Postanowienie z dnia 1982-01-13 sygn. III CRN 315/81

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 315/81

Postanowienie z dnia 13 stycznia 1982 r.

Przepis art. 1050 k.p.c. przewidujący egzekucję przez wymuszenie od dłużnika wykonania określonej czynności, której inna osoba za niego wykonać nie może, dotyczy wyłącznie czynności (facere), a nie wydania rzeczy (dare).

Przewodniczący: sędzia SN T. Bukowski. Sędziowie SN: R. Czarnecki, S. Dmowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym sprawy z wniosku wierzycielki Jadwigi H. o zastosowanie wobec dłużnika Władysława M. środków przymuszenia w celu wyegzekwowania od niego obowiązku wykonania czynności na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 15 września 1981 r.

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie oraz postanowienia Sądu Rejonowego w Grodzisku Mazowieckim z dnia 21 listopada 1980 r. i z dnia 3 czerwca 1981 r. i wniosek oddalić.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim postanowieniem działowym z dnia 24.IV.1980 r. w sprawie (...) przyznał Jadwidze H. m.in. jedną złotą dwudziestodolarówkę USA wartości 36.571,50 złotych oraz 135 dolarów USA wartości 8.183,70 złotych, zobowiązując jednocześnie uczestnika postępowania Władysława M. do wydania jej powyższych walorów.

Po wszczęciu egzekucji dłużnik Władysław M. wydał dobrowolnie komornikowi, a ten przekazał wierzycielce Jadwidze H. 135 dolarów, odmówił natomiast wydania złotej dwudziestodolarówki, oświadczając, że jej nie posiada i zwróci wierzycielce jej równowartość. Ponieważ przeszukanie nie doprowadziło do odnalezienia złotej monety, komornik postanowieniem z dnia 25.IX.1980 r. umorzył postępowanie egzekucyjne w powyższym zakresie, pouczając wierzycielkę, że przysługuje jej skarga na powyższą czynność.

W piśmie nazwanym skargą, jakie wniosła wierzycielka zgodnie z pouczeniem komornika, zgłosiła ona żądanie "ujawnienia i przekazania" jej na własność jednej złotej monety dwudziestodolarowej. Na posiedzeniu w dniu 30.X.1980 r. oświadczyła, że treścią jej pisma nie jest skarga na czynności komornika, lecz "pozew o zasądzenie równowartości złotej dwudziestodolarówki". Następnie po pouczeniu jej przez Sąd "o treści art. 1050 k.p.c." oświadczyła, "że w tej sytuacji jest przekonana, że Władysław M. ma złotą dwudziestodolarówkę i wnosi o zobowiązanie dłużnika" do jej wydania "pod rygorem grzywny".

Mimo stwierdzenia dłużnika w tym postępowaniu, że monety nie posiada i nie wie, co się z nią stało, przypuszcza jedynie, że zabrał mu ją syn, który już nie żyje. Sąd Rejonowy w Grodzisku Maz. postanowieniem z dnia 21.XI.1980 r. zobowiązał dłużnika Władysława M. do wydania wierzycielce złotej dwudziestodolarówki w terminie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia, z jednoczesnym zagrożeniem, iż w przypadku niewykonania zobowiązania zostanie ukarany grzywną. Postanowienie to uprawomocniło się po odrzuceniu zażalenia dłużnika wniesionego po upływie 7-dniowego terminu.

Wobec niezastosowania się dłużnika do zobowiązania Sąd Rejonowy kolejnym postanowieniem z dnia 3.VI.1981 r. wymierzył dłużnikowi grzywnę w kwocie 1.200 złotych i wyznaczył mu 7-dniowy termin do wydania złotej dwudziestodolarówki pod rygorem dalszej grzywny w kwocie 1.500 złotych. Złożone przez dłużnika od tego postanowienia zażalenie Sąd Wojewódzki w Warszawie oddalił postanowieniem z dnia 15.IX.1981 r., uznając je za nieuzasadnione.

Powyższe postanowienie Sądu Wojewódzkiego, jak również poprzedzające je postanowienia Sądu Rejonowego w Grodzisku Mazowieckim z dnia 21.XI.1980 r. i dnia 3.VI.1981 r. zaskarżył Minister Sprawiedliwości rewizją nadzwyczajną. Podnosząc w tej rewizji zarzut rażącego naruszenia prawa, a w szczególności art. 387 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 i art. 13 § 2 k.p.c., a ponadto art. 759 § 1, art. 1041 § 1, art. 1050 § 1 i 3 oraz art. 1053 § 1 k.p.c., wniósł on o uchylenie zaskarżonych postanowień i o oddalenie wniosku wierzycielki. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej skarżący wyraził pogląd, że w sytuacji gdy dłużnik nie wydał - zgodnie z brzmieniem tytułu egzekucyjnego - jednej złotej dwudziestodolarówki i komornik nie mógł jej odnaleźć w toku egzekucji, wierzycielka mogła bądź, wystąpić do sądu z wnioskiem, ażeby nakazał dłużnikowi wyjawienie, gdzie się rzecz znajduje, na podstawie art. 1045 k.p.c., bądź "też dochodzić wprost - na zasadach ogólnych - w drodze powództwa naprawienia przez dłużnika powstałej w związku z tym szkody", i że egzekucja w trybie art. 1050 k.p.c. jest niedopuszczalna, ponieważ egzekucja wydania rzeczy "polega na daniu, a nie - czynieniu".

