Wyrok z dnia 2004-10-22 sygn. OSK 731/04

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Tezy

Okoliczność, iż fundacja może być ustanowiona nie tylko dla celów gospodarczych, ale również dla celów społecznie użytecznych nie zmienia faktu, że nie jest to jednostka organizacyjna kreowana przez obywateli jako organizacja społeczna, lecz powstaje w wyniku złożenia odpowiedniego oświadczenia woli osoby fizycznej wyrażonej w formie aktu notarialnego, tzw. aktu fundacyjnego i stanowi masę majątkową, która ma służyć określonym celom fundacji.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 22 października 2004 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skarg kasacyjnych Władysława M. oraz Fundacji Rozwoju Rynku i Własności im. Stanisława Małachowskiego i Piotra Drzewieckiego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 stycznia 2004 r. I SA 2882/01 w sprawie ze skargi Fundacji Rozwoju Rynku i Własności im. Stanisława Małachowskiego i Piotra Drzewieckiego oraz Władysława Stanisława M. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 1 października 2001 r. (...) w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji - oddala skargi kasacyjne.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 15 stycznia 2004 r. I SA 2882/01 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu skargi Fundacji Rozwoju Rynku i Własności im. Stanisława Małachowskiego i Piotra Drzewieckiego w Warszawie, zwanej dalej "Fundacją" oddalił tą skargę oraz odrzucił skargę Władysława Stanisława M.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd podał, iż po rozpoznaniu wniosku Stanisława M. zaskarżoną do sądu administracyjnego decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 1 października 2001 r. (...) orzeczono o odmowie stwierdzenia nieważności decyzji Wojewody L. z dnia 5 czerwca 2001 r. w części dotyczącej stwierdzenia nabycia z mocy prawa przez Gminę L. własności zabudowanej nieruchomości o pow. 0,0712 ha położonej w L. przy ul. (...) oznaczonej nr działki 390 uznając, że podnoszone przez wnioskodawcę, zastępowanego przez Fundację argumenty nie dawały podstaw do uznania, że kwestionowana decyzja jest obarczona wadą, o której mowa w art. 156 par. 1 Kpa.

Zaskarżona decyzja została wydana po rozpoznaniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy złożonego przez Fundację, która podniosła w szczególności, że organ nadzoru nie uwzględnił, iż przedmiotowa nieruchomość została nadana Janowi M. przez Zarząd Miejski w L. decyzją z dnia 28 kwietnia 1947 r. w zamian za mienie pozostawione na obszarze nie wchodzącym w skład Państwa Polskiego, w trybie art. 9 ust. 1 i 2 dekretu z dnia 6 grudnia 1946 r. o przekazywaniu mienia na obszarach Ziem Odzyskanych.

Skargę na powyższą decyzję wniosła Fundacja, działając w imieniu Władysława Stanisława M., powołując się na przepisy art. 31 par. 1 pkt 1 i 2, art. 138 par. 1 pkt 1 i art. 156 par. 1 pkt 2 Kpa. Skargę podpisał doradca prawny Fundacji - radca prawny Stanisław O. Skarga zawiera merytoryczny wywód zmierzający do wykazania wadliwości zaskarżonej decyzji.

W odpowiedzi na skargę Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o jej oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, iż skarga, która była wniesiona do Naczelnego Sądu Administracyjnego, w myśl art. 97 par. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1271 ze zm./ podlegała rozpatrzeniu przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na podstawie przepisów ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./. Stosownie do art. 50 par. 1 tej ostatniej ustawy uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym.

Wnosząc skargę Fundacja nie posiadała w sprawie własnego interesu prawnego w rozumieniu art. 28 Kpa, lecz powoływała się na przepisy art. 31 par. 1 pkt 1 i 2 Kpa, które to przepisy odnoszą się do udziału organizacji społecznej w postępowaniu administracyjnym w sprawie dotyczącej innej osoby.

Fundacja powołując się na przepisy dotyczące udziału organizacji społecznej, nie posiadała jednak przymiotu organizacji społecznej.

W myśl przepisów ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach /Dz.U. 1991 nr 4 poz. 203 ze zm./ fundacja, uzyskująca osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego, może być ustanowiona dla celów społecznie lub gospodarczo użytecznych takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświaty i wychowania, kultury i sztuki, opieki i pomocy społecznej, ochrony środowiska i zabytków, jednakże ustawa nie pozwala zaliczyć fundacji do organizacji społecznych. Przepisy ustawy nie statuują bowiem fundacji jako korporacji obywateli, stanowi ona swoistą, wyodrębnioną prawnie, masę majątkową, która jako osoba prawna jest powołana do życia przez tzw. akt fundacyjny, stanowiący oświadczenie woli osoby fizycznej, wyrażone w formie aktu notarialnego /art. 2 i 3 ustawy o fundacjach/. Pogląd ten, wyrażony wielokrotnie w orzecznictwie sądowym, m. in. postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 stycznia 1993 r. I SA 1762/92 /ONSA 1993 Nr 3 poz. 75/ i w wyrokach z dnia 3 kwietnia 1996 r. SA/Sz 1732/95 /Palestra 1997 nr 1-2/, z dnia 13 października 1999 r. IV SA 1349/97 oraz z dnia 21 grudnia 2001 r. I SA 786/00 /nie publ./ podzielił Sąd wydający zaskarżony wyrok.

