawujący wymiar sprawiedliwości, tj. orzekający we właściwym trybie o przejściu na własność Państwa nie podjętych depozytów, czy też - organy sądu, jakim jest m.in. prezes sądu?"

podjął następującą uchwałę:

1. Przepisy art. 692 i art. 693 k.p.c. oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 września 1965 r. o zasadach i trybie postępowania w sprawach o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego (Dz. U. Nr 42, poz. 261) nie mają zastosowania do stanów faktycznych unormowanych przez art. 808, 852 § 1 i 2, art. 862 § 1, art. 888 § 1, art. 1024 § 1 pkt 4, art. 1029 § 1, art. 1033 § 1 i art. 1042 k.p.c.
2. Pieniądze, dokumenty, rzeczy składane i pozostawiane przez komornika w depozycie sądowym stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego wymienionych w pkt 1 są depozytami w sądzie w rozumieniu art. 2 w związku z art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 18 września 1954 r. o likwidacji nie podjętych depozytów i nie odebranych rzeczy (Dz. U. Nr 41, poz. 184) oraz § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 marca 1971 r. w sprawie orzekania o przejściu depozytów na własność Państwa (Dz. U. Nr 7, poz. 78; zm.: Dz. U. z 1984 r. Nr 14, poz. 61).
3. O przejściu na własność Państwa przedmiotów nie podjętych z depozytu sądowego (§ 1 ust. 1 powołanego w pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów) orzeka sąd jako organ sprawujący wymiar sprawiedliwości.

Uzasadnienie

W zakresie pytania pierwszego we wniosku zwraca się uwagę, że w stanach faktycznych, które ma na względzie art. 808 k.p.c. oraz dalsze przepisy tego kodeksu wymienione w pytaniu, niekiedy komornicy zgłaszają wnioski w przedmiocie złożenia kwot pieniężnych czy innych rzeczy do depozytu sądowego na podstawie art. 692-693 k.p.c. oraz przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 września 1965 r. o zasadach i trybie postępowania w sprawach o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego (Dz. U. Nr 42, poz. 261), a sądy uwzględniają te wnioski. Piśmiennictwo akceptuje praktykę, o której mowa. Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego w rozumieniu wspomnianych przepisów może wszakże nastąpić tylko wtedy, kiedy złożenie do depozytu przewiduje przepis prawa materialnego, ze skutkami materialnoprawnymi, polegającymi na zwolnieniu się dłużnika z zobowiązania. Również w wypadkach, gdy kwoty pieniężne czy inne rzeczy uzyskane w postępowaniu egzekucyjnym nie podlegają z różnych przyczyn niezwłocznemu wydaniu, komornik składa je do depozytu sądowego. Jednak te stany faktyczne normują przepisy o charakterze wyłącznie procesowym, przy czym chodzi w nich o deponowanie w sądzie kwot pieniężnych czy innych rzeczy, w sensie techniczno-biurowym. Do tych stanów faktycznych art. 692-693 k.p.c. oraz postanowienia powołanego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości nie mają zastosowania.

W zakresie pytania drugiego we wniosku akcentuje się, że na tle przepisów powołanego w tym pytaniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 marca 1971 r. do orzekania o przejściu depozytów na własność Państwa właściwy jest sąd, a nie jego organ w osobie prezesa.

Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów zważył, co następuje:

