Wyrok z dnia 2019-10-10 sygn. II SA/Sz 1083/17

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Renata Bukowiecka-Kleczaj (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Marzena Iwankiewicz Sędzia NSA Danuta Strzelecka-Kuligowska Protokolant starszy sekretarz sądowy Anita Jałoszyńska po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 10 października 2019 r. sprawy ze skargi A. T. reprezentowanego przez kuratora M. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego I. oddala skargę, II. przyznaje od Skarbu Państwa – Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie na rzecz radcy prawnego A. K. kwotę [...]([...]) złotych zawierającą należny podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną skarżącemu z urzędu.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] r. nr [...] wydaną z upoważnienia Prezydenta Miasta S., na podstawie uchwały nr 221 Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2013 r. w sprawie ustanowienia wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania "Pomoc państwa w zakresie dożywiania na lata 2014 – 2020" (M.P. z 2015 r., poz. 821) w zw. z art. 39 ust. 2, art. 106 ust. 1, art. 110 ust. 7 i ust. 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2016 r. poz. 930 ze zm.), art. 108 § 1 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego – przyznano A. T. świadczenie pieniężne w postaci zasiłku celowego na dofinansowanie do zakupu żywości w kwocie [...]zł miesięcznie od dnia 1 lipca 2017 r. do dnia 31 października 2017 r., nadając tejże decyzji rygor natychmiastowej wykonalności.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia wskazano, że wnioskodawca spełnia przesłanki do przyznania świadczenia w postaci zasiłku celowego na zakup żywności, gdyż jego dochód wynosi [...] zł i nie przekracza 150 % kryterium dochodowego, o którym mowa w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej. Kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej wynosi 634 zł, natomiast 150 % wyżej wymienionego kryterium stanowi kwota 951 zł. Wobec powyższego strona spełnia warunki określone w uchwale w sprawie ustanowienia wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania "Pomoc państwa w zakresie dożywiania na lata 2014 – 2020".

Organ zaznaczył, że wysokość przyznanej pomocy odpowiada możliwościom finansowym Ośrodka, które obecnie są ograniczone. Z tego względu wielkość przyznawanych świadczeń jest limitowana nawet w stosunku do osób spełniających kryterium dochodowe określone w ustawie. W 2016 r. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w S. zrealizował świadczenia w ramach wieloletniego programu "Pomoc państwa w zakresie dożywiania", które dotyczą zapewnienia pomocy między innymi w formie posiłku, świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności w wysokości 4.530.288,44 zł. Liczba osób, którym przyznano decyzją wspomniane świadczenie w 2016 r. wyniosła 9.868. Średnia miesięczna wysokość świadczenia w formie posiłku, świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności na osobę wyniosła 38,26 zł.

Ośrodek na realizację zadań w zakresie wieloletniego programu "Pomoc państwa w zakresie dożywiania" na rok 2017 dysponuje budżetem 5.180.198 zł. Jednocześnie na podstawie analiz z lat poprzednich przewidywana liczba osób uprawnionych do ww. świadczenia w roku 2017 utrzyma się na poziomie roku 2016.

W oparciu o art. 108 § 1 k.p.a. decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności ze względu na wyjątkowo ważny interes strony.

W odwołaniu od powyższej decyzji skarżący wskazał, że nie zgadza się na dofinansowanie do zakupu żywności w kwocie [...]zł, ponieważ do niedawna organ przyznawał mu zasiłek celowy w kwocie [...]zł. Zdaniem skarżącego, przyznanie świadczenia w kwocie [...]zł jest to kara "za jego pisanie, a każdemu wolno pisać na bezduszny Ośrodek".

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S., decyzją z dnia [...] r., na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 39 ust. 2, art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej, a także § 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 lipca 2015 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej oraz pkt V.1 uchwały nr 221 Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2013 r. w sprawie ustanowienia wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania "Pomoc państwa w zakresie dożywiania na lata 2014 – 2020" – utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ wskazał, że wbrew twierdzeniom skarżącego, poprzednią decyzją przyznano wnioskodawcy świadczenie pieniężne na dofinansowanie do zakupu żywności w ramach programu w kwocie [...]zł miesięcznie od dnia 1 maja 2017 r. do 30 czerwca 2017 r., a więc niższej niż wynikająca z przedmiotowej decyzji.

