Postanowienie z dnia 1981-02-03 sygn. IV CR 569/80

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CR 569/80

Postanowienie z dnia 3 lutego 1981 r.

Prawomocne oddalenie przez sąd polski powództwa o rozwód z powodu braku zgody małżonka niewinnego nie stanowi przeszkody do uznania późniejszego wyroku sądu zagranicznego, przed którym ten małżonek wyraził zgodę na rozwód.

Brak rozstrzygnięcia o winie rozkładu pożycia małżeńskiego, jako pociągające za sobą dla tej strony negatywne skutki w zakresie jej uprawnień alimentacyjnych, uzasadnia stanowisko, że zastosowane przez sąd zagraniczny obce prawo różni się w tym zakresie w istotny sposób od prawa polskiego, co uzasadnia odmowę jego uznania.

Przewodniczący: sędzia SN A. Gola. Sędziowie SN: W. Łysakowski, K. Olejniczak (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z wniosku Henryka S. z udziałem Anny S. o uznanie wyroku Sądu Najwyższego w Ontario - Kanada z dnia 23 grudnia 1974 r. orzekającego rozwód małżeństwa Henryka S. z Anną S., na skutek rewizji Anny S. od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Krakowie z dnia 17 lipca 1980 r.

zaskarżone postanowienie zmienił i wniosek oddalił, zasądził od Henryka S. na rzecz Anny S. 420 zł tytułem kosztów postępowania za obie instancje.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 17.VII.1980 r. Sąd Wojewódzki w Krakowie uznał za skuteczny na obszarze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wyrok Sądu Najwyższego w Ontario - Kanada z dnia 23.XII.1974 r. orzekający rozwód małżeństwa pomiędzy Henrykiem S. a Anną S. Sąd Wojewódzki ustalił, że uczestniczka postępowania Anna S. która przeciwstawiała się uznaniu powyższego wyroku zagranicznego sądu, wiedziała o toczącym się postępowaniu, otrzymała odpis pozwu i złożyła odpowiedź na pozew, w której wyraziła zgodę na rozwód z wyłącznej winy powoda pod warunkiem zabezpieczenia jej roszczeń materialnych. Okoliczność, że na rzecz Anny S. nie zostały zasądzone alimenty, nie uzasadnia oddalenia wniosku o uznanie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Jak wynika z przeprowadzonego przez Sąd Najwyższy w trybie art. 385 § 3 k.p.c. dowodu z akt sprawy rozwodowej, wyrokiem z dnia 31.I.1973 r. Sąd Powiatowy dla m. Krakowa oddalił powództwo Henryka S. przeciwko Annie S. o rozwód. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Powiatowy ustalił, że między małżonkami S. istnieje trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, jednakże za wyłącznie winnego tego rozkładu uznał powoda, co wobec niewyrażenia przez pozwaną zgody na rozwód i braku podstaw do uznania stanowiska pozwanej za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego czyniło niedopuszczalnym orzeczenie rozwodu (art. 56 § 3 k.r.o.).

Wyrok ten uprawomocnił się w I instancji, gdyż powód nie wniósł rewizji. Natomiast - jak wynika z akt niniejszej sprawy - w 1974 r. powód wystąpił z pozwem o rozwód do sądu kanadyjskiego. W związku z zarzutami rewizji rozważenia w pierwszej kolejności wymagała dopuszczalność uznania wyroku sądu kanadyjskiego orzekającego rozwód w świetle art. 1146 § 1 pkt 4 k.p.c.

Stosownie do tego przepisu orzeczenie sądu zagranicznego nie podlega uznaniu, jeżeli sprawa została już prawomocnie osądzona przed sądem polskim. Oddalenie powództwa o rozwód przez sąd polski z przyczyn, o których poprzednio była mowa, nie stałoby na przeszkodzie uznaniu późniejszego wyroku sądu zagranicznego orzekającego rozwód, gdyby wyrok ten nie naruszał zasady powagi rzeczy osądzonej w rozumieniu prawa polskiego, podstawę bowiem oceny w tym zakresie stanowi prawo sądu, przed którym toczy się postępowanie delibacyjne.

Nie zachodzi zaś powaga rzeczy osądzonej w przypadku, gdy w czasie, jaki upłynął między datą zamknięcia rozprawy w sprawie, w której powództwo zostało oddalone, a datą zamknięcia rozprawy w sprawie, w której zostało uwzględnione, nastąpiła zmiana polegająca na ziszczeniu się brakującej poprzednio pozytywnej przesłanki rozwodowej bądź też upadku istniejącej poprzednio negatywnej przesłanki rozwodowej.

