Uchwała z dnia 1983-04-08 sygn. III CZP 8/83

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 8/83

Uchwała z dnia 8 kwietnia 1983 r.

Przewodniczący: sędzia SN J. Ignatowicz (sprawozdawca). Sędziowie SN: B. Bladowski, A. Gola.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Bronisława L. przeciwko Leonowi K. o ustalenie wygaśnięcia służebności po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Bielsku-Białej postanowieniem z dnia 13 stycznia 1983 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy rękojmia publicznej wiary ksiąg wieczystych chroni nabywcę nieruchomości, na rzecz której wpisana jest służebność gruntowa, także w sytuacji, gdy służebność ta wygasła z mocy prawa (art. 293 § 1 k.c.) przed nabyciem nieruchomości?"

uchwalił:

Nabywca nieruchomości władnącej może nabyć - dzięki działaniu rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych - wpisaną do księgi wieczystej służebność gruntową, mimo że służebność ta wygasła wskutek jej niewykonywania (art. 293 § 1 k.c.).

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 8.X.1982 r. Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej ustalił, że służebność drogowa, jaka obciążała nieruchomość powoda na korzyść każdego właściciela sąsiedniej nieruchomości, którym stał się od roku 1977 w następstwie umowy kupna pozwany Leon K., wygasła w roku 1967 na skutek tego, że od roku 1957 nie była wykonywana (art. 293 § 1 k.c.). Dopiero pozwany na nowo zaczął korzystać ze spornej drogi po nabyciu w roku 1977 własności nieruchomości uprzednio władnącej.

Rozpoznając rewizję pozwanego, Sąd Wojewódzki w Bielsku-Białej powziął wątpliwość, czy pozwany nie nabył jednak służebności, o którą chodzi w sprawie, na podstawie przepisów o rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, gdyż służebność ta nie została do chwili obecnej wykreślona z działu II księgi wieczystej nabytej przez pozwanego nieruchomości.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przepisy o rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, zarówno obowiązujące w dacie nabycia przez pozwanego nieruchomości, o którą chodzi w sprawie, tj. zawarte w art. 20 i nast. pr. rzecz. z 1946 r., jak i obowiązujące od dnia 1 stycznia 1983 r., a zawarte w ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147), przyjmują w imię bezpieczeństwa obrotu bezwzględną przewagę treści księgi wieczystej nad rzeczywistym stanem prawnym. Główna przy tym funkcja tak ujętej zasady polega na wypływającym z niej wyjątku od dalszego założenia, w myśl którego zbywalne prawo podmiotowe może skutecznie przenieść na nabywcę tylko osoba uprawniona; dotyczy to przy tym nie tylko samego faktu przysługiwania takiego prawa zbywcy, ale także zakresu tego prawa.

Z mocy powyższego wyjątku osoba nieuprawniona, lecz wpisana do księgi wieczystej jako uprawniona, może - jeżeli nabywca działa w dobrej wierze - skutecznie przenieść prawo, które jemu nie przysługuje, albo też przenieść wpisane na jego rzecz prawo w zakresie szerszym od rzeczywistego. Lege non distinguente jest natomiast bez znaczenia, czy brak uprawnienia zbywcy jest następstwem tej okoliczności, że zbyte prawo przysługiwało w rzeczywistości innej osobie aniżeli zbywca (co ma zawsze miejsce - jak to podkreślił w uzasadnieniu postanowienia o przekazaniu pytania prawnego Sądowi Najwyższemu Sąd Wojewódzki - w wypadku przeniesienia przez nieuprawnionego własności nieruchomości), czy też że prawo to nie istniało, bądź dlatego, że w ogóle nie powstało, bądź że wygasło, oczywiście - zgodnie z ustalonym orzecznictwem - z przyczyn wchodzących w zakres obrotu cywilnoprawnego, do jakich niewątpliwie należy niewykonywanie prawa w rozumieniu art. 293 k.c.

Z powyższego więc wynika, że z mocy umowy z 1977 r. pozwany mógł nabyć - oczywiście przy założeniu, że spełnione zostały przesłanki działania rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych - związaną z nabywaną własnością służebność drogową. Taką ocenę uzasadnia spojrzenie na to nabycie zarówno pod kątem widzenia nabycia własności nieruchomości, jak i samej służebności. W pierwszym wypadku bowiem chodzi o nabycie tej własności wraz ze związanymi z nią prawami, w drugim zaś - o nabycie służebności, która przecież przysługiwała - w świetle wpisu uwidocznionego w księdze wieczystej, jako prawo związane z nieruchomością władnącą - zbywcy.

Z powyższych zasad Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1983 r., Nr 11, poz. 173