Nie ma więc znaczenia, iż Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji w postępowaniu nadzorczym uznawał prawo Fundacji do działania w interesie Władysława Stanisława M., skoro nie będąc organizacją społeczną nie ma ona prawa do wniesienia skargi. Zatem skargę Fundacji, jako wniesioną przez podmiot nie posiadający legitymacji do inicjowania postępowania przed sądem administracyjnym Sąd oddalił na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Sąd rozważał jednocześnie możliwość konwalidowania wady wniesionej skargi. W związku z tym, iż Fundacja załączyła pełnomocnictwo Władysława M. upoważniające ją do występowania w sprawie oraz do działania w jej imieniu doradcy prawnego Stanisława O., Sąd mając na uwadze, że Fundacja w myśl obowiązującego w dniu wniesienia skargi przepisu art. 87 par. 1 Kpc nie mogła reprezentować skarżącego, na rozprawie w dniu 11 czerwca 2003 r. poinformował występującego w imieniu Fundacji radcę prawnego Stanisława O. oraz pouczył o treści art. 87 par. 1 Kpc Władysława Stanisława M., wzywając go do potwierdzenia w terminie 14 dni wadliwie wniesionej skargi i ewentualnie ustanowienie pełnomocnika. Pomimo upływu wyznaczonego terminu oraz ponownego wezwania w dniu 10 września 2003 r. /doręczonego stronie w dniu 15 września 2003 r./ do usunięcia braków formalnych pod rygorem odrzucenia skargi - Władysław Stanisław M. braków tych nie usunął. Usunięcie wad formalnych przez stronę w terminie określonym przez Sąd powodowałoby, iż skarga, jako wniesiona przez tą stronę, podlegałaby rozpoznaniu. Zgodnie bowiem z art. 49 par. 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, pismo uzupełnione w terminie wywołuje skutki od dnia jego wniesienia.

Wobec jednak nie uzupełnienia formalnych braków w wyznaczonym terminie przez stronę, Sąd skargę odrzucił na podstawie art. 58 par. 1 pkt 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosła Fundacja reprezentowania przez radcę prawnego Stanisława O, podnosząc, iż występuje zarówno w imieniu własnym jak i w imieniu Władysława Stanisława M.

Jako zarzut skargi kasacyjnej podniosła rażące naruszenie prawa materialnego, wynikające z błędnej wykładni oraz niewłaściwego zastosowania przepisów art. art. 1-5, 9 ust. 1, art. 2 ust. 1, art. 14 ust. 1, 2 i 4 oraz art. 15 ust. 3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, polegające na przyjęciu w zaskarżonym wyroku, iż Fundacja nie może być zaliczona do organizacji społecznych.

W obszernym uzasadnieniu skargi kasacyjnej wywodzi się w szczególności, iż Fundacja ma "całkowicie odmienną specyfikę, niepodpadającą pod schemat negatywny". Przyjęcie, iż wnosząca skargę kasacyjną Fundacja nie jest organizacją społeczną prowadziłoby do pozaprawnego zakwestionowania bytu i sensu istnienia tej instytucji. W "uzupełnieniu" zawarta jest sugestia co do "przedstawienia pytania prawnego Trybunałowi Sprawiedliwości lub jego Sądowi Pierwszej Instancji w kwestii dopuszczalności stosowania ograniczeń prowadzenia działalności prawniczej przez polskie fundacje".

Skargę kasacyjną wniósł również Władysław M. reprezentowany przez radcę prawnego Józefa S. zarzucając naruszenie prawa procesowego - art. 233 Kpc in fine, poprzez dowolną ocenę czynności powoda, "który jego zdaniem udzielił pełnomocnictwo procesowe prawnikowi z W., który prowadził mu sprawy przeciwko Ministerstwu i innym organom administracyjnym i po opinii tegoż prawnika nie zrozumiał wezwania Sądu z dnia 10.09.2003 r. do usunięcia braków formalnych, które spowodowały odrzucenie skargi apelacyjnej".

