Wyrok z dnia 1984-02-21 sygn. IV PR 17/84

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV PR 17/84

Wyrok z dnia 21 lutego 1984 r.

Pracownik, któremu zakład pracy powierzył mienie z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się, odpowiada za tę część niedoboru w mieniu, która jest wynikiem jego umyślnego działania lub zaniechania. Nie ponosi natomiast odpowiedzialności za niedobór w powierzonym mu mieniu, który powstał bez jego winy wskutek uchybień lub zaniedbań zakładu pracy w zakresie nadzoru i organizacji pracy.

Przewodniczący: sędzia SN W. Myga. Sędziowie SN: E. Brzeziński, T. Kasiński (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Ś. przeciwko Ewie D. i Halinie R. o odszkodowanie na skutek rewizji powodowej Spółdzielni i pozwanych od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Wałbrzychu z siedzibą w Świdnicy z dnia 29 czerwca 1983 r.

oddalił rewizję strony powodowej i rewizję pozwanych.

Uzasadnienie

W związku z dochodzonym w pozwie niedoborem przeciwko obu pozwanym toczyło się postępowanie karne, w którym zapadł wyrok skazujący obie pozwane za przestępstwo przewidziane w art. 218 § 1 k.k., przy czym ustalone w wyroku karnym uchybienia pozwanej Ewy D., kierowniczki stoiska włókienniczego w pawilonie "Tęcza" w Ś., polegały na dopuszczeniu osoby nieupoważnionej do sprzedaży poza stoiskiem tzw. towarów atrakcyjnych, zaniechaniu kontroli zbywanych w ten sposób towarów, niekontrolowaniu ilości i wartości przyjętych według faktur towarów, prowadzeniu sprzedaży towarów podczas jej nieobecności w pracy przez osoby materialnie nieodpowiedzialne.

Pozwana Halina R. uznana została za winną tego, że będąc odpowiedzialna za całokształt działalności gospodarczej i organizacyjnej w podlegającym jej dziale przemysłowym D.H. "Tęcza", nie będąc upoważniona, prowadziła poza stoiskiem osobiście sprzedaż tzw. towarów atrakcyjnych, nie umożliwiając osobie poprzednio prowadzącej stoisko sprawdzenia ilości i wartości towarów z fakturą, polecała i dopuszczała do sprzedaży towary jeszcze przed otrzymaniem faktury, dopuszczała się prowadzenia sprzedaży na stoisku w czasie nieobecności prowadzącej stoisko osoby materialnie nieodpowiedzialnej.

Wymienione uchybienia pozwanych doprowadziły do powstania niedoboru w kwocie 433.986 zł. Uznając winę pozwanych w spowodowaniu niedoboru, sąd karny zwrócił uwagę na szereg nieprawidłowości i zaniedbań ze strony zarządu gminnej spółdzielni, jak zatrudnienie K.K. na stanowisku sprzedawcy bez odpowiedzialności materialnej, zaniedbanie przeprowadzenia inwentaryzacji z chwilą przyjęcia do wiadomości oświadczenia Ewy D., a także brak większego zainteresowania działalnością handlową obu pozwanych i całego działu przemysłowego "Tęczy".

Sąd Wojewódzki zaskarżonym wyrokiem zasądził od obu pozwanych solidarnie 289.324 zł, stanowiącą 2/3 dochodzonego niedoboru. Rozważając ustalone w postępowaniu karnym i cywilnym uchybienia pozwanych w wykonywaniu obowiązków, Sąd Wojewódzki uznał, że pozwane wyrządziły stronie powodowej szkodę umyślnie, gdyż każda z pozwanych, nie wykonując lub przekraczając w tak rażący sposób swoje obowiązki lub uprawnienia, przewidywała, że postępowanie takie może doprowadzić do powstania szkody, i godziła się na to, co uzasadniało oparcie ich odpowiedzialności na przepisie art. 122 k.p.

Jednocześnie Sąd Wojewódzki ustalił, że strona powodowa zatrudniła na stoisku włókienniczym razem z pozwaną Ewą D. sprzedawczynię K.K., nie powierzając jej mienia tego stoiska, i tolerowała prowadzenie przez nią samodzielnie sprzedaży towarów podczas licznych nieobecności w pracy pozwanej Ewy D., a inwentaryzację przeprowadziła - mimo nalegań K.K. - dopiero po upływie 11 miesięcy. Okoliczność ta zdaniem Sądu Wojewódzkiego niezależnie od zawinienia pozwanych pozwala na przyjęcie, że do powstania niedoboru przyczyniła się w 1/3 strona powodowa.

