Postanowienie z dnia 1984-12-14 sygn. III CRN 270/84

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 270/84

Postanowienie z dnia 14 grudnia 1984 r.

W postępowaniu wieczystoksięgowym, którego przedmiotem jest wniosek współmałżonka o dokonanie wpisu prawa własności nieruchomości na podstawie aktu notarialnego, niedopuszczalne jest wpisanie w księdze wieczystej jako współwłaściciela na zasadach współwłasności ustawowej małżonka, który nie brał udziału w czynności prawnej nabycia nieruchomości.

Przewodniczący: sędzia SN K. Piasecki (sprawozdawca). Sędziowie SN: A. Gola, J. Majorowicz.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 1984 r. sprawy z wniosku Eugeniusza K. z udziałem Stanisławy K. o założenie księgi wieczystej i wpis prawa własności na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Łomży z dnia 1 marca 1984 r.

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie Sądu Wojewódzkiego i oddalić rewizję Stanisławy K. od postanowienia Państwowego Biura Notarialnego w Łomży z dnia 2 listopada 1983 r.; zlecić Sądowi Rejonowemu pobranie wpisu należnego od rewizji nadzwyczajnej.

Uzasadnienie

W sprawie z wniosku Eugeniusza K. o urządzenie księgi wieczystej Państwowe Biuro Notarialne w Łomży postanowieniem z dnia 2 listopada 1983 r. postanowiło urządzić księgę wieczystą Kw (...) i dokonać następujących wpisów: dział I - zabudowana działka gruntu o pow. 12 arów, oznaczona nr 247, położona we wsi S., dział II - właściciel: Eugeniusz K., syn Stanisława i Jadwigi.

Na skutek rewizji żony wnioskodawcy Stanisławy K. Sąd Wojewódzki w Łomży postanowieniem z dnia 1 marca 1984 r. zmienił zaskarżone postanowienie o tyle, że w dziale II postanowił wpisać jako właściciela Eugeniusza K. oraz Stanisławę K. na zasadach wspólności ustawowej, powołując jako podstawę prawną rozstrzygnięcia art. 32 k.r.o.

Rewizję nadzwyczajną od powyższego postanowienia wniósł Minister Sprawiedliwości. Rewizja nadzwyczajna zawiera wniosek o uchylenie zaskarżonego postanowienia i oddalenie rewizji Stanisławy K. od postanowienia Państwowego Biura Notarialnego w Łomży z dnia 2 listopada 1983 r.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W postępowaniu wieczystoksięgowym, którego przedmiotem jest wniosek współmałżonka o dokonanie wpisu prawa własności nieruchomości na podstawie aktu notarialnego, niedopuszczalne jest wpisanie w księdze wieczystej jako współwłaściciela na zasadach wspólności ustawowej małżonka, który nie brał udziału w czynności prawnej nabycia własności nieruchomości. Wykładnia ta odnosi się także do sytuacji, w której zgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy nabyta własność nieruchomości ("przedmioty majątkowe nabyte") jako stanowiące dorobek małżonków wchodziła w skład wspólności ustawowej stosownie do art. 32 k.r.o. Wynika to z charakteru postępowania wieczystoksięgowego o wpis prawa własności i przedmiotu kognicji państwowego biura notarialnego i sądu wojewódzkiego jako sądu rewizyjnego. Rozpoznając sprawę państwowe biuro notarialne bada jedynie treść wniosku, treść i formę dołączonych doń dokumentów oraz treść księgi wieczystej (art. 46 ust. 1). Organ prowadzący księgi wieczyste nie jest powołany do przeprowadzenia dowodów i rozstrzygnięcia jakichkolwiek spornych kwestii z zakresu własności mogących powstawać w związku z postępowaniem wieczystoksięgowym. Z tego względu ani państwowe biuro notarialne, ani sąd rewizyjny nie są uprawnione w postępowaniu wieczystoksięgowym do autonomicznego prejudycjalnego ustalania zdarzeń, które mogłyby uzasadniać wniosek, że dokonanie wpisu na podstawie dokumentu (aktu notarialnego) objętego wnioskiem o wpis stworzy stan niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym. Skutki prawne innego zdarzenia, które mogłyby stanowić także podstawę wpisu w księdze wieczystej, mogą być rozważane i oceniane jedynie w odrębnym postępowaniu sądowym, takim jak np. proces o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym lub w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku (art. 679 k.p.c.). Wspomniany proces jest w istocie rzeczy procesem o ustalenie prawa.

"Żądanie" usunięcia niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece - Dz. U. Nr 19, poz. 147) ma charakter powództwa podlegającego rozpoznaniu w odrębnym postępowaniu mającym charakter sporu o prawo własności między określonymi osobami, a nie w postępowaniu wieczystoksięgowym o wpis prawa własności. Z punktu widzenia materialnoprawnego w grę mogą wchodzić dwie różne sytuacje. Z jednej bowiem strony sam fakt odpłatnego nabycia nieruchomości w czasie trwania związku małżeńskiego nie wyłącza tego, że nieruchomość ta może stanowić odrębny majątek małżonka w wyniku surogacji. Okoliczność ta może być ustalona tylko poza postępowaniem o wpis prawa w księdze wieczystej. Z drugiej zaś strony wpisanie nieruchomości w księdze wieczystej na nazwisko jednego z małżonków nie wyłącza tego, że jest ona objęta wspólnością i po ustaniu małżeństwa staje się współwłasnością po połowie. Również i ta okoliczność może być ustalona poza postępowaniem o wpis prawa własności w księdze wieczystej.

Stosownie do art. 31 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych wpis potrzebny do usunięcia niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym może nastąpić, gdy niezgodność będzie wykazana orzeczeniem sądu, komisji arbitrażowej lub innymi odpowiednimi dokumentami. Dopiero prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające - w wyniku uwzględnienia roszczenia o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym - niezgodność wpisu z takim stanem stanowi podstawę do dokonania prawidłowego wpisu.

W świetle powyższej wykładni rewizję nadzwyczajną i jej wniosek należy uznać za słuszne. Stwierdzone rażące naruszenie art. 10, 31 i 46 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147) należy jednocześnie zakwalifikować jako stanowiące zarazem naruszenie interesu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Nie do pogodzenia z zasadami funkcjonowania wymiaru organów sprawiedliwości jest rozstrzyganie w określonym postępowaniu o kwestiach, które wykraczają poza jego ustawowe ramy.

OSNC 1985 r., Nr 9, poz. 134