Wyrok z dnia 1985-09-13 sygn. IV CR 225/85

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CR 225/85

Wyrok z dnia 13 września 1985 r.

1. Skutki podania przez wierzyciela (pokrzywdzonego) niewłaściwego adresu lub zaniechanie informowania dłużnika (PZU) o zmianie miejsca zamieszkania w trakcie załatwienia wniosku o przyznanie (wypłatę) należnych świadczeń (ubezpieczeniowych) obciążają wierzyciela, a nie dłużnika.
2. Dłużnik obowiązany jest przesłać sumę pieniężną na swój koszt i niebezpieczeństwo do miejsca zamieszkania wierzyciela i staje się wolny od zobowiązania pieniężnego dopiero z chwilą, gdy przesłana suma pieniężna dojdzie do wierzyciela, natomiast wierzyciel musi dłużnikowi umożliwić należyte spełnienie tego obowiązku, tj. w szczególności wskazać miejsce zamieszkania lub adres, na który dłużnik ma przesłać należność pieniężną.

Przewodniczący: sędzia SN A. Gola (sprawozdawca). Sędziowie SN: Ł. Grygołajtys, J. Sokołowski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Stanisława H. przeciwko Państwowemu Zakładowi Ubezpieczeń II Inspektorat w Ł. o podwyższenie renty na skutek rewizji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Łodzi z dnia 26 sierpnia 1983 r.

zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powoda tytułem należności rentowych za okres od 1 grudnia 1979 r. do dnia 31 marca 1983 r. kwotę 20.449,26 zł; nie obciążył powoda kosztami procesu za instancję rewizyjną.

Uzasadnienie

Stanisław H. wnosił o podwyższenie z dniem 1 stycznia 1979 r. zasądzonej na jego rzecz od strony pozwanej wyrokiem Sądu Powiatowego dla m. Łodzi renty w kwocie 500 zł, powołując się na wzrost zarobków u innych zatrudnionych.

Państwowy Zakład Ubezpieczeń nie kwestionował podstaw do określenia należnej powodowi wyższej renty. Zarzucił jednak, że zgodnie z wezwaniem powoda z lutego 1982 r., po otrzymaniu niezbędnej dokumentacji w październiku 1982 r., przekazano powodowi już w dniu 21 grudnia 1982 r. kwotę 95.630 zł, obejmującą "zaległą" rentę za okres od 1 stycznia 1980 r. do końca I kwartału 1983 r. włącznie.

W piśmie procesowym z dnia 8 marca 1983 r. powód zaprzeczył, by otrzymał od strony pozwanej kwotę 95.630 zł.

Wyrokiem z dnia 26 sierpnia 1983 r. Sąd Rejonowy w Łodzi podwyższył dotychczasową rentę powoda:

- od 1 grudnia 1979 r. do 31 grudnia 1979 r. o kwotę 1.896 zł, do kwoty 2.395 zł,

- od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1980 r. o kwotę 2.235 zł, do kwoty 2.735,42 zł,

- od 1 stycznia 1981 r. do 31 grudnia 1981 r. o kwotę 3.171,39 zł, do kwoty 3.671,39 zł,

- od 1 stycznia 1982 r. do 31 grudnia 1982 r. i na przyszłość o kwotę 3.286,83 zł do kwoty 3.786,83 zł,

a w pozostałej części - powód żądał wyższych kwot z tego tytułu - powództwo oddalił.

Określając należną powodowi rentę Sąd Rejonowy miał na uwadze różnicę pomiędzy wynagrodzeniem, jakie powód otrzymał w objętym pozwem okresie, a zarobkami, jakie powód uzyskiwałby będąc w pełni zdolny do pracy.

Okoliczność, że strona pozwana przekazała powodowi za pośrednictwem poczty kwotę 95.630 zł nie zwalniała PZU z zobowiązania, gdyż nie zostało wykazane, że powód pieniądze te otrzymał.

Powyższy wyrok, w części zasądzającej na rzecz powoda kwotę 95.630 zł, PZU zaskarżył rewizją z wnioskiem o zaliczenie tej kwoty na poczet świadczeń należnych powodowi. Podniesiono, że kwota powyższa została powodowi przesłana na adres przez niego wskazany, tj. na ul. Zbójnicką 11 m. 1, że na ten sam adres przekazywano powodowi należną rentę od roku 1971 i że powód nie wskazał innego adresu. W tej sytuacji na powodzie (art. 6 k.c.) ciążył dowód, że przesłanych na wskazany przez niego adres należności nie otrzymał. Z treści rewizji wynikało, że odbiór należności pokwitował adresat.

Na rozprawie przed Sądem Wojewódzkim w Łodzi pełnomocnik strony pozwanej podał, że kwotę 95.630 zł wysłaną na adres powoda doręczono innemu Stanisławowi H., prawdopodobnie kuzynowi powoda, w związku z tym wszczęte zostało postępowanie karne. Postępowanie takie, prowadzone przeciwko Stanisławowi H. (nie powodowi), zostało zawieszone z uwagi na to, że podejrzany ukrywa się przed organami ścigania.

Na rozprawie przed tymże Sądem w dniu 22 lutego 1985 r. powód oświadczył, że nie potrafi powiedzieć, dlaczego pisząc do PZU w Ł. w sprawie podwyższenia renty podał ten adres (tj. ul. Zbójnicka 11 m. 1).