Artykuł 470 k.c. stanowi, że ważne złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego ma takie same skutki jak spełnienie świadczenia. Wymienione złożenie stanowi surogat wykonania zobowiązania. Zwolnienie się z wykonania zobowiązania przez złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego jest prawem dłużnika, które przysługuje dłużnikowi w wypadkach przewidzianych w ustawie. Kodeks cywilny przewiduje następujące przyczyny, w wyniku których dłużnik ma prawo złożyć przedmiot świadczenia do depozytu (ostatnia z wymienionych jest źródłem obowiązku dłużnika, a tym samym - i jego prawa): odmowa wydania przez wierzyciela pokwitowania (art. 463); odmowa ze strony wierzyciela zwrotu dokumentu stwierdzającego zobowiązanie; odmowa uczynienia na nim odpowiedniej wzmianki lub złożenia oświadczenia na piśmie, że dokument został utracony (art. 465); wynikły z okoliczności, za które dłużnik nie odpowiada, jego brak wiedzy co do osoby wierzyciela albo nieznajomość miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela; brak po stronie wierzyciela pełnej zdolności do czynności prawnych oraz przedstawiciela uprawnionego do przyjęcia świadczenia; powstanie sporu co do tego, kto jest wierzycielem; istnienie innej okoliczności dotyczącej osoby wierzyciela, która sprawia, że świadczenie nie może być spełnione (art. 467); zwłoka wierzyciela (art. 486); sprzeciw chociażby jednego z kilku wierzycieli uprawnionych do świadczenia niepodzielnego (art. 381).

Artykuły 692-693 k.p.c. dotyczące złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego przewidują rozpoznanie sprawy w postępowaniu nieprocesowym, określają właściwość miejscową sądu i treść wniosku. Na podstawie art. 694 k.p.c. zostało wydane rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 listopada 1965 r. W myśl § 1 tego rozporządzenia, w postępowaniu o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego, zakres kognicji sądu ogranicza się do oceny, czy według twierdzeń wniosku złożenie do depozytu jest prawnie uzasadnione, natomiast poza jego kognicją pozostaje prawdziwość tych twierdzeń. Dlatego nawet prawomocne postanowienie, które zezwala dłużnikowi na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu, w rzeczywistości może nie być prawnie uzasadnione. Nie wywołuje więc ono skutków, o których mowa w art. 470 k.c., chyba że wierzyciel zgłosił wniosek o wydanie mu przedmiotu świadczenia z depozytu. W braku takiego wniosku pozostaje otwarte zagadnienie, czy w rzeczywistości złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu było prawnie uzasadnione. Wówczas okazuje się ono ważne (art. 470 k.c.) dopiero wtedy, kiedy w odrębnym postępowaniu (w procesie) doszło do rozstrzygnięcia, że złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu nastąpiło z przyczyny przewidzianej przez prawo materialne oraz że złożony przedmiot świadczenia był zgodny z treścią zobowiązania i odpowiadał dalszym wymaganiom art. 354 § 1 k.c. Artykuł 692-693 k.p.c. oraz przepisy rozporządzenia z dnia 24 września 1965 r. normują tryb i zasady postępowania w pierwszej fazie realizacji zarysowanej instytucji prawa materialnego.

W postępowaniu egzekucyjnym również mówi się o złożeniu do depozytu sądowego pieniędzy (kwoty, sumy, należności, dochodu), dokumentów, rzeczy. Poza ośmioma przepisami wymienionymi w pytaniu pierwszym, także inne z nich przewidują złożenie do depozytu sądowego. Dla wyjaśnienia tych przepisów piśmiennictwo odsyła do art. 692-693 k.p.c. oraz do postanowień rozporządzenia z dnia 24 września 1965 r. Natomiast w judykaturze zwrócono uwagę, wprawdzie nie na tle postępowania egzekucyjnego, lecz - zabezpieczającego, że art. 692-693 k.p.c. odnoszą się do instytucji prawa materialnego, rodzącej skutki materialnoprawne, podczas gdy oparte na art. 752 k.p.c. złożenie pieniędzy i papierów wartościowych do depozytu, zajętych wskutek zabezpieczenia roszczenia pieniężnego, jest instytucją procesową mającą na celu tylko zabezpieczenie tego roszczenia.

