Postanowienie z dnia 1977-03-22 sygn. I PRN 25/77

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PRN 25/77

Postanowienie z dnia 22 marca 1977 r.

Odwołanie pracownika powołanego z zajmowanego stanowiska ze skutkiem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 70 § 3 k.p.) nie musi być poprzedzone zasięgnięciem opinii rady zakładowej, natomiast powinno być dokonane w formie pisemnej z podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy. Niezachowanie tej formy, brak uzasadnionej przyczyny lub upływ terminu z art. 52 § 2 k.p. stanowi podstawę uzasadniającą przyznanie pracownikowi odszkodowania w granicach określonych w art. 56 i art. 58 k.p. z zastrzeżeniem zawartym w art. 60 k.p.

Przewodniczący: sędzia SN Z Zaziemski. Sędziowie SN: W. Formański, J. Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z wniosku Stanisławy B. przeciwko Wojewódzkiemu Związkowi Gminnych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Cz. o przywrócenie do pracy i zapłatę na skutek rewizji nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego PRL od postanowienia Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 25 sierpnia 1976 r.

postanowił oddalić rewizję nadzwyczajną w przedmiocie przywrócenia do pracy; uchylić w pozostałej części zaskarżone postanowienie oraz orzeczenie Terenowej Komisji Odwoławczej do Spraw Pracy w Częstochowie z dnia 25 marca 1976 r. i w tym zakresie przekazać sprawę tej Komisji do ponownego rozpatrzenia.

Uzasadnienie

Wnioskodawczyni była zatrudniona na podstawie powołania w Zakładzie Obrotu Artykułami Przemysłowymi przy Wojewódzkim Związku Gminnych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Cz. na stanowisku głównej księgowej.

W dniu 27 lutego 1976 r. obowiązki głównego księgowego w Zakładzie przekazano innemu pracownikowi o czym wnioskodawczyni została poinformowana 6 marca 1976 r. po powrocie do pracy ze zwolnienia lekarskiego. W tym dniu zaproponowano wnioskodawczyni pracę na stanowisku starszej księgowej. Wnioskodawczyni odmówiła podjęcia pracy na proponowanym stanowisku, o czym zawiadomiła zakład pracy w piśmie z 8 marca 1976 r. W tym dniu wystąpiła do Komisji Odwoławczej do Spraw Pracy o przywrócenie jej do pracy na stanowisku głównej księgowej i zapłatę wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.

Komisja Odwoławcza uznała swą niewłaściwość do rozpoznania sprawy, ponieważ wnioskodawczyni była zatrudniona na podstawie powołania.

Wnioskodawczyni odwołała się od orzeczenia Komisji Odwoławczej do Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. W odwołaniu wnioskodawczyni podała, że prezes Zarządu Wojewódzkiego Związku Gminnych Spółdzielni w dniu 1 kwietnia 1976 r., już po wydaniu orzeczenia przez Komisję Odwoławczą, pisemnie odwołał ją ze stanowiska głównej księgowej na podstawie art. 70 § 3 k.p. z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych wskutek opuszczenia pracy bez usprawiedliwienia w dniach od 8 do 25 marca 1976 r. Wnioskodawczyni domagała się przywrócenia jej do pracy na stanowisku głównej księgowej, zapłaty wynagrodzenia za okres od 1 kwietnia 1976 r. do chwili ponownego zatrudnienia, zapłaty wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, premii i udziału w podziale czystej nadwyżki za 1975 r.

Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem oddalił odwołanie. Sąd ten stwierdził, że komisje odwoławcze i sądy nie są uprawnione do orzekania o zasadności odwołania pracownika zatrudnionego na podstawie powołania ze względu na treść art. 69 k.p. Wnioskodawczyni nie podlega też ochronie art. 72 k.p., ponieważ nie spełnia żadnego z wymienionych w tym przepisie warunków.