Wnioskodawca jest osobą zaliczoną do znacznego stopnia niepełnosprawności, zamieszkuje z bratem, prowadzi jednak samodzielne gospodarstwo domowe. Stałym dochodem strony jest zasiłek stały z pomocy społecznej w kwocie [...]zł oraz zasiłek pielęgnacyjny w wysokości [...] zł miesięcznie. Opłaty mieszkaniowe pokrywa jego siostra.

Kolegium podkreśliło, że wnioskodawca otrzymał zasiłek w kwocie [...]zł, która to kwota, mimo że obiektywnie nie jest kwotą wysoką, to jest znacznie wyższa niż przeciętny miesięczny zasiłek celowy na dożywianie przewidziany w 2017 r. na osobę. Ponadto w okresie od maja do czerwca 2017 r. strona otrzymywała dofinansowanie do zakupu żywności w wysokości [...] zł miesięcznie, czyli mniejszej niż kwota przyznana zaskarżoną decyzją. Organ dodał, że kwota ta jest porównywalna do kwot zasiłków celowych przyznawanych w innych rozpoznawanych przez Kolegium sprawach.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie A. T. wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości.

Wskazał, że nie zgadza się z decyzją, ponieważ pieniądze przyznane przez Ośrodek są "na poziomie skandalicznie niskim". Skarżący podkreślił, że posiada stopień niepełnosprawności znaczny, a nie umiarkowany, nie może pracować w związku z czym, należy mu się pomoc od państwa na innych warunkach.

W odpowiedzi na skargę, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. wniosło o jej oddalenie, podtrzymując swoje stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Na rozprawie w dniu 21 grudnia 2017 r. ustanowiony w ramach prawa pomocy pełnomocnik skarżącego oświadczył, że w dniu 13 grudnia przed Sądem Apelacyjnym w S. odbyła się rozprawa w sprawie ubezwłasnowolnienia A. T. (sygn. akt [...] [...]) i zapadł w tej sprawie wyrok, którego treść nie jest znana pełnomocnikowi.

Postanowieniem z dnia 31 stycznia 2018 r. (sygn. akt II SA/Sz 1083/17) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie, na podstawie art. 124 § 1 pkt 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnym zawiesił postępowanie sądowe. Z uzyskanych przez ten Sąd informacji wynikało bowiem, że Sąd Apelacyjny w S. postanowieniem z dnia [...] r. (sygn. akt [...] [...]) oddalił apelację skarżącego od postanowienia Sądu Okręgowego w S. z dnia [...] r. (sygn. akt [...] [...]) o częściowym ubezwłasnowolnieniu A. T. z powodu zaburzeń psychicznych.

Sąd zaznaczył, że z uwagi na treść art. 27 p.p.s.a., osoba fizyczna, która nie ma zdolności procesowej może podejmować czynności w postępowaniu sądowym tylko przez swojego przedstawiciela ustawowego. Jednocześnie z okoliczności sprawy wynika, że postępowanie w sprawie ustanowienia dla skarżącego przedstawiciela ustawowego jest w toku.

W dniu [...] r. do akt sprawy nadesłano odpis postanowienia Sądu Rejonowego S. – [...] w S. [...] o ustanowieniu kurateli dla częściowo ubezwłasnowolnionego A. T.. Jak wynika z treści punktu II tego postanowienia, obowiązki kuratora dla ww. powierzono M. K., którą upoważniono do reprezentowania strony w postępowaniach sądowych i administracyjnych oraz do dostępu do dokumentacji medycznej. Następnie, w dniu 7 sierpnia 2019 r. do akt sprawy nadesłano odpis powyższego postanowienia ze stwierdzeniem prawomocności.

Z uwagi na powyższe, postanowieniem z dnia 22 sierpnia 2019 r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie (sygn. akt II SA/Sz 1083/17), na podstawie art. 128 § 1 pkt 3 p.p.s.a. podjął postępowanie sądowe zawieszone postanowieniem z dnia 31 stycznia 2018 r.

