Uchwała z dnia 1976-09-10 sygn. I PZP 48/76

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PZP 48/76

Uchwała z dnia 10 września 1976 r. 

Na podstawie art. 53 § 5 k.p. zakład pracy ma obowiązek nawiązania z byłym pracownikiem stosunku pracy. W razie wykonania tego obowiązku byłemu pracownikowi przysługuje roszczenie o nawiązanie stosunku pracy oraz o odszkodowanie za okres pozostawania bez pracy od chwili zgłoszenia się do pracy w terminie określonym w powyższym przepisie. Podstawę prawną roszczenia odszkodowawczego stanowi art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p.

Przewodniczący: sędzia A. Filcek (sprawozdawca). Sędziowie: Z. Stypułkowska, J. Wasilewski.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Zofii S. przeciwko Zakładowi Ciężkiej Syntezy Organicznej w B. o wynagrodzenie za pracę po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu postanowieniem z dnia 17 października 1975 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 66 ustawy z dnia 24 października 1974 r. o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych:

"1. Czy w przypadku gdy zakład pracy mimo braku obiektywnych przeszkód odmawia ponownego zatrudnienia byłego pracownika, z którym uprzednio rozwiązano umowę o pracę w trybie art. 53 k.p., pracownikowi temu przysługuje roszczenie o nawiązanie umowy o pracę?"

2. Czy i na jakiej podstawie - w razie pozytywnej odpowiedzi na powyższe pytanie - pracownik ten może dochodzić od zakładu pracy odszkodowania za okres między zgłoszeniem swego powrotu do pracy, w warunkach art. 53 § 5 k.p., a nawiązaniem z nim stosunku pracy między innymi po prawomocnym przywróceniu go do pracy przez komisję odwoławczą do spraw pracy?"

udzielił następującej odpowiedzi:

Na podstawie art. 53 § 5 k.p. zakład pracy ma obowiązek nawiązania z byłym pracownikiem stosunku pracy. W razie wykonania tego obowiązku byłemu pracownikowi przysługuje roszczenie o nawiązanie stosunku pracy oraz o odszkodowanie za okres pozostawania bez pracy od chwili zgłoszenia się do pracy w terminie określonym w powyższym przepisie. Podstawę prawną roszczenia odszkodowawczego stanowi art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p.

Uzasadnienie

Jak wynika z uzasadnienia postanowienia Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu, przedstawione w nim zagadnienie prawne wzbudziło poważne wątpliwości z tego względu, że w okresie przed wejściem w życie kodeksu pracy na tle stanowiącego odpowiednik artykułu 53 § 5 k.p. przepisu art. 3 ust. 4 dekretu z dnia 18 stycznia 1956 r. o ograniczeniu dopuszczalności rozwiązywania umów o pracę bez wypowiedzenia oraz o zabezpieczeniu ciągłości pracy (Dz.U. Nr 2, poz. 11 z późn. zmianami) ukształtował się w orzecznictwie Sądu Najwyższego pogląd, że przepis ten stanowi jedynie zalecenie ponownego zatrudnienia pracownika po ustaniu przyczyny, która uzasadniała rozwiązanie z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia mimo braku winy pracownika, wobec czego pracownikowi nie przysługuje roszczenie o nawiązanie umowy o pracę. Powyższy pogląd przeważał także w doktrynie prawa pracy.

Mimo że oba przepisy dotyczą tej samej sytuacji, ich sformułowanie wykazuje zasadnicze różnice. Artykuł 4 ust. 3 powołanego wyżej dekretu z dnia 18 stycznia 1956 r. stanowił, że pracownik korzysta z "przywileju pierwszeństwa do zatrudnienia w dotychczasowym zakładzie pracy", natomiast art. 53 § 5 k.p. mówi, że zakład pracy powinien w miarę możliwości ponownie zatrudnić pracownika, który w okresie 6 miesięcy od rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, z przyczyn wymienionych w art. 53 § 1 i 2, zgłosi swój powrót do zakładu niezwłocznie po ustaniu tych przyczyn. Obowiązek zatrudnienia określonych osób przez zakład pracy w miarę posiadanych możliwości wynika z niektórych przepisów, które obowiązywały już przed wejściem w życie przepisów kodeksu pracy, np. z art. 187 ust. 3 oraz art. 110 ust. 2 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony PRL (Dz. U. Nr 44, poz. 220 z późn. zmianami), i nie budziło wątpliwości, że przepisy te stanowiły źródło prawa podmiotowego do zatrudnienia, ograniczonego realnymi możliwościami zakładu pracy, tzn. wolnymi miejscami pracy, odpowiadającymi kwalifikacjom uprawnionej osoby. Identyczne znaczenie przypisać należy przepisowi art. 53 § 5 k.p., który wprawdzie nie posługuje się określeniem "obowiązku zatrudnienia przez zakład pracy", ale odpowiadającym mu pod względem treści sformułowaniem "powinien zatrudnić". Za taką wykładnią omawianego przepisu przemawia także jego obwarowanie aż dwoma terminami, które nie byłoby zrozumiałe, gdyby przepis ten nie stanowił podstawy prawa do zatrudnienia, lecz tylko zalecenie dla zakładu pracy.

