Podstawy złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu

Formuła art. 467 pkt 4 k.c. jest bardzo szeroka, zatem należy w każdej konkretnej sprawie dokonać oceny, czy rzeczywiście określone zachowanie wierzyciela może być uznane za takie, które powoduje, iż świadczenie dłużnika nie może być spełnione.

Ocenę tę należy rozpocząć od stwierdzenia, że dłużnik (wnioskodawca) jest zobowiązany do spełnienia na rzecz wierzyciela (uczestniczki) świadczenia pieniężnego. W świetle powołanego również przez skarżącego w apelacji art. 454 § 1 k.c. regułą jest, że jeżeli miejsce spełnienia świadczenia nie jest oznaczone ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał zamieszkanie lub siedzibę. Ze zdania drugiego tego przepisu, które najwyraźniej umknęło uwadze skarżącego, wynika jednak, że jeżeli świadczenie – jak w sprawie niniejszej – ma charakter pieniężny, to powinno być ono spełnione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia. I dopiero, jeżeli wierzyciel zmienił miejsce zamieszkania lub siedzibę, ale już po powstaniu zobowiązania, wówczas miejscem spełnienia świadczenia jest nadal jego miejsce zamieszkania, jednakże jeśli realizacja zobowiązania spowodowałaby większe koszty, to nadwyżka owych kosztów spowodowana przez tę zmianę obciąża wierzyciela.

Z powołanego ostatnio przepisu wynikają niezwykle ważne konsekwencje dla rozpatrywanej sprawy. Po pierwsze, dłużnik winien świadczyć w miejscu zamieszkania wierzycielki. Po drugie, jeżeli miejsce to nie uległo zmianie od chwili powstania zobowiązania, koszty spełnienia świadczenia obciążają dłużnika, a nie wierzyciela.

Tak więc w świetle prawa materialnego wnioskodawca jest zobowiązany do przekazania należności z tytułu zachowku do Australii. Nie musi przy tym czynić tego jedynie w drodze przelewu na rachunek bankowy uczestniczki. Być może inna forma płatności za granicę okaże się tańsza. Wnioskodawca jest również na chwilę obecną zobowiązany do jednorazowej zapłaty, dopóki sąd w sprawie o zachowek inaczej nie orzeknie. Co prawda, wierzyciel nie może, co do zasady, odmówić przyjęcia części świadczenia (art. 450 k.c.), ale fakt, że dłużnik postanowił spełniać świadczenie w częściach nie może też prowadzić, jak chciałby tego skarżący, do nakładania na wierzyciela dodatkowych obowiązków, skoro ma on prawo oczekiwać jednorazowej zapłaty całości długu.

W świetle powyższego nie można zaaprobować stanowiska apelującego, że opisana przez niego we wniosku sytuacja faktyczna winna być subsumowana pod normę art. 467 pkt 4 k.c. Należy dodatkowo podkreślić, że przepis ten wyraźnie wskazuje, iż po stronie wierzyciela muszą wystąpić okoliczności, które powodują, że świadczenie nie może być spełnione. Tymczasem okoliczności, które utrudniają dłużnikowi spełnienie świadczenia w ten sposób, że zwiększają koszty spłaty długu, występują po stronie dłużnika (brak możliwości jednorazowego świadczenia długu z tytułu zachowku). Po drugie zaś, twierdzony przez wnioskodawcę brak współpracy ze strony wierzycielki nie sprawia przecież, że świadczenie nie może być spełnione, a jedynie, że koszty jego realizacji są większe, co jednak nie mieści się już w hipotezie art. 467 pkt 4 k.c.

Postanowienie SO w Tarnowie z dnia 10 maja 2016 r., I Ca 104/16

Standard: 7804 (pełna treść orzeczenia)

Przepis art. 467 pkt 4 k.p.c. wskazuje na okoliczności, których przyczyną jest osoba wierzyciela, w których dłużnik jest uprawniony do złożenia przedmiotu do depozytu sądowego. Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego różni się od innych surogatów wykonania zobowiązania tym, że jest ono technicznym rozwiązaniem problemu spełnienia świadczenia w razie przeszkód po stronie wierzyciela. W grupie tych przyczyn, które uprawniają dłużnika do opisywanego zachowania, wskazać tytułem przykładu można: zwłokę wierzyciela, niewydanie pokwitowania lub dokumentu, sprzeciw jednego z wierzycieli uprawnionych do świadczenia niepodzielnego itp. Uprawnionym do złożenia przedmiotu do depozytu sądowego jest tylko dłużnik, mimo że w pewnych przypadkach świadczenie zamiast dłużnika może spełnić także osoba trzecia. Owo rygorystyczne rozstrzygnięcie wynika stąd, że złożenie do depozytu jedynie zmierza do zaspokojenia wierzyciela, a nie jest natomiast równoznaczne z jego zaspokojeniem.

Postanowienie SO w Elblągu z dnia 22 kwietnia 2016r., I Ca 119/16

Standard: 7805 (pełna treść orzeczenia)