Wyrok z dnia 1985-05-22 sygn. II PR 8/85

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II PR 8/85

Wyrok z dnia 22 maja 1985 r.

Jednorazowe odszkodowanie przewidziane w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144) nie przysługuje osobie pozostającej w konkubinacie z pracownikiem, który uległ wypadkowi przy pracy (art. 12 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy), jak również nie przysługuje dziecku zmarłego pracownika, które w chwili śmierci pracownika było poczęte, ale nie urodzone (art. 12 ust. 2 pkt 2 ustawy).

Przewodniczący: sędzia SN: S. Perestaj. Sędziowie SN: E. Jachczyk, M. Rafacz-Krzyżanowska (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z wniosku Marianny I. i małoletniej Anny Z. przeciwko Przedsiębiorstwu Transportu Samochodowego Łączności Nr 7 w Ł. o odszkodowanie na skutek odwołania wnioskodawczyni od wyroku Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 31 grudnia 1984 r.

oddalił odwołanie.

Uzasadnienie

Wnioskodawczyni wystąpiła do Komisji Rozjemczej w imieniu własnym oraz małoletniej córki Anny Z. o zasądzenie na rzecz obu wnioskodawczyń odszkodowania w związku ze śmiertelnym wypadkiem przy pracy w dniu 1 września 1983 r. Jerzego Z.

Komisja Rozjemcza przekazała sprawę do rozpoznania Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 263 k.p. z uwagi na wątpliwości prawne wynikające w szczególności z faktu, że w chwili śmierci Jerzego Z. wnioskodawczyni Marianna I. nie była żoną, lecz żyła ze zmarłym w konkubinacie, natomiast dziecko nie było jeszcze urodzone.

Sąd przejął do rozpoznania sprawę i ustalił, co następuje:

Jerzy Z. był pracownikiem pozwanego Przedsiębiorstwa zatrudnionym na stanowisku magazyniera. W dniu 1 września 1983 roku Jerzy Z. w czasie pracy jechał drogą komunikacyjną wózkiem podnośnikowym spalinowym. Po przejechaniu około 25 m nagle skręcił w lewo, co spowodowało przewrócenie się wózka. Jerzy Z. został przygnieciony metalową górną osłoną pojazdu. Mimo natychmiastowej pomocy Jerzy Z. zmarł.

W kwietniu 1983 r. wnioskodawczyni zamieszkała u Jerzego Z. Oboje pracowali i prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, czynili wspólne zakupy do mieszkania. Pozostawali oni w faktycznym związku małżeńskim.

W chwili śmierci Jerzego Z., tj. w dniu 1 września 1983 r., wnioskodawczyni była w ciąży i w dniu 20 stycznia 1984 r. urodziła córkę Annę. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Łodzi z dnia 30 kwietnia 1984 r. ustalono, że ojcem dziewczynki jest Jerzy Z. i nadano jej nazwisko ojca.

Wnioskodawczyni i Jerzy Z. mieli zawrzeć związek małżeński, data ślubu wyznaczona była w Urzędzie Stanu Cywilnego na dzień 24 września 1983 r.

W toku postępowania przed Okręgowym Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wnioskodawczyni w trybie administracyjnym zmieniła nazwisko na Z.

W świetle powyższych ustaleń Sąd Pracy doszedł do następujących wniosków.

Ustawa z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jedn. tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144) w art. 12 ust. 1 daje prawo do jednorazowego odszkodowania członkom rodziny pracownika, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Jednakże nie są to wszyscy członkowie rodziny, gdyż w art. 12 ust. 2 ustawodawca wyraźnie określa, którzy członkowie rodziny są uprawnieni do odszkodowania. Są to:

1) małżonkowie;

2) dzieci własne i przysposobione, pasierbowie, wnuki, rodzeństwo, spełniające w chwili śmierci pracownika warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej;

3) rodzice, osoby przysposabiające, macocha oraz ojczym, jeżeli w dniu śmierci pracownika lub rencisty prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub jeśli pracownik przyczyniał się w znacznym stopniu do ich utrzymania albo jeżeli ustalone zostało wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów z jego strony.

Artykuł 12 ust. 2 ustawy nie wymienia konkubiny jako członka rodziny. Fakt, że wnioskodawczyni mieszkała z Jerzym Z. i prowadziła z nim wspólne gospodarstwo, nie daje podstaw do przyjęcia, że w sensie prawnym była jego żoną. Związek małżeński nie został zawarty, a więc wnioskodawczyni nie może być zaliczona do grona członków rodziny wymienionych w powyższym przepisie. Dlatego - zdaniem Sądu - nie ma tytułu do przyznania jej jednorazowego odszkodowania na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy.

Jeśli chodzi o córkę Annę Z., to Sąd Pracy przyjął, że w myśl art. 12 ust. 2 ustawy warunkiem uzyskania przez dziecko własne uprawnienia do odszkodowania po zmarłym pracowniku wymagane jest prawo do uzyskania renty rodzinnej. Decyduje zatem stan istniejący w chwili śmierci pracownika. Tymczasem Anna Z. w chwili śmierci Jerzego Z. nie była jeszcze urodzona, a więc nie można było wówczas stwierdzić, czy będzie mogła mieć jakiekolwiek uprawnienia, a to wobec braku jakiejkolwiek pewności, czy przyjdzie na świat żywa. Skoro więc w chwili śmierci Jerzego Z. nie mogła mieć uprawnień do renty rodzinnej, to warunek wymagany art. 12 ust. 2 pkt 2 ustawy nie został spełniony, a więc nie ma również podstaw do przyznania jednorazowego odszkodowania.

