Wzmianka w sentencji wyroku, że zabezpieczone świadczenie zostało spełnione, wyegzekwowane

Jeśli chodzi o kwestię wpływu realizacji postanowienia zabezpieczającego na wysokość kwoty ostatecznie zasądzonej w wyroku kończącym postępowanie, to trzeba przyznać, że nie jest ona jednolicie rozstrzygana w judykaturze.

W tym zakresie prezentowane są dwa odmienne kierunki orzecznictwa.

Pierwszy z nich zakłada konieczność uwzględnienia tego faktu i oddalenie powództwa w tym zakresie. Sąd Najwyższy, badając jaki wpływ na treść wyroku ma wyegzekwowanie roszczenia bądź dobrowolna zapłata w celu uniknięcia egzekucji, po wydaniu orzeczenia natychmiast wykonalnego lub stanowiącego tytuł zabezpieczający, w uchwałach z 21 czerwca 1977 r., III CZP 46/77 i z 26 lutego 2014 r., III CZP 119/13 oraz w postanowieniu z 18 września 2015 r., I CSK 789/14 opowiedział się za uwzględnieniem faktu zaspokojenia wierzyciela w wyroku poprzez oddalenie powództwa co do zapłaconej kwoty. Sąd Najwyższy podkreślił przy tym, że sentencja wyroku powinna dokładnie określać to, o czym orzekł sąd, tak aby ustalenie mocy wiążącej oraz granic podmiotowych i przedmiotowych powagi rzeczy osądzonej nie nastręczało trudności i wyrok był zrozumiały także bez uzasadnienia (art. 325 k.p.c.).

Brzmienie sentencji nie może stwarzać wątpliwości co do treści rozstrzygnięcia i musi umożliwiać jego wykonanie. Orzeczenie sądu ma dotyczyć uwzględnienia powództwa albo oddalenia go i nie powinna zawierać dodatkowych wzmianek (tak również SA w Poznaniu z dnia 30 marca 2017 r., I ACa 1455/15).

Z kolei odmienne stanowisko Sąd Najwyższy zajął w uchwale z dnia 4 stycznia 1979 r., III CZP 91/78, dopuszczając możliwość zamieszczenia w wyroku ponownie zasądzającym wyegzekwowane świadczenie zastrzeżenie wzmianki, że świadczenie zostało wyegzekwowane. W wyroku z 10 czerwca 2005 r., II CK 712/04 stwierdził natomiast, że jeżeli świadczenie zostało w toku procesu przymusowo wyegzekwowane i nadal trwa spór co do jego zasadności, to nie można uznać, że wydanie wyroku stało się zbędne, bądź też, by sam fakt wyegzekwowania roszczenia stanowił podstawę do oddalenia powództwa (tak też SA w Katowicach z dnia 19 kwietnia 2016 r  I ACa 634/15 ).

Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę przychyla się do pierwszego z zaprezentowanych poglądów. Za jego przyjęciem przemawia szereg okoliczności. Przede wszystkim należy mieć na uwadze wskazanie, że treść rozstrzygnięcia zawartego w wyroku kończącym sprawę musi być jednoznaczna pod względem podmiotowym i przedmiotowym. Wierzyciel powinien mieć możliwość domagania się realizacji wyroku zgodnie z jego treścią, podobnie jak dłużnik powinien mieć pewność co do zakresu obciążającego go świadczenia, tym bardziej, że chodzi o świadczenie podlegające przymusowej egzekucji.

Treść wyroku nie powinna stwarzać warunków do odmiennych interpretacji. Nie bez znaczenia jest w tym kontekście okoliczność, że wyrok nie może być zaopatrzony w dodatkowe wzmianki czy zastrzeżenia co do częściowego zaspokojenia wierzyciela.

Niewątpliwie w okolicznościach niniejszej sprawy postanowienie o zabezpieczeniu było zaś dobrowolnie realizowane przez pozwanego, na żadnym etapie nie zachodziła potrzeba wszczynania postępowania egzekucyjnego, pozwany nie podważał trafności tego rozstrzygnięcia, nie skarży go także na etapie postępowania apelacyjnego. Tym samym należy dojść do wniosku, że interes wierzyciela na skutek powyższych świadczeń został już w tym zakresie zaspokojony. Przemawia to za uznaniem, że zasądzona w wyroku kwota powinna odzwierciedlać wysokość wierzytelności na datę wyrokowania, bowiem spełnienie świadczenia, a tym samym zaspokojenie wierzyciela spowodowało wygaśnięcie wierzytelności.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 5 września 2018 r., V ACa 617/17

Standard: 22674 (pełna treść orzeczenia)

Badając jaki wpływ na treść wyroku ma wyegzekwowanie roszczenia bądź dobrowolna zapłata w celu uniknięcia egzekucji, po wydaniu orzeczenia natychmiast wykonalnego, lub stanowiącego tytuł zabezpieczający, Sąd Najwyższy w uchwałach z 21 czerwca 1977 r., III CZP 46/77 (OSNC 1978/1/6) i z 26 lutego 2014 r., III CZP 119/13, (OSNC 2015/1/1) oraz w postanowieniu z 18 września 2015 r., I CSK 789/14 (LEX nr 1816550) opowiedział się za uwzględnieniem faktu zaspokojenia wierzyciela w wyroku – poprzez oddalenie powództwa co do zapłaconej kwoty. Sąd Najwyższy podkreślił, że sentencja wyroku powinna dokładnie określać to, o czym orzekł sąd, tak aby ustalenie mocy wiążącej oraz granic podmiotowych i przedmiotowych powagi rzeczy osądzonej nie nastręczało trudności i wyrok był zrozumiały także bez uzasadnienia (art. 325 k.p.c.). Brzmienie sentencji nie może stwarzać wątpliwości co do treści rozstrzygnięcia i musi umożliwiać jego wykonanie. Orzeczenie sądu ma dotyczyć uwzględnienia powództwa albo oddalenia go i nie powinna zawierać dodatkowych wzmianek.

Inne stanowisko Sąd Najwyższy zajął w uchwale z dnia 4 stycznia 1979 r., III CZP 91/78 (OSNCP 1979/7-8/139), dopuszczając możliwość zamieszczenia w wyroku ponownie zasądzającym wyegzekwowane świadczenie zastrzeżenie wzmianki, że świadczenie zostało wyegzekwowane. W wyroku z 10 czerwca 2005 r., II CK 712/04 (LEX nr 180865) stwierdził natomiast, że jeżeli świadczenie zostało w toku procesu przymusowo wyegzekwowane i nadal trwa spór co do jego zasadności, to nie można uznać, że wydanie wyroku stało się zbędne, bądź też, by sam fakt wyegzekwowania roszczenia stanowił podstawę do oddalenia powództwa.

Sąd Apelacyjny za przekonujący uznał pierwszy z poglądów Sądu Najwyższego. Interes powoda co do wypłaconych rent został bowiem już zaspokojony. Oddalenie powództwa w tym zakresie pozwoli stronom uniknąć sporów co do zakresu potencjalnej egzekucji.

Wyrok SA w Poznaniu z dnia 30 marca 2017 r., I ACa 1455/15

Standard: 10045 (pełna treść orzeczenia)