W uzasadnieniu tej skargi kasacyjnej podnosi się, iż Władysław M. jest człowiekiem starszym, emerytem kolejowym, który "trafił do Fundacji Rozwoju Rynku i Własności im. Stanisława Małachowskiego i Piotra Drzewieckiego w Warszawie, w imieniu której radca prawny Stanisław O. pozytywnie załatwił ludziom wiele takich i podobnych spraw". Był więc przekonany udzielając mu pełnomocnictwa, że "oddał sprawę w dobre ręce", w związku z czym "wierząc swojemu pełnomocnikowi, nie usunął wad". "Ta pozornie drobna sprawa formalistyczna spowodowała odrzucenie skargi apelacyjnej".

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, iż zarówno skarga kasacyjna Fundacji, jak i skarga kasacyjna Władysława M. nie zostały oparte na usprawiedliwionych podstawach.

Odnosząc się do skargi kasacyjnej Fundacji, należy stwierdzić, iż jak to słusznie wywodzi się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, stosownie do art. 50 par. 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi skargę do sądu administracyjnego może wnieść organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym. Sąd stwierdził też, iż w świetle przepisów ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, fundacja może być ustanowiona dla celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, ustawa ta nie pozwala jednak zaliczyć fundacji do organizacji społecznych. Jako podstawę prawną dla takiego stanowiska Sąd przywołał art. 2 i art. 3 ustawy o fundacjach. Zarzut skargi kasacyjnej naruszenia tych przepisów można uznać za odpowiadający wymogom art. 174 pkt 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, lecz odrębną kwestią jest, czy zarzut ten jest usprawiedliwiony.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przytacza się przykłady orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego, w których wyrażono pogląd, iż fundacja nie stanowi korporacji obywateli, lecz swoistą wyodrębnioną prawnie masę majątkową. Pogląd ten w orzecznictwie jest jednolity i został podzielony przez Sąd, który wydał zaskarżony wyrok.

Naczelny Sąd Administracyjny rozpatrujący skargę kasacyjną Fundacji również podziela całkowicie powyższe stanowisko. Okoliczność, iż fundacja może być ustanowiona nie tylko dla celów gospodarczych, ale również dla celów społecznie użytecznych nie zmienia faktu, że nie jest to jednostka organizacyjna kreowana przez obywateli jako organizacja społeczna, lecz powstaje w wyniku złożenia odpowiedniego oświadczenia woli osoby fizycznej wyrażonej w formie aktu notarialnego, tzw. aktu fundacyjnego i stanowi masę majątkową, która ma służyć określonym celom fundacji.

Stawiając zarzut naruszenia wskazanych wyżej przepisów ustawy o fundacjach jako przepisów prawa materialnego wnosząca skargę kasacyjną Fundacja nie może oczekiwać rozpoznania również podniesionych w uzasadnieniu takich kwestii, jak niedopuszczenie Fundacji jako pełnomocnika Władysława Stanisława M., ewentualnie wystąpienia z pytaniem prawnym w tej kwestii do Trybunału Sprawiedliwości.

Skarga kasacyjna wniesiona przez Władysława M. również nie została oparta na usprawiedliwionych podstawach. Jako podstawę tej skargi kasacyjnej wskazano naruszenie prawa procesowego - art. 233 Kpc w zakresie dowolnej oceny czynności skarżącego polegającej na udzieleniu pełnomocnictwa.

Przede wszystkim należy stwierdzić, iż ustawa - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi zawiera własną regulację pełnomocnictwa w tym postępowaniu.

Ponadto okoliczność, iż skarżący jest człowiekiem starszym, który zawierzył "prawnikowi z Warszawy" i "nie usunął wad" formalnych pomimo dwukrotnego pouczenia przez Sąd, "wierząc swojemu pełnomocnikowi" nie może być uznana jako uzasadniony zarzut skargi kasacyjnej.

Wnoszący skargę kasacyjną został pouczony przez Sąd I instancji, iż Fundacja, która wniosła skargę w jego imieniu, nie może brać udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnym jako organizacja społeczna. W związku z tym faktem, Sąd pouczył o możliwości usunięcia tej wady poprzez dokonanie przez stronę określonych czynności procesowych.

Nie stosując się do tych pouczeń, wnoszący skargę kasacyjną musiał liczyć się ze skutkami stąd wynikającymi i nie może posługiwać się argumentem, iż dał wiarę prawnikowi reprezentującemu Fundację, zwłaszcza, iż oznacza to, że skarżący nie dał wiary Sądowi, który w jego interesie podjął próbę doprowadzenia do konwalidowania wady skargi, wniesionej nie przez stronę osobiście, lecz przez Fundację, która nie miała do tego ustawowych uprawnień.

Mając na uwadze powyższe Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji z mocy art. 184 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.