Prokurator Generalny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wniósł rewizję nadzwyczajną od postanowienia Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w której zarzucił rażące naruszenie art. 33 § 3 i art. 57 ustawy o o.s.p. i u.s. w związku z art. 70 § 2 i § 3, art. 71 oraz art. 72 §1 i § 4 k.p.

Rewizja zawiera wniosek o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Terenowej Komisji Odwoławczej do Spraw Pracy do ponownego rozpatrzenia.

Skarżący podziela stanowisko Sądu Pracy, iż roszczenie wnioskodawczyni o przywrócenie do pracy, ze względu na treść art. 63 k.p., nie podlegało rozpoznaniu przez Komisję Odwoławczą do Spraw Pracy. Komisja Odwoławcza i Sąd Pracy były jednakże właściwe do rozpoznania roszczeń wnioskodawczyni o wynagrodzenie za okres od 1 kwietnia 1976 r.

Dla oceny zasadności tych roszczeń istotne znaczenie miało ustalenie, kiedy i w jakim trybie nastąpiło odwołanie wnioskodawczyni ze stanowiska głównego księgowego.

Odwołanie nastąpiło już w dniu 27 lutego 1976 r., w którym powierzono obowiązki głównego księgowego innemu pracownikowi i było ono równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. Oświadczenie to nie zostało doręczone wnioskodawczyni ze względu na jej nieobecność w pracy z powodu choroby. Zakład pracy nie zachował też wymaganej do odwołania formy pisemnej.

W przypadku odwołania równoznacznego z wypowiedzeniem umowy o pracę pracownik ma prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem do czasu ustania stosunku pracy, bez względu na to, czy w tym okresie świadczył pracę (art. 70 § 2 i art. 71 k.p.). Nieobecność pracownika w pracy w tym okresie nie może być potraktowana jako porzucenie pracy ani też jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Wnioskodawczyni nie wyraziła zgody na wykonywanie po odwołaniu pracy starszej księgowej i dlatego od 8 marca 1976 r. nie zgłaszała się do pracy. Uznanie zatem przez zakład pracy, iż dopuściła się ona ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, i ponowne odwołanie jej ze skutkiem z art. 70 § 3 k.p. rażąco naruszało art. 70 § 2 k.p. w związku z art. 71 k.p. Wnioskodawczyni przysługiwało więc wynagrodzenie za okres wypowiedzenia od 8 marca 1976 r., tj od ustania okresu usprawiedliwionej nieobecności w pracy z powodu choroby, do 30 czerwca 1976 r. Żądanie o zapłatę wynagrodzenia wnioskodawczyni zgłosiła dopiero w odwołaniu do Sądu Pracy. Roszczenie to było oparte na innej podstawie faktycznej i prawnej, a zatem z mocy art. 57 ustawy o o.s.p. i u.s. Sąd Pracy nie mógł orzekać o tym żądaniu, lecz powinien je przesłać Komisji Odwoławczej do rozpatrzenia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest nieuzasadniona w zakresie wniosku o uchylenie zaskarżonego postanowienia w części oddalającej odwołanie wnioskodawczyni w przedmiocie żądania przywrócenia do pracy. Wnioskodawczyni została zatrudniona stosownie do treści art. 68 k.p. na podstawie powołania przez właściwy organ. Komisje odwoławcze do spraw pracy i okręgowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych, z uwagi na treść art. 69 k.p., nie są właściwe do orzekania o bezskuteczności odwołań i o przywracaniu do pracy pracowników zatrudnionych na podstawie powołania.

Takie stanowisko zostało wyrażone też w uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej. Orzeczenie Komisji Odwoławczej i Sądu Pracy w tym zakresie jest prawidłowe i brak było podstaw prawnych do uwzględnienia w tej części rewizji nadzwyczajnej.