Sąd Najwyższy miał na uwadze, co następuje:

Z treści tytułu wykonawczego wydanego w sprawie I Ns 501/78 wynika jednoznacznie, że dłużnik Władysław M. zobowiązany został do wydania wierzycielce Jadwidze H. jednej złotej dwudziestodolarówki spośród dwóch posiadanych, a więc do wydania rzeczy, a nie do świadczenia czynności, której inna osoba za niego wykonać nie może. Ponieważ tytuł wykonawczy zobowiązywał do wydania rzeczy, powinien być realizowany w trybie art. 1041-1045 k.p.c., a nie w trybie przewidzianym w art. 1050 k.p.c.

Wprawdzie egzekucje zmierzające zarówno do wydania rzeczy, jak i do wykonania czynności unormowane zostały w tym samym tytule i dziale kodeksu postępowania cywilnego (księga II, tytuł III, dział I) regulującym egzekucję świadczeń niepieniężnych, niemniej jednak w dziale tym rozróżnia się wyraźnie różne rodzaje i sposoby egzekucji takich świadczeń. Według k.p.c. egzekucja świadczeń niepieniężnych zachodzi wówczas, gdy tytuł wykonawczy stanowiący jej podstawę zobowiązuje dłużnika do świadczenia niepieniężnego polegającego na:

a) wydaniu rzeczy ruchomej (art. 1041),

b) wydaniu nieruchomości lub statku bądź opróżnienia nieruchomości (art. 1046),

c) złożeniu oznaczonego oświadczenia woli (art. 1047), wykonaniu czynności, którą może wykonać także inna osoba, czyli czynności zastępczych (art. 1049),

d) wykonaniu czynności, której inna osoba wykonać za dłużnika nie może, czyli czynności niezastępowalnej (art. 1050), oraz

e) nie zaniechaniu pewnej czynności i nieprzeszkadzaniu czynności wierzyciela (art. 1051).

Wykonanie tytułów wykonawczych zobowiązujących do każdego z wyżej wskazanych świadczeń wymaga w każdym wypadku różnych czynności i postępowania.

Przepis art. 1050 k.p.c. przewidujący egzekucję przez wymuszenie od dłużnika wykonania określonej czynności, której inna osoba za niego wykonać nie może, dotyczy wyłącznie czynności (facere), a nie wydania rzeczy (dare). Egzekucja mająca na celu wydanie rzeczy prowadzona jest w trybie przewidzianym w art. 1041-1045 k.p.c. niezależnie od tego, czy dotyczy rzeczy ruchomej oznaczonej co do tożsamości, czy też oznaczonej tylko co do gatunku, z tym tylko zastrzeżeniem, że przy egzekucji rzeczy oznaczonych jedynie rodzajowo nie wchodzi w grę stosowanie przepisu art. 1045 k.p.c. przewidującego możliwość nakazania przez sąd dłużnikowi (na wniosek wierzyciela), aby wyjawił, gdzie rzecz się znajduje, i złożył przyrzeczenie, że jego oświadczenia są zgodne z prawdą. Do egzekucji tej nie mają natomiast zastosowania art. 1047-1053 k.p.c.

Należy podkreślić, że okoliczność, iż kodeks cywilny (art. 353 § 2) w odróżnieniu od kodeksu zobowiązań (art. 2 § 2) nie dzieli świadczeń na danie, czynienie, nieczynienie, zaprzestanie lub znoszenie, lecz stanowi, że świadczenie może polegać "na działaniu albo na zaniechaniu", nie ma znaczenia dla postępowania egzekucyjnego, które to postępowanie reguluje całościowo w tym zakresie kodeks postępowania cywilnego.

Powyższe względy przemawiają za trafnością poglądu wyrażonego w rewizji nadzwyczajnej odnośnie do niedopuszczalności stosowania art. 1050 k.p.c. do egzekucji świadczenia niepieniężnego polegającego na wydaniu rzeczy ruchomej.

Skoro tytuł wykonawczy zobowiązywał dłużnika jedynie do wydania złotej dwudziestodolarówki, niemożność jej odnalezienia powinna prowadzić do umorzenia postępowania egzekucyjnego, co też komornik prawidłowo uczynił. W takim wypadku sąd rozpoznający skargę na czynność komornika polegającą na umorzeniu postępowania nie miał podstaw do pouczenia wierzycielki o możności zgłoszenia wniosku o przeprowadzenie postępowania wymuszającego, przewidzianego w art. 1050 k.p.c.

Powinien natomiast pouczyć ją o możliwości wytoczenia powództwa o odszkodowanie (art. 479 k.c.) równe wartości dwudziestodolarówki w chwili orzekania o odszkodowaniu (art. 363 § 2 k.c.). Ponieważ Sąd Rejonowy po błędnym pouczeniu wierzycielki przyjął od niej do protokołu rozprawy wniosek o zastosowanie art. 1050 k.p.c., Sąd Najwyższy, uwzględniając rewizję nadzwyczajną, uchylił zaskarżone postanowienie i wniosek oddalił.

Zaskarżone bowiem rewizją nadzwyczajną postanowienie narusza w sposób rażący powołany wyżej art. 1050 k.p.c.

OSNC 1982 r., Nr 8-9, poz. 121