Jak wynika z zebranego w sprawie materiału i nie kwestionowanych ustaleń sądu wojewódzkiego, w okresie dzielącym wydanie wyroku przez sąd polski i następnie sąd kanadyjski za zmianę taką należałoby uznać wyrażenie przez pozwaną zgody na rozwód w sprawie toczącej się przed sądem kanadyjskim.

Wyrażenie zgody na rozwód, której brak wyłącznie spowodował oddalenie wcześniejszego powództwa o rozwód przez sąd polski, wyłącza zatem niedopuszczalność uznania wyroku sądu zagranicznego z powodu wcześniejszego prawomocnego osądzenia sprawy przez sąd polski. W sprawie niniejszej wystąpił jednak dalszy problem dopuszczalności uznania wyroku sądu zagranicznego na tle przepisu art. 1146 § 1 pkt 5 k.p.c., warunkującego uznanie takiego orzeczenia od zastosowania prawa polskiego w sprawie, w której prawo polskie należało zastosować, chyba że zastosowane w sprawie obce prawo nie różni się w sposób istotny od prawa polskiego. Stosownie do art. 18 prawa międzynarodowego prywatnego dla rozwodu małżeństwa S. właściwe było prawo polskie. Wyrok sądu kanadyjskiego, o którego uznanie w sprawie chodzi, nie zawiera powołania się na polskie prawo rodzinne. Z treści tego wyroku wynika jednak niewątpliwie, że prawo polskie nie zostało przez sąd kanadyjski zastosowane.

W szczególności gdyby prawo polskie zostało przez sąd kanadyjski zastosowane, wyrok tego sądu musiałby zawierać rozstrzygnięcie co do winy rozkładu pożycia małżeńskiego stron. Stosownie bowiem do art. 57 k.r.o. odstąpienie od orzekania o winie może nastąpić tylko na zgodne żądanie małżonków. Tymczasem - jak wynika z pisma procesowego skierowanego przez pozwaną do sądu kanadyjskiego - wyrażała ona zgodę na rozwód z winy powoda.

Zagadnienie winy rozkładu pożycia i jej wpływu na rozstrzygnięcie o żądaniu rozwodu i treści wyroku orzekającego rozwód stanowi wyraz przyjętej w prawie polskim zasady rekryminacji będącej wyrazem reguły nemo turpitudinem suam allegans audiatur, a stwierdzenie winy w wyroku rozwodowym stanowi formę poczytania za naganne postępowania danego małżonka, wiążąc z orzeczeniem co do winy rozkładu pożycia określone skutki prawne. Dlatego orzeczenie co do winy rozkładu pożycia w wyroku rozwodowym jest obligatoryjne, a zaniechanie orzekania o winie ma miejsce za zgodne żądanie małżonków. Skutki zaś braku orzeczenia o winie są takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. Ustalenie winy w sentencji wyroku rozwodowego lub brak takiego orzeczenia mają wpływ na zakres i treść obowiązku alimentacyjnego (art. 60 k.r.o). Uznanie zatem wyroku sądu zagranicznego, nie zawierającego wbrew woli strony rozstrzygnięcia co do winy rozkładu pożycia małżeńskiego, pociągałoby za sobą dla tej strony negatywne skutki w zakresie jej uprawnień alimentacyjnych.

Istnienie wyroku nie zawierającego rozstrzygnięcia o winie, co musiałoby być traktowane za równoznaczne co do skutków, jak gdyby żaden z małżonków winy nie ponosił, nie mogłoby być w świetle prawa polskiego kwestionowane w późniejszym procesie alimentacyjnym.

Anna S. ma obecnie 58 lat i ze względu na stan jej zdrowia nie da się z góry wyłączyć ewentualnej zasadności jej roszczeń alimentacyjnych w stosunku do Henryka S.

Powyższe względy uzasadniały stanowisko, że zastosowane przez sąd zagraniczny obce prawo różni się w tym zakresie w istotny sposób od prawa polskiego, co uzasadnia odmowę jego uznania.

Mając to na uwadze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 383 i 390 § 1 k.p.c. w związku z art. 1146 § 1 pkt 6 k.p.c. oraz art. 98 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

OSNC 1981 r., Nr 12, poz. 236