Postanowienie z dnia 1980-06-02 sygn. I CR 124/80

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 124/80

Postanowienie z dnia 2 czerwca 1980 r.

Przepis art. 114 § 1 k.r.o., określający górną granicę wieku, po przekroczeniu której osoba traci bierną zdolność przysposobienia, nie jest wyrazem podstawowych zasad naszego porządku prawnego w dziedzinie ochrony rodziny przez Państwo i nie wyznacza charakteru jego ustroju. Z punktu widzenia samej instytucji przysposobienia nie jest to też przepis, do którego miałby zastosowanie art. 22 § 1 prawa prywatnego międzynarodowego.

W rozumieniu art. 1146 § 1 pkt 5 k.p.c. nie jest bezwzględnie sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego PRL orzeczenie sądu zagranicznego o przysposobieniu obywatela polskiego, który w dacie tego orzeczenia nie był już małoletni (art. 114 § 1 k.r.o.).

Przewodniczący: sędzia SN J. Pietrzykowski. Sędziowie SN: T. Bukowski (sprawozdawca), A. Wielgus.

Sąd Najwyższy z udziałem Prokuratora Prokuratury Generalnej, M. Sławińskiej, po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z wniosku Zbigniewa M. o uznanie orzeczenia sądu szwedzkiego o przysposobieniu na skutek rewizji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 9 października 1979 r.

uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu w Warszawie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania rewizyjnego.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 9.X.1979 r. Sąd Wojewódzki oddalił wniosek Zbigniewa M., syna małż. Ludwika i Ireny L., urodzonego w dniu 3.V.1952 r. w M., obywatela polskiego, zamieszkałego w Szwecji, o uznanie orzeczonego tam w dniu 21.V.1974 r. jego przysposobienia przez obywateli szwedzkich, małżonków Józefa M., urodzonego w 1922 roku, i Helenę M., z domu D., urodzoną w 1912 roku. Helena M. jest siostrą matki wnioskodawcy, zamieszkałej wraz z mężem, a ojcem wnioskodawcy, Ludwikiem Apolinarym L. w Warszawie. Małżonkowie L. wyrazili zgodę na przysposobienie ich syna Zbigniewa przez małżonków M.

Postanowieniem z dnia 9.X.1979 . Sąd Wojewódzki oddalił wniosek, wychodząc z założenia, że orzeczenie sądu szwedzkiego jest sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku PRL. Stosownie do art. 114 § 1 k.r.o. przysposobić można jedynie osobę małoletnią. Wnioskodawca natomiast w chwili jego przysposobienia miał 23 lata.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Stosownie do przytoczonego w zaskarżonym postanowieniu przepisu art. 1146 § 1 pkt 5 k.p.c. odmowa uznania zagranicznego orzeczenia o przysposobieniu może nastąpić z powodu jego sprzeczności z zasadami porządku prawnego PRL, mającymi charakter podstawowy. Przewidziana w art. 114 § 1 k.r.o. zasada biernej zdolności przysposobienia wyłącznie po stronie osoby małoletniej nie ma takiego charakteru. Nie może też być uznana w międzynarodowym postępowaniu cywilnym za obowiązującą bez względu na szczególne realia danej sprawy i intensywność oddziaływania w kraju skutków danego przysposobienia. Przepis art. 114 § 1 k.r.o., jak również przepis art. 22 prawa prywatnego międzynarodowego nie nakazują mocą klauzuli porządku publicznego absolutnego wykluczenia przysposobienia osoby pełnoletniej. Generalne wykluczenie możności i skuteczności przysposobienia przez cudzoziemców w postępowaniu przed sądem zagranicznym osoby według naszego prawa pełnoletniej sięgałoby w międzynarodowym obrocie prawnym za daleko, a w konkretnej sytuacji życiowej mogłoby prowadzić do skutków niepożądanych. Wnioskodawca został przysposobiony przez zamieszkałych za granicą obywateli szwedzkich narodowości polskiej. Pozostają oni w związku małżeńskim. Przysposabiająca żona przysposabiającego jest siostrą matki wnioskodawcy, a więc bliską jego krewną.

