Wyrok z dnia 1983-08-17 sygn. III CRN 167/83

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 167/83

Wyrok z dnia 17 sierpnia 1983 r.

Powództwo o przeniesienie własności nieruchomości na podstawie art. 231 § 1 k.c. wytacza się przed sąd ogólnej właściwości miejscowej (art. 27 k.p.c.), do powództwa takiego nie odnosi się bowiem właściwość wyłączna sądu miejsca położenia nieruchomości (art. 38 k.p.c.).

Przewodniczący: sędzia SN J. Pietrzykowski. Sędziowie SN: J. Szachułowicz, B. Bladowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Jolanty S. przeciwko Zygmuntowi S. o wykup działki zabudowanej na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od wyroku Sądu Rejonowego w Strzelcach Opolskich z dnia 14 września 1982 r.

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Strzelcach Opolskich do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Do pozwu w sprawie niniejszej wniesionego do Sądu Rejonowego w Strzelcach Opolskich dnia 30.VII.1982 r. powódka Jolanta S. dołączyła zaświadczenie Państwowego Biura Notarialnego w Chrzanowie z księgi wieczystej nr (...) z dnia 18.VI.1982 r., stwierdzające prawo własności nieruchomości pozwanego Zygmunta S. oraz wpis ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu o przeniesienie prawa własności nieruchomości, objętej tą księgą, na rzecz Marii i Kazimierza J.

W międzyczasie Państwowe Biuro Notarialne wpisało w księdze wieczystej prawo własności małżonków J. oraz wydało im zaświadczenie z dnia 29.VI.1982 r. na tę okoliczność.

Sąd Rejonowy wyrokiem prawomocnym z dnia 14.IX.1982 r. uwzględniającym powództwo zobowiązał pozwanego do przeniesienia na rzecz powódki prawa własności działki o powierzchni 15 arów i 96 m² , zapisanej w księdze wieczystej, w określonej formie i terminie, po bezskutecznym upływie którego wydane orzeczenie zastąpi oświadczenie woli pozwanego.

Wyrok powyższy zaskarżony został rewizją nadzwyczajną Ministra Sprawiedliwości, w której zarzucono rażące naruszenie art. 231 § 1 k.c., art. 38, art. 200 § 1, art. 202, art. 316 § 1 k.p.c. i naruszenie interesu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz wniesiono o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Strzelcach Opolskich lub Sądowi Rejonowemu w Chrzanowie.

Obie strony wniosły o oddalenie rewizji nadzwyczajnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Roszczenie posiadacza cudzej nieruchomości, którego treścią jest prawo domagania się, aby właściciel przeniósł na niego własność działki gruntu zajętej pod budowę, określone w praktyce jako roszczenie o wykup gruntu (art. 231 § 1 k.c.), przysługuje w stosunku do każdoczesnego właściciela nieruchomości; wynika to zaś z faktu, że posiadanie rodzi stosunek bezwzględny, dopóki więc ono trwa, roszczenia z niego wynikające są skuteczne przeciwko każdemu właścicielowi; jego obowiązek przy tym w rozpatrywanym wypadku stanowi tzw. zobowiązanie realne.

Konsekwencją pochodnego nabycia własności, z którym mamy do czynienia w sprawie, jest to, że nabywca nie może nabyć własności od osoby, której ta własność nie przysługuje (nemo plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet). Ta ogólna zasada w odniesieniu do przeniesienia własności, będącego przedmiotem sporu w tej sprawie, oznacza, że własność może skutecznie przenieść na nabywcę tylko właściciel.

Ustalenie, kto jest aktualnym właścicielem nieruchomości, wynika przede wszystkim z treści księgi wieczystej, która służy do ustalania praw rzeczowych na nieruchomości i ma na celu zapewnienie porządku i bezpieczeństwa w zakresie jej obrotu (art. 14 pr. rzecz.), domniemanie zaś prawidłowości księgi wieczystej wiąże strony i Sąd, dopóki nie zostanie obalone dowodem przeciwnym (art. 18 pr. rzecz., art. 234 k.p.c.).

Sąd meriti jednak podczas rozpoznawania sprawy niniejszej nie wyjaśnił istotnej dla jej rozstrzygnięcia okoliczności faktycznej, kto jest aktualnym właścicielem nieruchomości - tym bardziej, że znane mu było zawarte w przedstawionym przez powódkę zaświadczeniu ostrzeżenie, o którym wspomniano na wstępie, mogące w tej mierze nasuwać wątpliwości, w związku z którymi należało sprawdzić treść księgi wieczystej w aspekcie aktualności dotychczasowego wpisu prawa własności na rzecz pozwanego. Uchybienie temu obowiązkowi doprowadziło do wydania wyroku uwzględniającego powództwo przeciwko osobie nie posiadającej w rzeczywistości biernej legitymacji procesowej, która - jak wiadomo - jest kategorią prawa materialnego, a w związku z tym stwierdzenie jej braku prowadzi do oddalenia powództwa, chyba że nastąpiło przekształcenie podmiotowe procesu, polegające właśnie na usunięciu braku tej legitymacji procesowej (art. 194 k.p.c.).

Nie jest natomiast uzasadniony zarzut rewizji nadzwyczajnej, że uchybieniem procesowym było rozpoznanie tej sprawy przez Sąd Rejonowy w Strzelcach Opolskich, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania, a więc według ogólnej właściwości miejscowej (art. 27 k.p.c.), skoro wyłącznie właściwy był Sąd Rejonowy w Chrzanowie, jako sąd miejsca położenia nieruchomości, któremu sprawa powinna zostać przekazana z urzędu (art. 38 w związku z art. 200 § 1 k.p.c.).

Powództwo o przeniesienie własności nieruchomości na podstawie art. 231 § 1 k.c. wytacza się przed sąd ogólnej właściwości miejscowej (art. 27 k.p.c.), do powództwa takiego nie odnosi się bowiem właściwość wyłączna sądu miejsca położenia nieruchomości (art. 38 k.p.c.).

Właściwość miejscowa, wyłącznie przewidziana w art. 38 k.p.c. i jako taka eliminująca każdą inną właściwość (zarówno ogólną, jak i przemienną), odnosi się głównie do spraw o własność, a więc do powództw o pozytywne lub negatywne ustalenie tego prawa, zmierzających do jego realizacji przez właściciela, będącego już podmiotem tego prawa (według twierdzeń pozwu), a nie do powództw o przeniesienie prawa własności - w tym rzędzie i powództwa z art. 231 § 1 k.c. - w których powód pretenduje dopiero do przeniesienia na niego prawa własności.

Stwierdzić trzeba na koniec, że usprawiedliwione było wniesienie rewizji nadzwyczajnej po upływie sześciomiesięcznego terminu, o którym mowa w art. 421 § 2 k.p.c., trafnie bowiem wywiedziono w jej uzasadnieniu, że utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku, jako nie mogącego na skutek swej wadliwości wywierać właściwych skutków prawnych, nie da się pogodzić z podstawowymi zasadami porządku prawnego, a więc narusza interes Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

W tym stanie rzeczy i na zasadzie art. 422 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.

OSNC 1984 r., Nr 4, poz. 58