Wypada zatem rozważyć, czy w stanach faktycznych unormowanych przez przepisy, o których mowa w pytaniu pierwszym, składanie pieniędzy, dokumentów, rzeczy do depozytu sądowego oraz pozostawianie ich w nim wypływa z potrzeb postępowania egzekucyjnego i służy jedynie celowi tego postępowania.

Otóż art. 808 k.p.c. stanowi, że jeżeli złożona w postępowaniu egzekucyjnym kwota pieniężna nie podlega niezwłocznemu wydaniu, powinna być złożona do depozytu sądowego. Dyspozycja ta pozostaje w związku z przepisami odnoszącymi się do poszczególnych sposobów egzekucji, w których czynności egzekucyjne komornika o charakterze wykonawczym sprowadzają się do pośredniczenia pomiędzy dłużnikiem wierzytelności a wierzycielem egzekwującym (np. art. 896 § 1 pkt 2 k.p.c.) lub w których czynności komornika, niekiedy o charakterze orzekania (np. sporządzenie planu podziału, art. 1027 k.p.c.), mają na celu podział sumy uzyskanej z egzekucji (np. art. 941 k.p.c.). Do przepisów odnoszących się do podziału sumy uzyskanej z egzekucji należy ponadto art. 1040 k.p.c., który ma na względzie zaspokojenie wierzytelności zależnej od warunku zawieszającego lub rozwiązującego, a także - od zabezpieczenia. W zależności od spełnienia się stosownej przesłanki, sumę wydzieloną na zaspokojenie wierzytelności pozostawia się w depozycie lub wydaje wierzycielowi. Wreszcie - w związku z art. 808 k.p.c. pozostają też art. 806 i 807 k.p.c. Pierwszy z tych przepisów ma na celu wyłącznie realizację tytułu wykonawczego, zwłaszcza w sytuacji, gdy wierzyciel ma spełnić świadczenie wzajemne, a drugi - normuje sposób zabezpieczenia w postępowaniu egzekucyjnym. Oczywiste jest, że we wspomnianych wypadkach nie chodzi o zwolnienie się dłużnika z wykonania zobowiązania.

Artykuł 862 § 1 i 2 k.p.c. stanowi, kiedy komornik składa zajęte kwoty pieniężne do depozytu sądowego, a art. 862 § 1 k.p.c. normuje złożenie dochodu z rzeczy oddanej pod dozór do depozytu, przy czym przeznaczenie dochodu określa jego § 2 w związku z art. 858 k.p.c. Nie wymaga uzasadnienia, że i te przepisy służą jedynie celowi postępowania egzekucyjnego.

Zgodnie z art. 888 § 1 k.p.c., na wniosek wierzyciela komornik odbierze dłużnikowi dokumenty stanowiące dowód wierzytelności i złoży je do depozytu sądowego. Przepis ten dotyczy egzekucji z wynagrodzenia za pracę, jego zastosowanie jednak jest szersze, jest on bowiem stosowany także przy egzekucji z rachunków bankowych (art. 893 k.p.c.) oraz egzekucji z innych wierzytelności i innych praw majątkowych (art. 902 k.p.c.). Ma on na względzie nie tylko dokumenty stwierdzające powstanie lub istnienie wierzytelności, lecz także wszelkie pisma, za pomocą których można prowadzić dowód, że zajęta wierzytelność istnieje. Artykuł 888 § 1 k.p.c. służy zatem udowodnieniu wierzytelności w celu ułatwienia egzekucji w stosunku do dłużnika tej wierzytelności. Po to, żeby uniknąć zagubieniu dokumentów i pism, składa się je do depozytu sądowego. Przepis ten w żadnym zakresie nie nawiązuje do prawnomaterialnej dyspozycji art. 465 k.c. Nie ma on nic wspólnego ze zwolnieniem się dłużnika z wykonania zobowiązania.

