Fundacja jako organizacja społeczna uprawniona do inicjowania i uczestniczenia w postępowaniu sądowym

Analiza cech poszczególnych organizacji wymienionych w art. 12 Konstytucji prowadzi do następujących wniosków:

Pierwszy – Konstytucja zakłada różnorodność form organizacyjnych realizacji prawa do zrzeszania się obywateli, a wyliczenie w art. 12 Konstytucji organizacji nie jest wyczerpujące.

Drugi – że wszystkie wymienione w art. 12 Konstytucji organizacje mają co najmniej 5 cech wspólnych, które można uznać za minimalny zespół cech charakteryzujących je razem:

a) są to organizacje obejmujące wyodrębniony zespół osób, oparte na dobrowolności przynależności do nich;

b) do organizacji tych odnosi się właściwy zespół przepisów określających jej strukturę, zakres praw i obowiązków stanowiący o ich organizacyjnej odrębności i samodzielności;

c) działalność i cele organizacji określone są przede wszystkim statutem i muszą pozostawać w zgodzie z celami państwa;

d) organy tych organizacji pochodzą z wyboru tych, którzy te organizacje tworzą;

e) organizacje, o których powyżej mowa pozostają pod kontrolą lub nadzorem organów władzy publicznej.

Wymienione cechy posiada także fundacja.

Z tych względów należy opowiedzieć się za stanowiskiem, iż art. 12 Konstytucji RP wskazując różnego typu organizacje społeczne, zalicza do organizacji społecznych także fundacje. 

Sposób tworzenia fundacji, cele ich działania, ale także włączanie się do działalności fundacji obywateli jednoznacznie wskazują, że fundacje mogą być formą samoorganizowania się obywateli w celu realizacji celów społecznych. Nie ma więc argumentów zasadniczej natury, które przemawiałyby za nie zaliczeniem fundacji do organizacji społecznych.

Udział organizacji społecznych w postępowaniach administracyjnych i sądowych ma na celu umożliwianie tym organizacjom prezentowanie własnego stanowiska w kwestiach, które mają znaczenie dla sposobu załatwienia sprawy. W samym założeniu więc celem udziału organizacji społecznej w postępowaniu jest nie tyle wspieranie strony, której interesu prawnego sprawa dotyczy, co przedstawianie własnego stanowiska odnośnie rozpoznawanej sprawy, z wykorzystaniem środków procesowych przysługujących stronie. 

Uchwała NSA z dnia 12 grudnia 2005 r., II OPS 4/05

Standard: 45007 (pełna treść orzeczenia)

Okoliczność, iż fundacja może być ustanowiona nie tylko dla celów gospodarczych, ale również dla celów społecznie użytecznych nie zmienia faktu, że nie jest to jednostka organizacyjna kreowana przez obywateli jako organizacja społeczna, lecz powstaje w wyniku złożenia odpowiedniego oświadczenia woli osoby fizycznej wyrażonej w formie aktu notarialnego, tzw. aktu fundacyjnego i stanowi masę majątkową, która ma służyć określonym celom fundacji.

Wyrok NSA z dnia 22 października 2004 r., OSK 731/04

Standard: 45014 (pełna treść orzeczenia)