Uchwała z dnia 1983-07-08 sygn. III CZP 29/83

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 29/83

Uchwała z dnia 8 lipca 1983 r.

Przewodniczący: sędzia SN J. Ignatowicz. Sędziowie SN: Ł. Grygołajtys (sprawozdawca), T. Żyznowski.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Danuty N. o podział majątku wspólnego, dział spadku i zniesienie współwłasności po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Katowicach postanowieniem z dnia 11 maja 1983 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy podlega opłacie wpisu stosunkowego zażalenie biegłego na postanowienie w przedmiocie skazania go na grzywnę?"

uchwalił:

Zażalenie biegłego na postanowienie w przedmiocie skazania go na grzywnę nie podlega opłacie w postaci wpisu.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 12.XI.1982 r. biegła sądowa Monika D. została skazana na grzywnę w wysokości 1500 zł za nieuzasadnioną odmowę złożenia opinii.

Przy rozpoznawaniu zażalenia biegłej na powyższe postanowienie nasunęło się Sądowi Wojewódzkiemu budzące wątpliwości zagadnienie prawne, przytoczone w sentencji postanowienia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Pytanie prawne, co wynika zarówno z redakcji pytania, jak i jego uzasadnienia, dotyczy wykładni art. 27 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych i sprowadza się do zagadnienia, czy sformułowanie "stroną w rozumieniu ustawy jest każdy uczestnik postępowania" obejmuje tylko określone podmioty, które w procesie zajmują stanowiska stron, i odpowiednio w postępowaniu nieprocesowym uczestników, a więc są stronami w znaczeniu przepisów k.p.c., ze względu na interes których toczy się postępowanie cywilne, czy określenie to obejmuje również każdą inną osobę, nie związaną bezpośrednio z tokiem sprawy ani z poszczególnymi czynnościami dotyczącymi istoty sprawy, a biorącą udział w postępowaniu ubocznym (świadkowie, biegli, osoby trzecie).

Ustawa samodzielnie reguluje zasady i tryb pobierania kosztów sądowych w sprawach cywilnych (art. 1 ustawy), przepisy k.p.c. zaś w postępowaniu dotyczącym kosztów stosuje się tylko wtedy, gdy ustawa nie stanowi inaczej (art. 28 ustawy). Tekst przepisu art. 27 ust. 1 ustawy nie daje własnej definicji pojęcia strony, ograniczając się do stwierdzenia, że stroną w rozumieniu ustawy jest każdy uczestnik postępowania. Skoro zaś ustawa nie zawiera odrębnego uregulowania, kogo należy uważać za uczestnika postępowania, będą miały zastosowanie, poprzez art. 28 ustawy, przepisy k.p.c.

W doktrynie przyjmuje się, że stronami w procesie cywilnym mogą być tylko osoby, na rzecz których i wobec których ma nastąpić urzeczywistnienie drogą orzeczenia sądowego obowiązującej normy prawnej w zakresie ich stosunków prawnych. Zasada ta znajduje odpowiednio zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym. Według art. 510 k.p.c. uczestnikiem staje się zainteresowany, którego praw dotyczy wynik sprawy i który weźmie w niej udział. Żaden z przepisów k.p.c. nie przewiduje, aby świadkowie czy biegli występujący w sprawie w tym charakterze mogli być uznani za uczestników postępowania. Sam udział tych osób w postępowaniu ubocznym (wypadkowym) nie nadaje im przymiotu uczestnika postępowania w powyższym znaczeniu, skoro nie są zainteresowani w wyniku sprawy, lecz tylko w rozstrzygnięciu dotyczącej ich kwestii ubocznej.

Celem przepisów ustawy o kosztach sądowych jest obciążenie nimi tych osób, które mają interes prawny w realizacji postępowania cywilnego. Wskazują na to przepisy ustawy (art. 11, 12, 13), a zwłaszcza przepis art. 5 ustanawiający zasadę, że do uiszczenia kosztów sądowych obowiązana jest strona, która wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki. W konsekwencji należy uznać, że brak jest podstaw w przepisach ustawy do uznania, że określenie strony, przyjęte w art. 27 ust. 1 ustawy, jest szersze niż ustalone w przepisach k.p.c. Zarówno wykładnia celowościowa, jak i logiczna nie uzasadniają innego wniosku.

Wymaga ponadto rozważenia, czy charakter postępowania ubocznego, o jakie chodzi w sprawie, może uzasadniać rozliczenie kosztów tego postępowania w ramach art. 98 k.p.c. W myśl art. 6 k.p.c. sądy powinny przeciwdziałać przewlekaniu postępowania. Jednym ze środków służących do wcielania w życie tej zasady jest grzywna, mająca na celu wyegzekwowanie zastosowania się ukaranej osoby do poleceń sądu i wykonanie tych poleceń. Środki przymusu są realizowane przez sądy z urzędu w stosunku do świadków, biegłych i osób trzecich, które nie spełniają obowiązku dostarczenia w postępowaniu sądowym odpowiednich środków dowodowych lub materiału dowodowego.

W niniejszej sprawie Sąd z urzędu skazał biegłego na grzywnę na zasadzie art. 287 k.p.c. i postanowienie to zostało zaskarżone przez biegłego. Toczące się w tym zakresie postępowanie jest postępowaniem incydentalnym, w którym jedyną zainteresowaną osobą jest biegły. W wypadku uwzględnienia zażalenia biegłego poniesione przez niego koszty postępowania zażaleniowego nie podlegają rozliczeniu na zasadzie art. 98 k.p.c. Przepis ten przewiduje zwrot kosztów przeciwnikowi i niedopuszczalne jest w drodze wykładni rozszerzającej przyznanie zwrotu kosztów innym osobom. Grzywna wymierzona biegłemu nie należy również do wydatków mogących obciążać którąkolwiek ze stron. Należność biegłego stanowi wynagrodzenie za wykonaną pracę i stawiennictwo do sądu, co wynika z przepisu art. 288 k.p.c.

Z powyższych rozważań wynika, że nie podlega opłacie w postaci wpisu zażalenie biegłego w przedmiocie skazania go na grzywnę. Przyjęcie odmiennego rozwiązania nie tylko byłoby sprzeczne z przepisami ustawy o kosztach sądowych, lecz prowadziłoby do rozwiązań niemożliwych do zaakceptowania ze społecznego punktu widzenia.

Zrównanie świadków, biegłych i osób trzecich ze stronami we właściwym tego słowa znaczeniu co do obowiązku uiszczenia wpisu na zażalenie w wypadku skazania na grzywnę stawiałoby te osoby, będące przecież tylko pomocnikami sądu, w sytuacji gorszej od strony, gdyż bez możliwości uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych, jak też uzyskania zwrotu poniesionego wpisu, gdyby zażalenie zostało uwzględnione.

Z tych względów na postawione pytanie udzielono odpowiedzi jak w sentencji.

OSNC 1984 r., Nr 2-3, poz. 22