Artykuł 1024 § 1 pkt 4 k.p.c. oraz art. 1029 § 1 i art. 1033 § 1 k.p.c. mieszczą się w dziale obejmującym podział sumy uzyskanej z egzekucji, przy czym pierwszy z nich - w przepisach ogólnych tego działu. W myśl art. 1024 § 1 pkt 4 k.p.c. w planie podziału należy wymienić m.in. sumy, które pozostawia się w depozycie sądowym. Przyczyny uzasadniające wstrzymanie wypłaty tych sum wynikają z art. 1032 § 1 czy z art. 1038 k.p.c. Oczywiste jest, że art. 1024 § 1 pkt 4 k.p.c., a także art. 1029 § 1 i art. 1033 § 1 k.p.c., według których sumy podlegające podziałowi składa się do depozytu sądowego, wypływają tylko z potrzeb postępowania egzekucyjnego.

Wreszcie - art. 1042 k.p.c. głosi, że jeżeli rzeczy (ruchomej) odebranej dłużnikowi nie można niezwłocznie wydać wierzycielowi, komornik złoży ją do depozytu sądowego albo odda na przechowanie. Innymi słowy - komornik składa rzecz odebraną dłużnikowi do depozytu zarówno wtedy, gdy jej odebranie odbyło się w nieobecności wierzyciela, jak i wtedy, gdy wierzyciel nie chce przyjąć tej rzeczy od komornika twierdząc, że nie odpowiada ona tytułowi egzekucyjnemu. Sytuacja polegająca na tym, że komornik odbiera rzecz dłużnikowi, stanowi czynność egzekucyjną, a nie surogat wykonania zobowiązania w sensie materialnoprawnym. Przeto złożenie do depozytu nie stanowi zwolnienia się przez dłużnika z wykonania zobowiązania.

Na tle powyższych uwag, osiem rozważanych przepisów wiąże się z innymi przepisami postępowania egzekucyjnego, przewidującymi środki przymusu, w wyniku których następuje zaspokojenie wierzyciela zgodnie z tytułem wykonawczym. Unormowane przez te przepisy składanie pieniędzy, dokumentów, rzeczy do depozytu sądowego oraz pozostawianie ich w nim, wypływa z potrzeb postępowania egzekucyjnego i służy jedynie celowi tego postępowania.

Według art. 2 w związku z art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 18 września 1954 r. oraz § 5 wydanego na jego podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 marca 1971 r., obu powołanych w pkt 2 uchwały, depozytami w sądzie są sumy pieniężne, papiery wartościowe i rzeczy złożone do depozytu, kaucje lub wadia (poręczenia majątkowe), przedmioty oględzin dostarczone w postępowaniu cywilnym, dowody rzeczowe i przedmioty złożone lub zatrzymane w związku z postępowaniem karnym, co do których zapadło prawomocne orzeczenie o wydaniu ich uprawnionemu. Jeżeli chodzi o pieniądze, dokumenty (a te są rodzajem papierów wartościowych) i rzeczy składane w sądzie, to wspomniane przepisy nie wprowadzają rozróżnienia przyczyn od celów, dla których realizacji stały się one depozytami w sądzie. Oznacza to, że również pieniądze, dokumenty, rzeczy składane w sądzie i pozostawione w nim w wyniku zróżnicowanych i o szerokim zasięgu przyczyn i celów, w tym - wskutek potrzeb i dla celów postępowania egzekucyjnego, o które chodzi w przepisach wymienionych w pytaniu pierwszym, są depozytami w sądzie. W sądzie zaś, poza depozytem sądowym (zwłaszcza art. 692-693 k.p.c., § 1 i in. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 września 1965 r., art. 808 i in. k.p.c., § 6 ust. 1 rozporządzenia), nie jest przewidziana żadna inna forma przechowywania tych przedmiotów. To zatem co składa do sądu organ egzekucyjny (sąd, komornik) czy dłużnik wierzytelności (art. 896 § 1 pkt 2 k.p.c.) stanowi również depozyt w sądzie w rozumieniu przepisów, o których mowa na wstępie, a w sądzie każdy depozyt jest przechowywany w depozycie sądowym.