Wyrok powyższy zaskarżyły rewizjami wszystkie strony - pozwane w kierunku uwolnienia ich od odpowiedzialności, strona powodowa - w kierunku zasądzenia od pozwanych także pozostałej części niedoboru.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja pozwanej Ewy D. oraz rewizja pozwanej Haliny R., zarzucając sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału, przytaczają głównie ten argument, że uchybień powodujących niedobór dopuściła się druga z pozwanych lub - gdy chodzi o rewizję pozwanej Ewy D. - że stopień zawinienia pozwanej Haliny R. jako kierowniczki był "daleko szerszy" i uniemożliwiał sprawowanie należytej pieczy nad mieniem stoiska.

Taka treść obu rewizji, pomijająca całokształt materiału sprawy oraz wiążące dla Sądu ustalenia skazujących pozwane wyroków karnych, kwalifikuje się jako niedopuszczalna polemika z ustaleniami wyroku Sądu I instancji, dokonanymi na podstawie konkretnych dowodów, których moc dowodowa i wiarygodność nie zostały zakwestionowane. Waga przewinień pozwanych i ich związek z powstaniem niedoboru nie budzą również wątpliwości, a z punktu widzenia materialnoprawnej oceny uzasadniały oparcie odpowiedzialności pozwanych na art. 122 k.p. przy przyjęciu ich solidarnej odpowiedzialności zgodnie z pkt IX wytycznych Sądu Najwyższego w przedmiocie materialnej odpowiedzialności pracowników (OSNCP z 1976 r. z. 2, poz. 19).

Wynikający z wyroku karnego rodzaj i rozmiar przewinień zarówno pozwanej Ewy D., jak i pozwanej Haliny R. nie dają podstaw do rozróżniania - wbrew wywodom rewizji pozwanej Ewy D. - zakresu odpowiedzialności każdej z pozwanych ani też do przyjęcia większego zakresu przyczynienia się strony powodowej do powstania szkody.

Podobny charakter do opisanego wyżej posiadają wywody rewizji strony powodowej, których lakoniczność pozwala nawet na uznanie, iż nie zawiera ona wymaganego uzasadnienia powołanej w niej podstawy rewizyjnej. Błędny zaś od strony materialnoprawnej jest pogląd skarżącego, że "zatrudnienie Ob. K.K. bez zawarcia z nią umowy o odpowiedzialności materialnej jest dla sprawy niedoboru bez znaczenia, tym bardziej że takie zatrudnienie zaakceptowała pozwana Ewa D.".

Obowiązek należytej organizacji pracy obciąża kierownictwo zakładu pracy bez względu na to, jakie stanowisko w tym przedmiocie zajmuje materialnie odpowiedzialny pracownik, jak to już niejednokrotnie wskazano w orzecznictwie Sądu Najwyższego, m.in. w wyroku z dnia 23.IX.1983 r. IV PR 138/83 i dnia 28.XII.1983 r. IV PR 237/83. Przyczynienie się więc strony powodowej do powstania niedoboru znajdowało uzasadnienie w okolicznościach sprawy, które też mogły stanowić podstawę do powiązania przyczynowo ustalonych w postępowaniu karnym i cywilnym wykroczeń pozwanych tylko z częścią niedoboru zgodnie z art. 322 k.p.c. i zgodnie z wyrażonymi już przez Sąd Najwyższy w poprzednich orzeczeniach poglądami (por. wyrok SN z dnia 29.X.1979 r. IV PR 296/79 - OSNCP z 1980 r. z. 4, wyrok z dnia 22.IV.1980 r. IV PR 86/80).

Dlatego też dopuszczalne jest w świetle przepisów kodeksu pracy o odpowiedzialności materialnej pracowników ograniczenie odpowiedzialności materialnie odpowiedzialnego pracownika z tytułu umyślnego wyrządzenia szkody (art. 122 k.p.) do części ujawnionego niedoboru przy przyjęciu na podstawie art. 322 k.p.c., że tylko ta część jest wynikiem umyślnego działania lub zaniechania pracownika. W takiej sytuacji oddalenie powództwa w części dotyczącej odszkodowania za pozostałą część niedoboru jest konsekwencją uznania, że powstanie szkody w tym zakresie spowodowała sama strona powodowa wskutek uchybień i zaniedbań w zakresie nadzoru i organizacji pracy.

Tak więc rewizje pozwanych i rewizja strony powodowej, jako pozbawione uzasadnionych podstaw, podlegały z mocy art. 387 k.p.c. oddaleniu.

OSNC 1984 r., Nr 10, poz. 178