W zakresie skutków przysposobienia art. 22 § 1 prawa prywatnego międzynarodowego przewiduje skutki prawa ojczystego strony przysposabiającej. Z dotychczas zebranego materiału nie wynika, aby godziły one w zasady, i to w zasady podstawowe porządku prawnego PRL. O sprzeczności z tymi podstawowymi zasadami można by mówić, gdyby naszemu porządkowi prawnemu instytucja przysposobienia była w ogóle nieznana lub z nim sprzeczna.

Klauzula porządku publicznego jest wyjątkiem od zasady stosowania prawa obcego lub uznania zagranicznych orzeczeń opartych na tym prawie i dlatego nie można jej interpretować rozszerzająco. Zastrzeżenie przewidziane w art. 1146 k.p.c., nawiązujące do zasad podstawowych, nie stanowi nieprzemyślanego superfluum. Bez tego zastrzeżenia niedopuszczalne byłoby uznawanie żadnego orzeczenia zagranicznego wydanego na podstawie przepisów prawnych nie pokrywających się bez reszty z treścią norm prawa polskiego. Na przeszkodzie uznaniu zagranicznego orzeczenia o przysposobieniu nie może w niniejszej sprawie stać również zasada przewidziana w art. 1146 § 1 pkt 6 k.p.c. Przy wydaniu bowiem tego orzeczenia nie należało stosować w całości przepisów k.r.o. o przysposobieniu, lecz tylko jego fragment dotyczący wieku przysposabianego wnioskodawcy.

Dominująca w tych przepisach myśl utworzenia rzeczywistej więzi rodzinnej między przysposobionym a przysposabiającymi nie została w świetle dotychczas zebranego materiału naruszona. W każdym zaś razie w tym zakresie sprawa powinna być jeszcze wyjaśniona. Przyjąwszy a limine po stronie wnioskodawcy absolutny brak zdolności przysposobienia, Sąd Wojewódzki, zresztą konsekwentnie, nie poczynił ustaleń, które mogły stanowić podstawę do oceny, co w świetle podstawowych zasad porządku prawnego PRL będzie bardziej leżało w interesie wnioskodawcy i założonej przezeń rodziny: uznanie na terenie kraju skuteczności jego przysposobienia czy też odmowa takiego uznania.

Oprócz wyżej wspomnianych kwestii chodzić będzie o wyjaśnienie takich okoliczności, jak dotychczasowe skutki kilkuletniego pobytu powoda w rodzinie M., obecna reakcja rodziców i osób bliskich na jego zamiar rozciągnięcia skutków przysposobienia na więź wnioskodawcy z nimi oraz na kształtowanie się sytuacji życiowej jego własnej rodziny, jeżeli ją założył za granicą. Ustalenia te będą również przydatne do oceny skutków przysposobienia wnioskodawcy, które orzeczono po przekroczeniu przez niego wieku dopuszczalnego w polskim prawie rodzinnym (art. 6 prawa prywatnego międzynarodowego).

Przepis art. 114 § 1 k.r.o., określający górną granicę wieku, po przekroczeniu której osoba traci bierną zdolność przysposobienia, nie jest wyrazem podstawowych zasad naszego porządku prawnego w dziedzinie ochrony rodziny przez Państwo i nie wyznacza charakteru jego ustroju. Z punktu widzenia samej instytucji przysposobienia nie jest to też przepis, do którego miałby zastosowanie przepis art. 22 § 1 prawa prywatnego międzynarodowego.

W rozumieniu art. 1146 § 1 pkt 5 k.p.c. nie jest bezwzględnie sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego PRL orzeczenie sądu zagranicznego o przysposobieniu obywatela polskiego, który w dacie tego orzeczenia nie był już małoletni (art. 114 § 1 k.r.o.).

Z tych przyczyn należało na podstawie art. 388 § 1 k.p.c w związku z art. 13 § 2 k.p.c. orzec jak w sentencji.

OSNC 1981 r., Nr 1, poz. 13