Na rozprawie w dniu 10 października 2019 r. pełnomocnik skarżącego poparł skargę i wniósł o uchylenie zaskarżonej, jak również poprzedzającej ją decyzji, podnosząc zarzut naruszenia art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej w zw. z art. 3 ust. 4 tej ustawy. Pełnomocnik wniósł ponadto o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, oświadczając, że nie zostały one opłacone w całości ani w części.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie z w a ż y ł, co następuje:

Stosownie do treści art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 2107) w zw. z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2018 r., poz. 1302, powoływanej dalej jako "p.p.s.a."), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej. Wspomniana kontrola sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Oznacza to, że sąd administracyjny bada, czy zaskarżony akt administracyjny jest zgodny z obowiązującymi w dacie jego podjęcia przepisami prawa materialnego określającymi prawa i obowiązki stron oraz przepisami proceduralnymi normującymi podstawowe zasady postępowania przed organami administracji publicznej.

Dokonana w oparciu o wskazane wyżej kryterium kontrola zaskarżonej decyzji prowadzi do uznania, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. utrzymująca w mocy decyzję wydaną z upoważnienia Prezydenta Miasta S., przyznającą skarżącemu zasiłek celowy na dofinansowanie do zakupu żywności w kwocie [...]zł nie narusza przepisów prawa w stopniu, który uzasadniałby konieczność jej wyeliminowania z porządku prawnego.

Podstawę materialnoprawną zaskarżonej decyzji stanowiły przepisy ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. z 2019 r., poz. 1507), która w przepisie art. 8 ust. 1 pkt 1 (w brzmieniu aktualnym w dacie wydania zaskarżonej decyzji) określa zasady i warunki przyznawania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, wskazując, że prawo do tych świadczeń przysługuje osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 634,00 zł przy jednoczesnym wystąpieniu, co najmniej jednej z trudnych okoliczności życiowych wymienionych w art. 7 pkt 2-15 lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.

Z kolei w myśl, punktu V.1 załącznika do uchwały Rady Ministrów nr 221 z dnia 10 grudnia 2013 r. w sprawie ustanowienia wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania "Pomoc państwa w zakresie dożywiania na lata 2014 – 2020", ze środków przekazywanych w ramach Programu gminy udzielają wsparcia osobom spełniającym warunki otrzymania pomocy wskazane w ustawie o pomocy społecznej oraz spełniającym kryterium dochodowe w wysokości 150 % kryterium, o którym mowa w art. 8 ww. ustawy.

W rozpatrywanej sprawie, w ocenie Sądu, organy prawidłowo ustaliły, że dochód uzyskany przez skarżącego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku nie przekroczył obowiązującego kryterium dochodowego, co uprawniało go do ubiegania się o zasiłek celowy na podstawie art. 39 ww. ustawy. Powyższy przepis stanowi, że w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy. Zgodnie z ust. 2 zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, lub leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.

Jak już wspomniano, w wypadku dofinansowania do zakupu żywności, zastosowanie mają także uregulowania zawarte w cytowanej uchwale z dnia 10 grudnia 2013 r. Stosownie do tej uchwały, ze środków przekazanych gminom z Programu udziela się wsparcia w szczególności:

1) dzieciom do czasu podjęcia nauki w szkole podstawowej,

2) uczniom do czasu ukończenia szkoły ponadpodstawowej, lub szkoły ponadgimnazjalnej,

3) osobom i rodzinom znajdującym się w sytuacjach wymienionych w art. 7 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, w szczególności osobom samotnym, w podeszłym wieku, chorym lub niepełnosprawnym

– w formie posiłku, świadczenia pieniężnego na zakup posiłku, lub żywności, albo świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych.

Biorąc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, że organy prawidłowo uznały,

że skarżący, będący osobą posiadającą orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, należy do kręgu osób legitymowanych do przyznania tej formy pomocy stosownie do regulacji wskazanych w powołanej uchwale.

Powyższa okoliczność w niniejszej sprawie jest bezsporna. Kwestią sporną pozostaje natomiast wysokość przyznanej pomocy. Zdaniem skarżącego wskazana w decyzji kwota [...]zł jest "na poziomie skandalicznym". W jego ocenie, skoro posiada znaczny stopień niepełnosprawności i nie może pracować, zatem należy mu się pomoc państwa na innych warunkach.

