Wyrok z dnia 1985-10-16 sygn. IV PR 217/85

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV PR 217/85

Wyrok z dnia 16 października 1985 r. 

Poręczyciele wekslowi nie mogą skutecznie odwołać poręczenia również wtedy, gdy dotyczy ono weksla niezupełnego,nie zawierającego oznaczenia w chwili jego wystawienia sumy wekslowej i daty płatności, ale stanowiącego bezterminowe zabezpieczenie przyszłego długu wystawcy weksla.

Przewodniczący: sędzia SN S. Perestaj. Sędziowie SN: E. Brzeziński, A. Filcek (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Turystycznego (...) w P. przeciwko 1) Jarosławowi Z., 2) Leszkowi N., 3) Barbarze N. i 4) Janinie N. o zapłatę na skutek rewizji pozwanych ad 2, 3 i 4 od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu z dnia 28 grudnia 1984 r.:

1) oddalił rewizję;

2) tytułem zwrotu kosztów postępowania rewizyjnego zasądził na rzecz powodowego przedsiębiorstwa od pozwanych Leszka i Barbary N. solidarnie 2.800 zł, od pozwanej zaś Janiny N. 1.200 zł;

3) oddalił wniosek pozwanego Jarosława Z. o przyznanie mu od pozwanych kosztów postępowania rewizyjnego.

Uzasadnienie

Po dopozwaniu do sprawy Janiny N. i po częściowym ograniczeniu powództwa powodowe przedsiębiorstwo domagało się solidarnego zasądzenia od pozwanych Jarosława Z. oraz Janiny N. kwoty 291.395 zł tytułem odszkodowania za niedobór powstały w należącym do strony powodowej gościńcu "U Michała" w D. prowadzonym przez pozwanego Jarosława Z. na podstawie umowy zawartej na zasadach ajencji, w którym to gościńcu pozwana Janina N. zatrudniona była jako zastępca kierownika, a żyjąc w konkubinacie z pozwanym Jarosławem N. faktycznie wspólnie z nim prowadziła gościniec. Ponadto została ona skazana za zagarnięcie w okresie powstania niedoboru 90.000 zł na szkodę powodowego przedsiębiorstwa. O kwotę 156.000 zł wchodzącą w skład wymienionej sumy 291.395 zł pozwani zostali solidarnie obok Jarosława Z. i Janiny N. poręczyciele weksla gwarancyjnego Leszek i Barbara małżonkowie N. (syn i synowa pozwanej Barbary N.).

Pozwany Jarosław Z. wniósł o oddalenie powództwa ze względu na przedstawione do potrącenia wzajemne roszczenia do powodowego przedsiębiorstwa, mianowicie dotyczące kwoty 400.000 zł nadpłaconej powodowi w ramach zawyżonej zryczałtowanej odpłatności z tytułu ajencji oraz 50.000 zł tytułem równowartości budynku inwentarskiego postawionego przez niego na terenie gościńca, a nie rozliczonej po rozwiązaniu umowy ajencji. Ponadto, zdaniem Jarosława Z., połowa niedoboru powinna obciążać pozwaną Janinę N., która wspólnie z nim prowadziła gościniec.

Pozostali pozwani również nie uznali powództwa.

Janina N. oświadczyła, że nie ponosi odpowiedzialności za powstały niedobór, gdyż nie miała wpływu na postępowanie Jarosława Z., kwota zaś 90.000 zł, za zagarnięcie której została skazana, została wyrównana powodowemu przedsiębiorstwu w ramach odpłatności za prowadzenie gościńca, co uznał w postępowaniu karno-rewizyjnym Sąd Wojewódzki w Poznaniu, uchylając tę część wyroku skazującego, w którym pozwana zobowiązana została do wyrównania powodowi szkody powstałej w wyniku przypisanego jej przestępstwa.

Pozwani Leszek i Barbara N. wnosili o oddalenie powództwa twierdząc, że poręczenia wekslowego udzielili tylko w związku z pierwszą zawieraną przez powoda z pozwanym Jarosławem Z. umową ajencyjną na czas do 31 grudnia 1979 r., a ponadto 31 października 1979 r. pozwani z dniem 1 listopada 1979 r. zrezygnowali z poręczenia wekslowego.

Sąd Wojewódzki w Poznaniu wyrokiem z dnia 28 grudnia 1984 r. zasądził na rzecz powodowego przedsiębiorstwa od pozwanego Jarosława Z. 201.395 zł z 8% od dnia 1 września 1980 r., z tym że do kwoty 156.000 zł solidarnie z pozwanymi Leszkiem i Barbarą N., oraz 90.000 zł z 8% od dnia 1 września 1980 r. od pozwanych Jarosława Z. i Janiny N., z tym że zapłacenie tej kwoty przez któregokolwiek z tych pozwanych zwalnia drugiego do wysokości dokonanej wpłaty; umorzył postępowanie w zakresie 86.937 zł, o którą to kwotę ograniczone zostało powództwo; oddalił w pozostałym zakresie powództwo w stosunku do Janiny N. i obciążył pozwanych kosztami sądowymi i procesowymi w określonych kwotach.

Solidarną z pozwanym Jarosławem Z. odpowiedzialność pozwanych Leszka i Barbary N., jako poręczycieli wekslowych, uzasadnia - do kwoty 156.000 zł - art. 32 prawa wekslowego.