Zakład pracy w sytuacji określonej w art. 53 § 5 k.p. ma zatem obowiązek ponownego zatrudnienia byłego pracownika, jeżeli dysponuje wolnymi miejscami pracy, a pracownik ma kwalifikacje niezbędne do podjęcia wolnej pracy. Nie musi to być praca na poprzednich warunkach, jaka na podstawie art. 45, 46 i 56 k.p. przysługuje pracownikowi przywróconemu do pracy. Jednakże gdy zakład pracy dysponuje większą liczbą wolnych miejsc pracy, powinien zatrudnić pracownika na stanowisku odpowiadającym posiadanym przez niego kwalifikacjom, skoro z art. 10 § 3 i 94 pkt 3 k.p. wynika tendencja do odpowiedniego wykorzystywania kwalifikacji pracownika.

Jeżeli zakład pracy nie spełni dobrowolnie powyższego obowiązku, były pracownik może złożyć wniosek do terenowej komisji odwoławczej do spraw pracy o zobowiązanie zakładu pracy do nawiązania z nim stosunku pracy (art. 264 § 1 pkt 4 k.p.). Prawomocne orzeczenie komisji odwoławczej lub Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych stwierdzające powyższy obowiązek zastępuje oświadczenie woli zakładu pracy o zatrudnieniu pracownika (art. 64 k.p.c. w związku z art. 300 k.p.) i powoduje nawiązanie stosunku pracy między stronami. Skoro orzeczenie to zastępować ma umowę o pracę, zawierać powinno określenie jej niezbędnych elementów (art. 29 k.p.), a co najmniej stanowiska, na którym ma być pracownik zatrudniony. Określenie rodzaju umowy o pracę nie jest konieczne, gdyż brak tego określenia oznaczać będzie, że nawiązana została umowa o pracę na czas nie określony. Natomiast wynagrodzenie należeć się będzie pracownikowi w wysokości określonej przez zakład pracy na podstawie przepisów płacowych lub układu zbiorowego pracy, a jeśli zakład pracy tego nie uczyni, w najniższej stawce przewidzianej w tych przepisach dla danego stanowiska, bądź przy braku wymienionych przepisów - w wysokości określonej stosownie do art. 78 k.p. przez właściwy organ rozstrzygający spory pracownicze.

Jeżeli zakład pracy nie spełnił wynikającego z art. 53 § 5 k.p. obowiązku nawiązania stosunku pracy z byłym pracownikiem, przysługuje mu na podstawie art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p. roszczenie o odszkodowanie za okres pozostawania bez pracy od chwili zgłoszenia się do pracy w terminie określonym w art. 53 § 5 k.p. do chwili nawiązania stosunku pracy. Odszkodowanie to odpowiadać powinno wynagrodzeniu, jakie uzyskałby pracownik na stanowisku, na którym mógł być zatrudniony. Należy od niego potrącić inne dochody uzyskane w okresie pozostawania bez pracy. Odszkodowanie może ulec zmniejszeniu na podstawie art. 8 k.p., w szczególności gdy pracownik bezczynnie oczekiwał na rozstrzygnięcie sporu zamiast czynić starania o znalezienie zatrudnienia.

Kierując się powyższymi przesłankami, Sąd Najwyższy na przedstawione pytanie prawne udzielił odpowiedzi sformułowanej w sentencji uchwały.

OSNC 1977 r., Nr 4, poz. 65