Należy podkreślić, że decyzje podejmowane w tym zakresie mają charakter uznaniowy, a zatem organ nie ma obowiązku spełnienia w całości oczekiwań osób ubiegających się o pomoc. Musi bowiem kierować się nie tylko sytuacją materialną, rodzinną i zdrowotną świadczeniobiorcy, ale i własnymi możliwościami finansowymi. Niewątpliwie możliwości ośrodków pomocy społecznej, jak i możliwości budżetu państwa, są ograniczone, przy czym w niniejszej sprawie organy wskazały, że środki finansowe będące w dyspozycji MOPR w S. są niewystarczające na zaspokojenie wszystkich zgłaszanych potrzeb osób uprawnionych. Z wyjaśnień organów wynika, że z uwagi na wspomniane ograniczone środki wielkość przyznawanych świadczeń jest limitowana nawet w stosunku do osób spełniających kryterium dochodowe określone w ustawie. W roku 2016 średnia miesięczna wysokość świadczenia w formie posiłku, świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności na osobę wyniosła 38,26 zł.

Jednocześnie podkreślić należy, że wbrew sugestiom skarżącego, cytowany punkt V.1 załącznika do wspomnianej wcześniej uchwały z dnia 10 grudnia 2013 r. wymieniając wśród osób, którym udziela się wsparcia osoby chore i niepełnosprawne, nie wskazuje jakichkolwiek dodatkowych zasad przyznawania im pomocy. Nie wynika też z treści tej uchwały, by osoby niepełnosprawne miały otrzymywać pomoc na innych warunkach niż pozostałe osoby w niej wymienione.

Nie budzi wątpliwości Sądu, że sytuacja majątkowa i zdrowotna skarżącego jest bardzo trudna. Skarżący środki na bieżące utrzymanie czerpie w zasadzie wyłącznie z pomocy społecznej i niewątpliwie przyczyny takiej sytuacji nie są od niego zależne, lecz podyktowane są okolicznościami obiektywnymi. Jest on osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym, niezdolną do pracy.

Trzeba mieć jednak na uwadze, że środki finansowe Ośrodka, które są przeznaczone dla osób potrzebujących takiego wsparcia, nie są nieograniczone i muszą być redystrybuowane w sposób bardzo rozważny.

W niniejszej sprawie organ przyznał skarżącemu zasiłek celowy na dofinansowanie do zakupu żywności w kwocie [...]zł miesięcznie od lipca 2017 r. do 31 października 2017 r.

Skoro w niniejszej sprawie ocenie poddano z jednej strony sytuację materialną oraz potrzeby strony, a z drugiej możliwości finansowe organu pomocy społecznej i na tej podstawie uznano, że nie istnieje możliwość przyznania stronie świadczenia

w większym rozmiarze, to decyzji takiej nie można zarzucić naruszenia prawa. Podobnie, spełnienie kryteriów przez osobę ubiegającą się o taki zasiłek nie oznacza, że istnieje po jej stronie roszczenie o przyznanie tego świadczenia w wysokości, którą sama określi. Wprost przeciwnie – zainteresowany musi liczyć się z tym, że organ odmówi przyznania mu tego świadczenia lub jego wysokość będzie inna niż ta, którą określił w złożonym wniosku. Wysokość, jak i samo przyznanie świadczenia uzależnione są bowiem od możliwości finansowych organu przyznającego pomoc oraz ilości innych osób potrzebujących i zamieszkujących na terenie danej gminy. Ponadto, organ pomocy społecznej, oceniając sytuację materialną danej osoby, może wybrać sposób i formę pomocy najbardziej adekwatną, zważając na ograniczone możliwości pomocy społecznej jako instytucji (por. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 20 czerwca 2012 r., sygn. akt II SA/Po 393/12, CBOSA).

Należy też podkreślić, że z akt sprawy wynika, iż skarżący nie pozostaje bez wsparcia finansowego Ośrodka, bowiem decyzją z dnia [...] r. przyznana mu została pomoc w formie zasiłku celowego w wysokości [...] zł z przeznaczeniem na dofinansowanie do zakupu warzyw, owoców, odzieży, środków czystości i higieny osobistej.

W tym samym czasie strona była i jest nadal objęta pomocą w formie zasiłku stałego w kwocie [...]zł miesięcznie.

Podsumowując stwierdzić należy, że zarówno zaskarżonej, jak też poprzedzającej ją decyzji, nie można zarzucić naruszenia prawa i przekroczenia granic uznania administracyjnego, skoro organy szczegółowo wskazały jakimi przesłankami się kierowały przy podejmowaniu rozstrzygnięć, zaś Sąd argumentację tę podzielił.

Wobec powyższego Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie na podstawie art. 151 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji. O wynagrodzeniu dla pełnomocnika z urzędu Sąd orzekł na podstawie art. 250 powołanej ustawy w związku z § 21 ust. 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2019 r., poz. 68).