Uchwała z dnia 1983-07-19 sygn. III CZP 32/83

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 32/83

Uchwała z dnia 19 lipca 1983 r.

Przewodniczący: sędzia SN K. Piasecki. Sędziowie SN: T. Miłkowski (sprawozdawca), J. Niejadlik.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Józefa O. o podział do użytkowania po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki we Wrocławiu postanowieniem z dnia 14 marca 1983 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy współwłaściciel nieruchomości składającej się z działki siedliskowej oraz zabudowań może domagać się podziału do korzystania tylko budynku gospodarczego usytuowanego na wspólnej nieruchomości?

W przypadku odpowiedzi przeczącej:

Czy w razie zgłoszenia wniosku o podział quoad usum części składowej wspólnej nieruchomości Sąd zobowiązany jest objąć podziałem całą rzecz wspólną?"

podjął następującą uchwałę:

Współwłaściciel nieruchomości składającej się z działki siedliskowej oraz zabudowań może domagać się podziału do korzystania tylko z niektórych pomieszczeń znajdujących się na wspólnej nieruchomości.

Uzasadnienie

Wnioskodawca Józef O. i uczestnik postępowania Stanisław M. są współwłaścicielami po połowie działki siedliskowej, zabudowanej budynkami mieszkalnymi i gospodarczymi. Współwłaściciele od wielu lat korzystają z działki i budynków zgodnie z ustnym porozumieniem.

Obecnie wnioskodawca domaga się zmiany sposobu korzystania z budynku gospodarczego, a swoje żądanie uzasadnia tym, że obora użytkowana przez uczestnika przylega bezpośrednio do ściany budynku mieszkalnego, w którym on zamieszkuje. Przy ścianie tej uczestnik zainstalował stanowiska dla krów, co powoduje zawilgocenie i zagrzybienie ściany szczytowej w jego mieszkaniu.

Sąd Rejonowy dokonał podziału do korzystania budynku gospodarczego na podstawie przepisu art. 206 k.c.

Przy rozpoznawaniu rewizji uczestnika postępowania Stanisława M. nasunęło się Sądowi Wojewódzkiemu zagadnienie prawne wymienione na wstępie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W myśl art. 206 k.c. każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. Przytoczony przepis przyjmuje jako regułę współposiadanie całej rzeczy przez współwłaścicieli. Jednakże takie współposiadanie jest praktycznie możliwe tylko do określonych części rzeczy wspólnej. Może ono dotyczyć np. wspólnej studni, drogi, pastwiska, ewentualnie także pralni, strychu itp. Natomiast wspólne korzystanie z poszczególnych pomieszczeń lokalu mieszkalnego, z budynków gospodarczych, ogródka i innych podobnych obiektów, jakkolwiek teoretycznie nie wykluczone, w rzeczywistości nie może być stosowane bez istotnych i trudnych do uniknięcia komplikacji praktycznych. Właściwości i przeznaczenie tego rodzaju części składowych rzeczy wspólnej zmuszają do uregulowania korzystania z nich w sposób odmienny, pozwalający na indywidualne używanie wydzielonych części. Następuje to w drodze podziału quoad usum.

Podział rzeczy do jej używania może nastąpić w drodze umowy między współwłaścicielami, a w razie braku możliwości porozumienia się - przez orzeczenie sądu.

W praktyce mogą zachodzić sytuacje, gdy brak porozumienia co do sposobu korzystania dotyczy tylko niektórych obiektów, a co do pozostałych współwłaściciele osiągnęli porozumienie i zgodnie z nim korzystają ze wspólnej rzeczy. W takiej sytuacji nie ma przeszkód, aby rozstrzygnięcie sądowe dotyczyło sposobu korzystania z rzeczy tylko w takim zakresie, w jakim współwłaściciele nie mogli kwestii tych uregulować w drodze umowy.

Odmienny pogląd nie znajduje potwierdzenia w obowiązujących przepisach. Należy bowiem mieć na uwadze, że ingerencja sądu nie powinna sięgać dalej, niż to wynika z woli i potrzeb osób zainteresowanych. Nie ma uzasadnionych podstaw, aby odejść od tej zasady w omawianej kwestii, szukając analogii w przepisie art. 1038 § 1 k.c., który przewidziany został dla umożliwienia sądowi całościowego załatwienia działu spadku, a więc regulacji definitywnej, podczas gdy podział quoad usum jest uregulowaniem prowizorycznym, gdzie możliwe są dalsze modyfikacje i gdzie odejście od zasady rozporządzalności nie znajduje dostatecznego uzasadnienia.

Skłaniając się do odmiennego niż wyżej przedstawiony poglądu, Sąd Wojewódzki podniósł, że dopuszczając możliwość sądowego podziału do korzystania tylko z niektórych obiektów na wspólnej nieruchomości, może dojść do wydania kilku orzeczeń sądowych odnośnie do różnych części składowych tej samej rzeczy wspólnej. Możliwości takiej nie da się wykluczyć, nie wydaje się jednak, aby powodowało to istotniejsze komplikacje praktyczne i aby mogło zdecydować o przyjęciu odmiennego poglądu niż przedstawiony w niniejszej uchwale.

W omawianej sprawie wnioskodawca domagał się objęcia sądowym podziałem quoad usum jedynie budynku gospodarczego. Wniosek taki nie stwarza konieczności objęcia wspomnianym podziałem całej wspólnej nieruchomości. Natomiast przy rozstrzyganiu wniosku o podział do korzystania z budynku gospodarczego sąd może i powinien brać pod uwagę istniejący stan posiadania współwłaścicieli odnośnie do innych zabudowań, jeśli może to rzutować na ocenę słuszności wniosku. Rozstrzygnięcie Sądu może też dotyczyć korzystania z pomieszczeń nie objętych wnioskiem, jeżeli prawidłowe rozstrzygnięcie wniosku będzie tego wymagać, np. przydzielenie pomieszczenia jednemu ze współwłaścicieli będzie powodować potrzebę oddania drugiemu współwłaścicielowi pomieszczenia innego, nie objętego wnioskiem o podział. W pozostałej części istniejący i nie kwestionowany przez żadnego ze współwłaścicieli stan korzystania ze wspólnej nieruchomości nie wymaga regulacji w drodze orzeczenia sądowego.

Wobec powyższego Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi przedstawionej w sentencji.

OSNC 1984 r., 2-3, poz. 26