W tym stanie rzeczy Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił wniosek.

Wyrok ten w imieniu własnym i małoletniej córki zaskarżyła wnioskodawczyni, domagając się uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi Pracy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 12 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1974 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jedn. tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144) małżonkowi pracownika, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, przysługuje jednorazowe odszkodowanie pieniężne. Wnioskodawczyni nie była żoną zmarłego Jerzego Z., lecz pozostawała z nim w chwili jego śmierci w faktycznym związku. W związku z tym w świetle cytowanego art. 12 ust. 2 pkt 1 wnioskodawczyni nie należy do kręgu osób uprawnionych na podstawie ustawy wypadkowej z 1975 r. do otrzymania odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy, jakiemu uległ zmarły Jerzy Z. Z tych względów rozstrzygnięcie Sądu oddalające żądanie wnioskodawczyni o przyznanie jej odszkodowania należy uznać za słuszne, a zarzuty podniesione w odwołaniu za chybione.

Jeśli chodzi o małoletnią Annę Z., to urodziła się ona 20 stycznia 1984 r., śmiertelny wypadek Jerzego Z. miał miejsce dnia 1 września 1983 r., a więc w chwili śmierci Jerzego Z. małoletnia Anna Z. jeszcze nie urodziła się. Według prawidłowych ustaleń Sądu Pracy, ojcostwo zmarłego Jerzego Z. w stosunku do małoletniej Anny Z. zostało ustalone wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 30 kwietnia 1984 r.

Przepis art. 12 ust. 2 pkt 2 ustawy wypadkowej z 1975 r. uprawnienie do odszkodowania dzieci, pozostałych po zmarłym na skutek wypadku przy pracy pracowniku, uzależnia od stwierdzenia, że dziecko w chwili śmierci pracownika spełniało warunki do otrzymania renty rodzinnej po zmarłym pracowniku. W świetle zatem cytowanej dyspozycji nie wystarcza, aby dziecko miało w ogóle prawo do renty rodzinnej, ale konieczną przesłanką jest, aby w chwili śmierci pracownika dziecko spełniało warunki do otrzymania renty rodzinnej. Małoletnia Anna Z. takiego warunku nie spełniła, skoro w dniu śmierci Jerzego Z. nie mogło jej przysługiwać prawo do renty rodzinnej po ojcu, gdyż w tym dniu jeszcze się nie urodziła.

Pełnomocnik wnioskodawczyni podnosi, że przy wykładni art. 12 ust. 2 pkt 2 ustawy wypadkowej należy kierować się zasadą wyrażoną w art. 927 § 2 k.c., zgodnie z którym dziecko w dniu otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe. Skoro więc małoletnia Anna Z. w dniu śmierci swego ojca Jerzego Z., tj. w dniu otwarcia po nim spadku, była już poczęta i urodziła się żywa, to uwzględniając zasadę wyrażoną w art. 927 § 2 należy przyjąć, że również w świetle art. 12 ust. 2 pkt 2 ustawy wypadkowej z 1975 r. małoletniej przysługuje uprawnienie do jednorazowego odszkodowania. W ten sposób pełnomocnik wnioskodawczyni reprezentuje pogląd, że przy wykładni art. 12 ust. 2 pkt 2 należy posiłkowo stosować przepisy prawa cywilnego, a w szczególności przepisy dotyczące spadkobrania.

Ze stanowiskiem pełnomocnika wnioskodawczyni nie można się zgodzić. W uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 1978 r. V PZP 4/78 (OSNCP 1978, z. 10, poz. 173) wyjaśniono, że omawiana ustawa z dnia 12 czerwca 1975 r. w zakresie jednorazowego odszkodowania nie zawiera przepisu odsyłającego do odpowiedniego stosowania innych przepisów, a w tym również przepisów prawa cywilnego. Wyjaśniono też, że z przepisów tejże ustawy nie można wyprowadzić wniosku, aby jednorazowe odszkodowanie przysługujące pracownikowi i przez niego nie pobrane na skutek jego śmierci należało z mocy przepisów prawa cywilnego do spadku po zmarłym pracowniku. Motywy cytowanej uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego wskazują z jednej strony na wyczerpujące unormowanie ustawą wypadkową zagadnień prawnych związanych z jednorazowym odszkodowaniem należnym na skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, z drugiej zaś na niedopuszczalność posiłkowego stosowania w tej materii przepisów prawa cywilnego.

Dlatego też przy wykładni art. 12 ust. 2 pkt 2 ustawy wypadkowej z 1975 r. przepis art. 927 § 2 k.c. nie może być pomocny. Skoro więc w ustawie wypadkowej brak jest analogicznego przepisu, który by przyznawał jednorazowe odszkodowanie dziecku poczętemu, a jeszcze nie narodzonemu w chwili śmierci pracownika na skutek wypadku przy pracy, to wobec tego stanowisko Sądu Pracy odmawiające małoletniej Annie Z. prawa do odszkodowania uznać należy za zgodne z obowiązującymi przepisami.

W tym stanie rzeczy należy przyjąć, że jednorazowe odszkodowanie przewidziane w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jedn. tekst: z 1983 r. Nr 30, poz. 144) nie przysługuje osobie pozostającej w faktycznym związku małżeńskim z pracownikiem, który uległ wypadkowi przy pracy (art. 12 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy), jak również nie przysługuje dziecku zmarłego pracownika, które w chwili śmierci pracownika było poczęte, ale nie urodzone (art. 12 ust. 2 pkt 2 ustawy).

Wobec więc braku uzasadnionych zarzutów odwołania Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.

OSNC 1986 r., Nr 1, poz. 20