Wyłączenie spod właściwości komisji odwoławczych do spraw pracy sporów o uznanie bezskuteczności odwołania ze stanowiska i o przywrócenie do pracy pracowników zatrudnionych na podstawie powołania (art. 69 k.p.) nie oznacza, że wskazane w art. 242 k.p. organy są również niewłaściwe do rozpatrywania sporów o inne przewidziane w przepisach prawa pracy roszczenia odwołanego pracownika, nawet jeżeli pozostają one w związku z odwołaniem.

Poza przypadkami wskazanymi w art. 72 k.p. organy te są właściwe także w sprawach o wynagrodzenie za okres po odwołaniu równoznacznym z wypowiedzeniem umowy o pracę oraz w sprawach o odszkodowanie w razie odwołania równoznacznego z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Z art. 69 k.p., wynika, że w stosunku do pracowników zatrudnionych na podstawie powołania przewidzianego w art. 68 k.p., właściwość komisji odwoławczych została wyłączona tylko w odniesieniu do żądania o ustalenie, że odwołanie jest bezskuteczne, i o przywrócenie do pracy.

Brak jest natomiast ustawowego ograniczenia właściwości tych organów w zakresie innych roszczeń, wiążących się przyczynowo z odwołaniem ze stanowiska i wynikającym z przepisów prawa pracy. Wskazanie w art. 72 § 4 k.p., iż w przypadkach wymienionych w tym przepisie pracownikowi przysługuje prawo odwołania do komisji odwoławczej do spraw pracy nie powinno być interpretowane a cotrario jako wyłączające właściwość tych organów w sprawach odwołanych pracowników także o roszczenia inne niż wymienione w art. 69 k.p., chociażby pozostawały one w związku z odwołaniem, jeśli pracownik nie spełnia warunków określonych w pierwszym z powołanych przepisów.

Z treści przepisów dotyczących zatrudnienia pracowników na podstawie powołania wynika, iż założeniem ustawodawcy było zapewnienie uprawnionym organom swobody decydowania zarówno w powoływaniu, jak i odwoływaniu pracowników na stanowiskach szczególnie istotnych z punktu widzenia działalności zakładu pracy i kierowania nim. Stąd też organa powołane w kodeksie pracy do rozpatrywania sporów pracowniczych nie są uprawnione do zmiany decyzji w przedmiocie odwołania.

Odwołanie pracownika powołanego zależy od uznania i woli organu uprawnionego do podjęcia tej decyzji i nie może być przedmiotem sporu. Odwołany pracownik nie ma prawa wystąpienia z roszczeniem o odzyskanie pracy na zajmowanym stanowisku.

Jeżeli pracownik został odwołany w trybie art. 70 § 2 k.p., to stosunek pracy między stronami rozwiązuje się z upływem okresu wypowiedzenia i pracownik ma prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej mu przedtem za czas równy właściwemu okresowi wypowiedzenia.

Wynagrodzenia tego może dochodzić od zakładu pracy przed organami powołanymi do rozpatrywania sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy.

W razie zaś odwołania równoznacznego z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia pracownik - z uwagi na treść art. 69 k.p. - nie może żądać przywrócenia go do pracy, przysługuje mu jednak roszczenie o odszkodowanie w granicach określonych w art. 56 i art. 58 k.p., z zastrzeżeniem zawartym w art. 60 k.p. Rozwiązanie umowy o pracę ze skutkiem natychmiastowym z pracownikiem powołanym nie musi być poprzedzone zasięgnięciem opinii rady zakładowej, natomiast powinno być dokonane w formie pisemnej z podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy. Niezachowanie tej formy, brak uzasadnionej przyczyny lub upływ terminu z art. 52 § 2 k.p. stanowi podstawę uzasadniającą przyznanie pracownikowi odszkodowania. Nie wnikając w zasadność odwołania pracownika ze stanowiska, komisja odwoławcza (sąd pracy) powinna zbadać podane wyżej okoliczności i orzec o słuszności roszczenia odszkodowawczego.