Na gruncie poczynionych uwag, w depozycie sądowym mogą znajdować się m.in. dwie grupy depozytów: składanych jako przedmiot świadczenia w celu zwolnienia się z wykonania zobowiązania oraz składanych i pozostawianych wskutek potrzeb i dla celów postępowania egzekucyjnego. Artykuł 692-693 k.p.c. i część przepisów rozporządzenia z dnia 24 września 1965 r. normują postępowanie w pierwszej fazie realizacji wspomnianej instytucji prawa materialnego, a rozważane przepisy z zakresu postępowania egzekucyjnego - fragmenty postępowania, w wyniku którego następuje zaspokojenie wierzyciela zgodnie z tytułem wykonawczym. Różnorodność przedmiotów obu unormowań i wynikłych z nich rozwiązań wyłącza możność przyjęcia, żeby pierwsze z tych unormowań zawierało przepisy ogólne, a drugie - w stosunku do pierwszego unormowania, przepisy szczególne. Przemawia to za stanowiskiem, że zakresy obu unormowań wyłączają się.

Dla ilustracji zajętego stanowiska wypada podnieść, że adekwatnie do różnych przedmiotów unormowań musiała być w sposób inny niż w art. 692 k.p.c. rozwiązana właściwość miejscowa komornika, mianowicie - w zależności od sposobu egzekucji (np. art. 844, 880, 921, 1041 § 1 k.p.c.). Inaczej niż w art. 693 k.p.c., a stosownie do funkcji postępowania egzekucyjnego, które powinno za pomocą najprostszych środków możliwie najszybciej doprowadzić do zaspokojenia wierzyciela, komornik nie mógł być obarczony składaniem wniosku o zezwolenie na złożenie przedmiotu do depozytu sądowego. Unormowanie takie wynika ze sformułowania poszczególnych przepisów, np. z art 852 § 1 i 2 k.p.c., który głosi, że komornik "złoży" przedmiot do depozytu, czy z art. 808 k.p.c., zawierającego taką samą treść normatywną, chociaż wyrażoną w formie nieco mniej imperatywnej. Dokonuje on zatem złożenia do depozytu bez uzyskania wydanego w postępowaniu nieprocesowym zezwolenia sądu. Składając pieniądze do depozytu, komornik ogranicza się do wpisania ich sumy do księgi pieniężnej oraz do uczynienia wzmianki w aktach sprawy (§ 15 ust. 3 i 2, § 28 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 kwietnia 1968 r. w sprawie biurowości komorników, Dz. Urz. Min. Spraw. Nr 4, poz. 28 ze zm.). Zgodnie zaś ze środkiem właściwym dla postępowania egzekucyjnego przysługuje skarga na działanie lub zaniechanie komornika (art. 767 k.p.c.), związane ze złożeniem lub pozostawieniem przez niego przedmiotu w depozycie (np. art. 862 § 1, art. 1032 § 2 k.p.c.) chociaż bywa również, że złożenie lub wydanie sumy pieniężnej z depozytu jest zastrzeżone w zarządzeniu lub orzeczeniu sądu jako organu egzekucyjnego (np. art. 1040 § 2, art. 852 § 2 k.p.c.).

Przedmiotem hipotez art. 692-693 k.p.c. oraz § 1, 2, 3, 11, 14 rozporządzenia z dnia 24 września 1965 r., a zatem znacznej części przepisów tego rozporządzenia, jest jedynie realizacja na wstępie omówionej instytucji prawa materialnego. Jak zaś już przedstawiono, wyłączone jest stosowanie tych przepisów do przepisów z zakresu postępowania egzekucyjnego, o których mowa w pytaniu pierwszym.

