Postanowienie z dnia 1983-09-20 sygn. II CR 278/83

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 278/83

Postanowienie z dnia 20 września 1983 r.

Rzeczywiste znaczenie warunku przewidzianego w art. 1145 § 1 k.p.c. co do tego, aby orzeczenie zagraniczne było orzeczeniem sądu, jest takie, że w wypadku gdy tak przewiduje obce prawo, może nim być również orzeczenie (akt) organu innego niż sąd.

Przewodniczący: sędzia SN J. Niejadlik (sprawozdawca). Sędziowie SN: R. Czarnecki, M. Zakrzewska.

Sąd Najwyższy z udziałem Prokuratora Prokuratury Generalnej, E. Wiśniewskiej, po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z wniosku Anny Teresy P. przy udziale Per Kristgaard P. o uznanie orzeczenia rozwodowego na skutek rewizji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 14 czerwca 1983 r.

uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Anna Teresa P. - obywatelka polska, mająca na obszarze Polski stałe miejsce zamieszkania - zawarła w dniu 25.XI.1980 r. małżeństwo z obywatelem duńskim Per Kristgaard P. w Urzędzie Stanu Cywilnego w S. Małżonkowie P. zamieszkiwali wspólnie w Danii. Ich małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód, orzeczony prawomocną decyzją Urzędu Powiatowego w Nordjyllende z dnia 6.XI.1981 r. Anna Teresa P. złożyła wniosek o uznanie za skuteczne na obszarze Polski tego orzeczenia rozwodowego. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, w świetle art. 1145 § 1 k.p.c. nie jest dopuszczalne uznawanie przez sądy polskie obcych administracyjnych rozwodów, oddalił więc ten Sąd wniosek Anny Teresy P.

W rewizji - zarzucającej naruszenie art. 1145 § 1 oraz art. 1146 § 1 pkt 5 k.p.c. - Anna Teresa P. wniosła o uchylenie albo o zmianę tego postanowienia i o orzeczenie zgodnie ze zgłoszonym przez nią wnioskiem.

Rewizja jest uzasadniona.

Skuteczność na obszarze Polski sądów zagranicznych w sprawach cywilnych, które należą do drogi sądowej, zależy - według art. 1145 § 1 k.p.c. - od uznania ich przez sąd polski. Istnieje, zwłaszcza poza granicami kraju, tendencja do przekazywania takich spraw do właściwości organów administracyjnych. Wnioskodawczyni zaś przedstawiła do uznania orzeczenie rozwodowe, wydane - w zakresie wyłącznej kompetencji tego organu - przez zagraniczny organ administracji państwowej. Postawiło to Sąd Wojewódzki wobec zagadnienia, czy art. 1145 § 1 k.p.c. należy - jak uczynił - stosować zgodnie z jego literalnym brzmieniem, czy też przyjąć, że pojęcie "orzeczenie sądu zagranicznego" swym zakresem obejmuje - z woli ustawodawcy - również orzeczenia (akty) zapadłe w sprawach cywilnych, które prawo obce przekazało do wyłącznej kompetencji organu administracyjnego.

Rzeczywiste znaczenie stosowanego przepisu prawnego można ustalić dopiero po poznaniu jego celu. Funkcję, jaką ma spełniać art. 1145 § 1 k.p.c., należy powiązać z dalszymi przepisami, przede wszystkim zaś z art. 1146 § 1 pkt 5 k.p.c., w którym ustawodawca wskazał zasadniczą przesłankę uznawania orzeczeń zagranicznych. Artykuł 1146 § 1 pkt 5 k.p.c. pozostaje znów w ścisłym związku z art. 6 p.p.m., kładącym nacisk na ujemne skutki zastosowania obcego prawa do polskiego porządku prawnego. Zestawienie tych przepisów wskazuje, iż zadaniem art. 1145-1149 k.p.c. jest ochrona obowiązującego w Polsce porządku prawnego przed takimi zagranicznymi orzeczeniami, których skutki nie dałyby się pogodzić z fundamentalnymi zasadami tego porządku.

Z tego wynika, iż stwierdzenie, że orzeczenie zostało wydane w państwie, którego prawo nie uzależnia - jak polski k.r.o. - dopuszczalności rozwiązania małżeństwa od powstania między stronami zupełnego i trwałego rozpadu pożycia, samo przez się nie stwarza przeszkody do uznania tego orzeczenia przez sąd polski. Odmowa bowiem uznania orzeczenia, opartego na założeniach nie znanych polskiemu prawu, może - jak powiedziano - wchodzić w grę dopiero w razie ujawnienia, że wywierałoby ono skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami obowiązującego w Polsce porządku prawnego.

W Danii - jak w innych krajach skandynawskich - organ administracyjny może orzec rozwód po stwierdzeniu, że zaistniałe przesłanki wskazane w ustawie (m.in. separacja, nieregulowanie przez małżonków spraw majątkowych i alimentacyjnych oraz pieczy nad wspólnymi dziećmi ), jeżeli obowiązkowe w zasadzie próby pojednania nie przyniosły pozytywnego rezultatu (ustawa nr 256 z dnia 4 czerwca 1969 r.). Takie orzeczenie (akt) zaś może swymi skutkami nie godzić - w konkretnej sytuacji - w fundamentalne zasady polskiego porządku prawnego. Wzgląd na powyższe, tudzież na ideę sprawiedliwej oceny stosunków prawnych w obrocie międzynarodowym pozwala przyjąć, iż rzeczywiste znaczenie warunku przewidzianego w art. 1145 § 1 k.p.c. co do tego, aby orzeczenie zagraniczne było orzeczeniem sądu, jest takie, że w wypadku gdy tak przewiduje obce prawo, może nim być również orzeczenie (akt) organu innego niż sąd.

Za taką wykładnią art. 1145 § 1 k.p.c. wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 2.IX.1975 r. I CR 559/75 (nie opubl.) i utrzymał ją - mimo rozbieżnych głosów doktryny - w orzeczeniu z dnia 18.XI.1982 r. I C 386/82 (nie publ.). Odmienne - powołane przez Sąd Wojewódzki - stanowisko, wyrażone przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10.I.1978 r. I CR 308/77 (nie publ.), jest trudne do aprobaty, ponieważ Sąd Najwyższy przyjął, że jasna i jednoznaczna treść art. 1145 § 1 k.p.c. sprzeciwia się jego funkcjonalnej wykładni i stąd przepis ten powinien być stosowany ściśle. Potrzeba sięgania do tej metody wykładni aktualizuje się przecież i wówczas, gdy hipoteza tłumaczonej normy prawnej ujęta jest jasno i niedwuznacznie, ale jakieś istotne względy przemawiają za tym, żeby tej normie podporządkować inne, zbliżone sytuacje, wyraźnie w hipotezie tej normy nie przewidziane. Ustalenie rzeczywistej treści wspomnianego przepisu z uwzględnieniem funkcji, jaką ma spełniać, usprawiedliwiała już przyjęta w międzynarodowym procesie cywilnym zasada respektowania sądów i innych organów zagranicznych oraz orzeczeń i innych aktów pochodzących od tych organów.

Uchylono więc zaskarżone postanowienie w celu wyjaśnienia, czy zachodzą dalsze przesłanki przewidziane w art. 1146 k.p.c. do uznania na obszarze Polski administracyjnego orzeczenia rozwodowego, przedstawionego przez wnioskodawczynię (art. 388 § 1 k.p.c.).

OSNC 1984 r., Nr 4, poz. 61