Wyrok z dnia 1977-06-21 sygn. III CZP 46/77

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 46/77

Wyrok z dnia 21 czerwca 1977 r.

Przewodniczący: Sędzia SN W. Bryl (sprawozdawca). Sędziowie SN: Z. Świeboda, J. Szachułowicz.

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Marka K. przeciwko Stanisławowi Z. o ustalenie ojcostwa i alimenty, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 21 czerwca 1977 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Szczecinie postanowieniem z dnia 6 maja 1977 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.

"Czy i w jaki sposób sąd rozstrzygając sprawę o alimenty powinien w wyroku dać wyraz temu, że wierzyciel zaspokoił się lub może w dalszym ciągu uzyskać zaspokojenie świadczenia na podstawie zarządzenia tymczasowego, mając na uwadze, że zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych w istocie zmierza do zaspokojenia roszczenia?"

udzielił następującej odpowiedzi:

W sprawie o ustalenie ojcostwa i alimenty sąd, zasądzając wyrokiem alimenty od chwili wytoczenia powództwa, nie ma obowiązku zaznaczenia w wyroku, że wierzyciel mając postanowienie o zabezpieczeniu powództwa zasądzające alimenty na czas trwania procesu zaspokoił się lub może uzyskać realizację należnego mu świadczenia na podstawie zarządzenia tymczasowego.

Jednakże w razie wykazania w toku sporu, że dłużnik zaspokoił roszczenie alimentacyjne wierzyciela, powinien sąd uwzględnić tę okoliczność w wyroku.

Uzasadnienie

Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne wynikało na tle następującego stanu faktycznego:

Powód wystąpił z powództwem o ustalenie ojcostwa pozwanego, płacenie alimentów w kwocie 1.000 zł miesięcznie i zabezpieczenie powództwa.

Sąd Rejonowy zabezpieczył powództwo, zobowiązując pozwanego do płacenia alimentów w czasie trwania procesu po 500 zł miesięcznie poczynając od 1.IX.1974 r., a następnie wyrokiem z dnia 14.II.1977 r. ustalił ojcostwo pozwanego i zobowiązał go do płacenia alimentów na rzecz powoda w kwocie po 800 zł miesięcznie począwszy od dnia 1.II.1977 r., podczas gdy powód żądał zasądzenia alimentów w kwocie po 1.000 zł miesięcznie od dnia 1.IX.1974 r. Wyrok Sądu Rejonowego w części oddalającej roszczenie powoda o alimenty za okres od 1.IX.1974 r. do 1.II.1977 r. w kwocie po 500 zł zaskarżył powód rewizją.

Sąd Wojewódzki rozpoznając rewizję powoda przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia powyższe zagadnienie prawne.

Wątpliwość Sądu Wojewódzkiego objęta pytaniem zrodziła się w związku z nasuwającą się obawą Sądu Wojewódzkiego, że w razie zasądzenia wyrokiem alimentów za ten sam okres, na który zostało zabezpieczone powództwo, wierzyciel mógłby realizować jedno i to samo świadczenie dwukrotnie: raz na podstawie tymczasowego zarządzenia o zabezpieczeniu powództwa, a drugi raz na podstawie końcowego wyroku zaopatrzonego w klauzulę wykonalności.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Celem procesu cywilnego sensu stricto jest rozpoznawanie sprawy i rozstrzygnięcie sporu, celem zaś egzekucji sądowej jest spełnienie świadczenia należnego wierzycielowi.

Sąd rozpoznając spór cywilny rozstrzyga więc zasadność roszczenia i jego wysokość, natomiast realizacja zasądzonego na rzecz wierzyciela roszczenia należy do postępowania egzekucyjnego, które wykazuje w stosunku do procesu cywilnego właściwe temu postępowanie odrębności.

Nie jest rzeczą sądu rozstrzygającego spór, poza szczególnymi wypadkami przewidzianymi w ustawie (np. por. art. 796 § 2 k.p.c.), zajmowanie się stroną wykonawczą zasądzonego roszczenia.

Wprawdzie istnieje możliwość, że w razie wydania tymczasowego zarządzenia zabezpieczającego powództwo o alimenty na czas trwania procesu przez zobowiązanie pozwanego do płacenia oznaczonej kwoty na utrzymanie powoda i zasądzenie następnie wyrokiem alimentów za ten sam okres, na który opiewało postanowienie o zabezpieczeniu powództwa, wierzyciel uzyskawszy zaspokojenie swego roszczenia na podstawie postanowienia o zabezpieczeniu powództwa, mógłby po nadaniu wyrokowi końcowemu klauzuli wykonalności prowadzić egzekucję o to samo roszczenie, ale dłużnik chcąc zapobiec tej ewentualności może wykazywać przed rozstrzygnięciem sporu, czy i w jakim zakresie wierzyciel zrealizował swe roszczenie wynikające z postanowienia o zabezpieczeniu powództwa.

W razie wykazania tej okoliczności sąd orzekający powinien ją uwzględnić w końcowym wyroku. Natomiast brak byłoby podstawy prawnej do zajmowania się przez sąd kontradyktoryjny z urzędu badaniem wyżej wskazanych okoliczności. W razie okazania się, że wierzyciel wbrew swej dobrej wierze chce uzyskać - wykorzystując wydane mu przez Sąd tytuły: postanowienie o zabezpieczeniu powództwa i wyrok końcowy - podwójne zaspokojenie tego samego roszczenia, dłużnik w razie zaspokojenia roszczenia wierzyciela za okres wynikający z postanowienia o zabezpieczeniu powództwa będzie uprawniony, wykazując dowodem na piśmie, że dopełnił swego obowiązku, domagać się wstrzymania przez komornika egzekucji (art. 822 k.p.c.), a wierzyciel zawiadomiony o tym powinien wystąpić z wnioskiem o ograniczenie lub umorzenie egzekucji (art. 825 pkt 1 k.p.c.). W razie zaś domagania się mimo to przez wierzyciela dalszego prowadzenia egzekucji dłużnik będzie mógł wystąpić z powództwem o ustalenie, że jego zobowiązanie objęte tytułem wykonawczym za okres objęty postanowieniem o zabezpieczeniu powództwa zostało spełnione i nie może być egzekwowane.

Powództwo przeciwegzekucyjne z art. 840 k.p.c. z powodu braku przesłanek ustawowych dłużnikowi nie przysługiwałoby. Zdarzyć się może, że wskutek bezczynności dłużnika, wierzyciel istotnie uzyskał na podstawie każdego z wymienionych tytułów dwukrotnie zaspokojenie tego samego roszczenia, wówczas dłużnikowi pozostaje na drodze cywilnej jedynie powództwo o zwrot nienależnie wyegzekwowanej wierzytelności i ewentualnie z tym się łączące roszczenie o odszkodowanie.

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy postanowił udzielić odpowiedzi o treści wskazanej w sentencji uchwały.

OSNC 1978 r., Nr 1, poz. 6