Spośród dalszych przepisów rozporządzenia z dnia 24 września 1965 r. jego § 17 przedstawia się jako najbardziej wątpliwy z punktu widzenia stosunku do przepisów z zakresu postępowania egzekucyjnego. Przepis ten stanowi, że gdy złożenie do depozytu nastąpiło na żądanie właściwego organu, depozyt wydaje się osobie uprawnionej dopiero po wykazaniu przez nią, że warunki, pod którymi wydanie depozytu mogło nastąpić, zostały spełnione. Wydawałoby się, że spośród ośmiu rozważanych przepisów, hipotezie zacytowanego przepisu najbliższy jest stan faktyczny przewidziany przez art. 1024 § 1 pkt 4 w związku z art. 1032 k.p.c., który sprowadza się do tego, że gdy w planie podziału sumę przypadającą wierzycielowi pozostawiono w depozycie z tej przyczyny, że nie ma on jeszcze tytułu wykonawczego, a w odpowiednim terminie wierzyciel przedstawił tytuł, wypłaca mu się tę sumę. Jednakże § 17 rozporządzenia ma na względzie złożenie przedmiotu do depozytu na żądanie organu, tj. na jego wniosek, w którym ponadto są zastrzeżone warunki wydania depozytu, a jak już wspomniano, złożenie przez komornika przedmiotu do depozytu następuje bez wniosku. Co się zaś tyczy przewidzianego przez art. 1024 § 1 pkt 4 k.p.c. wymagania co do wskazania przyczyny uzasadniającej wstrzymanie wypłaty sumy i pozostawienie jej w depozycie, to zastrzeżenie tej treści zamieszcza się tylko w samym planie podziału, a o jego sporządzeniu zawiadamia się jedynie dłużnika i osoby uczestniczące w podziale (art. 1027 § 1 k.p.c.). Powyższe przemawia za tym, że również wyłączają się zakresy hipotez: § 17 rozporządzenia oraz art. 1024 § 1 pkt 4 w związku z art. 1032 k.p.c., a tym bardziej - hipotez pozostałych przepisów, które są wymienione w pytaniu pierwszym, dotyczących składania do depozytu i pozostawiania w nim przedmiotów wskutek potrzeb i dla celów postępowania egzekucyjnego.

Paragraf 4 ust. 1 i § 8 rozporządzenia z dnia 24 września 1965 r. wymagają, żeby depozyt został złożony w odpowiednim opakowaniu oraz żeby dokumenty i inne dowody rzeczowe były przechowywane w stanie nie zmienionym. Powołane przepisy wypowiadają zasady tak niewzruszalne, iż nawet nie można wyobrazić sobie, żeby przepisy, o których mowa w pytaniu pierwszym, mogły w tym zakresie stanowić inaczej, i w wyniku zbiegu norm, jako przepisy szczególne, wchodzić w rachubę.

W myśl § 6 ust. 1 rozporządzenia z dnia 24 września 1965 r., przyjęcie przedmiotu do depozytu sądowego może mieć miejsce również na podstawie przepisów szczególnych. Jednakże, jak już przedstawiono, w stosunku do art. 692-693 k.p.c. i postanowień rozporządzenia przepisy wymienione w pytaniu pierwszym nie są przepisami szczególnymi.

W konsekwencji, chociaż zarówno na podstawie art. 692-693 k.p.c. i postanowień rozporządzenia z dnia 24 września 1965 r., jak na podstawie ośmiu rozważanych przepisów z zakresu postępowania egzekucyjnego przedmioty są składane i pozostawione w tym samym depozycie sądowym, pierwsze z tych przepisów nie mają zastosowania do drugich.