Przy zawieraniu umowy powoda z pozwanym Jarosławem Z. w czerwcu 1978 r. pozwani Leszek N. i Barbara N. udzielili poręczenia weksla gwarancyjnego wystawionego przez pozwanego Jarosława Z. Pozwani wyrazili zgodę na wypełnienie weksla in blanco do sumy 156.000 zł i zobowiązali się zapłacić tę kwotę solidarnie na żądanie posiadacza weksla, tzn. powoda, jako pokrycie długu wystawcy weksla, wynikłego z przejętych przez niego towarów lub spowodowania innej szkody w gościńcu. Poręczenie to udzielone zostało bezterminowo na czas prowadzenia przez pozwanego Jarosława Z. gościńca "U Michała". W dniu 31 października 1979 r. pozwani Leszek N. i Barbara N. złożyli powodowi oświadczenia, w których z dniem 1 listopada 1979 r. odwołali poręczenie na sumę 150.000 zł, motywując to niemożliwością zabezpieczenia tej kwoty, jednakże czynność powyższa nie spowodowała zwolnienia ich od zobowiązania, gdyż przepisy prawa wekslowego nie przewidują możliwości odwołania udzielonych poręczeń, powoływany zaś przez pozwanych Leszka i Barbarę N. przepis art. 878 § 2 k.c. dotyczący możliwości odwołania poręczenia odnosi się tylko do poręczenia cywilnego, a nie do poręczenia wekslowego.

Powyższy wyrok został zaskarżony rewizją przez pozwanych Janinę, Leszka i Barbarę N. w części uwzględniającej w stosunku do nich powództwo oraz orzekającej o kosztach.

Rewizja nie zasługuje na uwzględnienie.

Jeżeli chodzi o pozwanych Leszka i Barbarę N., to zarzuty rewizji sprowadzają się do tego, że Sąd Wojewódzki błędnie ocenił pismo tych pozwanych z dnia 31 października 1979 r. jako cofnięcie poręczenia zamiast jako uzupełnienie deklaracji wekslowej, ograniczające wysokość kwoty, na jaką weksel może być wypełniony, do faktycznego zadłużenia pozwanego Jarosława Z. w tym dniu, a ostatecznie powstałego również w okresie do dnia 31 grudnia 1979 r. Ponieważ zaś niedobór objęty pozwem obejmuje okres powstały także po tej dacie, to wobec braku danych co do tego, czy i ile wynosił niedobór w dniu 31 grudnia 1979 r., powództwo w stosunku do Leszka i Barbary N. powinno być oddalone.

Na rozprawie rewizyjnej pełnomocnik skarżących poręczycieli powrócił do ponoszonego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym zarzutu o skutecznym odwołaniu poręczenia w piśmie pozwanych z dnia 31 października 1979 r.

Oba zarzuty są chybione.

Zagadnienie, czy bezterminowe poręczenie wekslowe za dług przyszły może być przed powstaniem długu skutecznie odwołane, było i jest sporne w orzecznictwie sądowym i literaturze prawniczej. Pozytywnie wypowiedział się w tym przedmiocie Sąd Okręgowy, Wydział Handlowy w Warszawie w orzeczeniu z dnia 5 września 1932 r. II 3 C 734/32, wydanym - jak wskazuje data - na tle stanu prawnego obowiązującego przed wejściem w życie prawa wekslowego z 1936 r., lecz przytoczonym w opracowaniu dotyczącym tego prawa przez A.D. Szczygielskiego pt. "Prawo wekslowe i czekowe, Warszawa 1936, s. 96 oraz J. Knapa i M. Piekarskiego w skrypcie pt. "Prawo wekslowe dla praktyków", s. 31, negatywnie - A. Glesner i A. Thaler w komentarzu "Prawo wekslowe i czekowe", Kraków 1936, s. 153 oraz Sąd Najwyższy w nie opublikowanych orzeczeniach z dnia 12 maja 1980 r. IV PR 128/80 oraz z dnia 1 lipca 1982 r. I CR 205/82. Sąd Najwyższy w obecnym składzie, podobnie jak Sąd Wojewódzki w zaskarżonym wyroku, podziela to drugie stanowisko i uważa, że poręczyciele wekslowi nie mogą skutecznie odwołać poręczenia również wtedy, gdy dotyczy ono weksla niezupełnego, nie zawierającego oznaczenia w chwili jego wystawienia sumy wekslowej i daty płatności, ale stanowiącego bezterminowe zabezpieczenie przyszłego długu wystawcy weksla. Przepisy prawa wekslowego z dnia 28 kwietnia 1936 r. (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.) nie zawierają normy, która przewidywałaby możliwość odwołania poręczenia wekslowego, określają one w sposób samodzielny instytucję poręczenia wekslowego, i to w sposób różniący się od unormowania poręczenia cywilnego w przepisach kodeksu cywilnego. Odrębność ta podyktowana jest wzmożoną ochroną wierzyciela wekslowego, której służą przepisy zaostrzające odpowiedzialność dłużników wekslowych w porównaniu do dłużników cywilnych. Z tych względów uznać należy, że do poręczenia wekslowego nie stosuje się przepisu art. 878 § 2 k.c. stanowiącego, że bezterminowe poręczenie za dług przyszły może być przed powstaniem długu odwołane w każdym czasie. W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd (wyrażony m.in. w orzeczeniu z dnia 28 października 1963 r. II Cr 249/63, OSNCP 1964, z. 10, poz. 208), że do poręczenia wekslowego nie ma zastosowania również art. 878 § 1 k.c. uzależniający możliwość poręczenia za dług przyszły od określenia górnej granicy odpowiedzialności, mimo iż podobnie jak w rozważanym zagadnieniu przepisy prawa wekslowego nie zawierają żadnej wyraźnej normy w przedmiocie objętym materią tego przepisu.

OSNC 1986 r., Nr 6, poz. 105