Z zebranego materiału dowodowego wynika, że wnioskodawczyni na podstawie art. 70 § 2 k.p. została odwołana ze stanowiska głównej księgowej 27 lutego 1976 r., chociaż w dniu tym była nieobecna w pracy z powodu choroby. Wprawdzie odwołanie nie zostało dokonane w formie pisemnej, lecz z tej przyczyny nie może być ono uznane za bezskuteczne bądź nieważne z mocy prawa. Przepisy prawa pracy bowiem nie przewidują takiego skutku w razie niezachowania obowiązującej formy składania oświadczeń woli o odwołaniu pracownika w trybie art. 70 k.p. Ze względu jednak na usprawiedliwioną nieobecność w pracy wnioskodawczyni bieg wypowiedzenia rozpoczął się w dacie ustania przyczyny nieobecności, a więc 6 marca 1976 r. Od tej zatem daty wnioskodawczyni przysługiwało wynagrodzenie za czas równy okresowi wypowiedzenia, ustalonemu na podstawie art. 36 k.p.

Po odwołaniu wnioskodawczyni w trybie art. 70 § 2 k.p., a przed upływem okresu wypowiedzenia dopuszczalne było rozwiązanie z nią umowy bez wypowiedzenia z jej winy, jeżeli zaistniała przyczyn określona w art. 52 § 1 k.p.

Za taką przyczynę nie może być uznane niewyrażenie przez wnioskodawczynię zgody na zatrudnienie jej w okresie wypowiedzenia na innym stanowisku i wynikła stąd nieobecność w pracy od 8 do 25 marca 1976 r. Odwołany ze stanowiska pracownik z mocy art. 71 k.p. może być zatrudniony w okresie wypowiedzenia przy innej pracy tylko wówczas, gdy wyrazi na to zgodę. Nie ma on natomiast obowiązku świadczenia pracy po odwołaniu.

Brak zgody odwołanego pracownika na podjęcie w okresie wypowiedzenia zaproponowanej mu pracy nie stanowi ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych i nieświadczenie w tym okresie innej pracy nie może być uznane za przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy o pracę ze skutkiem natychmiastowym z winy pracownika.

Jeżeliby zatem poczynione dotąd ustalenia w sprawie nie zostały podważone, to wnioskodawczyni przysługiwałoby na podstawie art. 58 i art. 603 k.p. odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu okresu wypowiedzenia.

Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wadliwie uznał, iż komisja odwoławcza jest niewłaściwa również w przedmiocie roszczenia wnioskodawczyni o odszkodowanie.

Zaskarżone postanowienie nie zawiera żadnego uzasadnienia przyczyn oddalenia roszczeń wnioskodawczyni o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, o zapłatę premii i udział w podziale nadwyżki bilansowej, chociaż prawo do tych świadczeń podlega rozpatrzeniu przez organy powołane do orzekania w sprawach o roszczenia pracowników ze stosunku pracy. Tymczasem Komisja Odwoławcza uznała swą niewłaściwość także w zakresie roszczenia o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych i Sąd Pracy zaakceptował to stanowisko. Wnioskodawczyni dochodziła tych roszczeń łącznie z wnioskiem o przywrócenie do pracy i odszkodowanie, a zatem właściwa do ich rozpoznania z mocy art. 264 § 2 k.p. jest komisja odwoławcza do spraw pracy.

W przedmiocie zasadności tych roszczeń nie dokonano w sprawie żadnych ustaleń faktycznych.

Zaskarżony wyrok, a także orzeczenie Komisji Odwoławczej - poza rozstrzygnięciem o żądaniu przywrócenia do pracy - rażąco narusza przytoczone wyżej przepisy prawa.

Z tej przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 421 § 1 i art. 422 § 2 k.p.c. w związku z art. 277 § 2 i § 3 k.p. orzekł jak w sentencji.

OSNC 1979 r., Nr 5, poz. 100