Artykuł 1 ust. 1 w związku z art. 4 ust. 1 dekretu z dnia 18 września 1954 r. stanowi, że m.in. depozyty w sądzie przechodzą na własność Państwa po upływie 2 lat od dnia doręczenia wezwania osobie uprawnionej do odbioru depozytu, a w wypadku niemożności doręczenia - od dnia zwrotu wezwania lub stwierdzenia niemożności doręczenia. O przejściu na własność Państwa nie podjętych depozytów orzekają - zgodnie § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 marca 1971 r. we własnym zakresie: sądy, prokuratury, organy administracji państwowej, państwowe instytucje i przedsiębiorstwa oraz banki. W poszczególnych bankach (a także - w PZU oraz TUiR "WARTA") decyzje wydają stosowne oddziały lub upoważnione jednostki organizacyjne.

Zgodnie z Konstytucją oraz art. 1 § 1, art. 2 § 1, art. 9 § 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 31, poz. 134) sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości w drodze rozpoznawania i rozstrzygania spraw. Natomiast prezes sądu jest jego organem powołanym do innych czynności niż orzekanie (art. 28-29 tego prawa).

Przyjęcie odmiennej treści terminu "sąd" lub odmiennego zakresu czynności prezesa możliwe jest tylko bądź w wyniku wykładni opartej na jednoznacznej argumentacji, bądź na podstawie aktu normatywnego. Na przykład § 36 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 grudnia 1960 r. o komornikach (Dz. U. z 1961 r. Nr 13, poz. 55, zm.: Dz. U. z 1977 r. Nr 26, poz. 237) stanowi, że sąd dokonuje obliczenia potrąceń, a następnie - wypłaty dodatkowego wynagrodzenia komornika. Jednakże w uwzględnieniu, że komornik jest administracyjnym pracownikiem sądu, a prezes sądu sprawuje bezpośredni nadzór nad jego działalnością (art. 128 § 2 prawa o u.s.p.), przyjmuje się, iż w przepisie tym chodzi o decyzję służbową prezesa. Z kolei np. według postanowień uchwały Rady Państwa z dnia 30 grudnia 1982 r. wydanej z upoważnienia przepisów ustawy z dnia 8 października 1982 r.: o związkach zawodowych oraz o społeczno-zawodowych organizacjach rolników (Dz. U. Nr 32, poz. 216 i 217), obejmującej regulamin postępowania przed kolegiami arbitrażu społecznego (M.P. z 1983 r. Nr 1, poz. 1), prezes sądu nie tylko odrzuca wniosek w razie stwierdzenia braku podstaw do rozpoznania sporu przed kolegium (§ 4 ust. 2 tego regulaminu), lecz także wydaje orzeczenie stwierdzające, iż do rozpoznania sporu nie doszło (§ 5 ust. 3 regulaminu).

W rozważonym zakresie nie ma przesłanek przemawiających za wnioskowaniem co do odmiennej treści terminu "sąd" czy co do odmiennego zakresu czynności prezesa. W szczególności § 5 rozporządzenia z dnia 16 marca 1971 r. mówi o sądzie jako o organie sprawującym wymiar sprawiedliwości. Z dyspozycji § 1 ust. 1 tego rozporządzenia, że w bankach, w PZU i TUiR "WARTA" uprawnienie do wydania decyzji mają ich jednostki organizacyjne, wypływa wniosek, iż w odniesieniu do sądu przepis ten nie wkracza w jego wewnętrzną strukturę. Zgodnie z tym, § 1 ust. 1 rozporządzenia wymienia różne stationes fisci Skarbu Państwa, m.in. sądy oraz państwowe osoby prawne, przy czym brak jest podstawy do założenia, ażeby nie uwzględniał on swoistych funkcji tych stationes i osób.

Z powyższego wynika, że o przejściu na własność Państwa przedmiotów, które są depozytami w sądzie (pieniędzy, dokumentów, rzeczy), nie podjętych z depozytu sądowego sąd orzeka jako organ sprawujący wymiar sprawiedliwości. Swe orzeczenie sąd wydaje w trybie postępowania, w jakim doszło do złożenia przedmiotu do depozytu. Ma ono charakter deklaratoryjny.

Z przytoczonych względów udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1987 r., Nr 10, poz. 146