Rozpoznając rewizję Sąd Wojewódzki w Łodzi przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 § 1 k.p.c. zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, a mianowicie: czy w przypadku, gdy wierzyciel wskazał dłużnikowi swoje miejsce zamieszkania w sposób nieprawidłowy i wskutek tego przesłane pod wskazany adres świadczenie pieniężne (art. 454 k.c.) podjęła osoba nieuprawniona o takim samym jak wierzyciel imieniu i nazwisku, ryzyko utraty tej przesyłki pieniężnej obciąża dłużnika?"

Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 30 maja 1985 r. przejął sprawę do rozpoznania (art. 391 § 1 in fine k.p.c.).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Poza sporem jest, że powód Stanisław H. wzywając stronę pozwaną pismem z dnia 11 lutego 1982 r. do podania, "czy PZU skłonny jest dobrowolnie podwyższyć dotychczasową rentę do wysokości 3.000 zł miesięcznie", wskazał swój adres w Ł. przy ul. Zbójnickiej 11 m. 1. W piśmie z dnia 4 marca 1982 r., będącym odpowiedzią na pismo z dnia 11 lutego 1982 r., skierowanym do powoda na adres przez niego wskazany, PZU wyraził gotowość podwyższenia renty po złożeniu odpowiedniej dokumentacji. Dokumentację tę przesłał stronie pozwanej pełnomocnik powoda - adwokat przy piśmie z dnia 25 października 1982 r. W piśmie tym brak jest jakiejkolwiek wzmianki o zmianie miejsca zamieszkania powoda. Zmiany adresu powód ani jego pełnomocnik nie zasygnalizowali też do dnia wysłania za pośrednictwem poczty kwoty 95.630 zł. Nawet w odpisie pozwu doręczonego stronie pozwanej widnieje również wymieniony wyżej adres, a nad nim nadpisano inny - Leśmiana 5 m. 48.

W opisanej sytuacji widoczne jest, że powód nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku wskazania dłużnikowi swego adresu, by ten mógł w sposób nakazany (art. 454 § 2 k.c.) spełnić świadczenie pieniężne. Choć dłużnik obowiązany jest przesłać sumę pieniężną na swój koszt i niebezpieczeństwo do miejsca wierzyciela i staje się wolny od zobowiązania pieniężnego dopiero z chwilą, gdy przesłana suma pieniężna dojdzie do wierzyciela, to jednak wierzyciel musi dłużnikowi umożliwić należyte spełnienie tego obowiązku, tj. w szczególności wskazać miejsce zamieszkania lub adres, na który dłużnik ma przesłać należność pieniężną. Według art. 355 § 1 k.c. dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju i w ten sposób określona jest należyta staranność wymagana od dłużnika. Jednakże nie można nie dostrzegać regulacji z art. 354 § 2 k.c., z której wynika w sposób jednoznaczny obowiązek współdziałania wierzyciela przy wykonywaniu zobowiązania.

Powód nie potrafił wskazać i nie podał przyczyny, która spowodowała, że w korespondencji do PZU wymienił adres "ul. Zbójnicka 11 m. 1". Skutki podania przez powoda niewłaściwego adresu lub zaniechania poinformowania PZU o zmianie miejsca zamieszkania w trakcie załatwiania formalności związanych z przyznaniem powodowi wyższej renty, co trwało kilka miesięcy, muszą obciążać wierzyciela, a nie dłużnika, który działał zgodnie z treścią pisma powoda z dnia 11 lutego 1982 r. i nie był przez wierzyciela zawiadomiony o zmianie miejsca zamieszkania.

Obowiązek szczególnej dbałości o własne sprawy finansowe obciążał powoda tym bardziej, że pod wskazanym przez niego adresem zamieszkiwał inny mężczyzna o tym samym imieniu i nazwisku, który, jak można wnioskować z okoliczności sprawy, ukrywał się przed organami ścigania także w związku z uchylaniem się od ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego.

Jeżeli zatem w takiej sytuacji pozwany bronił się zarzutem należytego spełnienia zobowiązania przed wytoczeniem powództwa, to stanowisku takiemu nie można odmówić zasadności. Szkoda powoda - wyrażająca się w przejęciu przez osobę nieuprawnioną przesyłki pieniężnej w kwocie 95.630 zł - nie może zatem uzasadniać obowiązku jej naprawienia przez PZU (art. 471 k.c.).

Odmienne stanowisko Sądu Rejonowego uzasadniało zmianę zaskarżonego wyroku i obniżenie sumy świadczeń rentowych przypadających powodowi o kwotę wcześniej przekazaną (art. 390 § 1 k.c.). Suma należności powoda za okres od 1 grudnia 1979 r. do 31 marca 1983 r. wynosiła według zaskarżonego rozstrzygnięcia 116.079,26 zł. Kwota ta pomniejszona o kwotę 95.630 zł daje różnicę w kwocie 20.449,26 zł do której obniżono należność powoda za ten okres.

Ze względu na szczególny przypadek, który sprawił, że powód nie utrzymał się ze swoim żądaniem co do kwoty 95.630 zł, nie obciążono go kosztami postępowania rewizyjnego (art. 102 k.p.c.).

OSNC 1986 r., Nr 9, poz. 143