Wyrok z dnia 1976-05-20 sygn. III CRN 373/75

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 373/75

Wyrok z dnia 20 maja 1976 r.

Zniesienie wspólności ustawowej przez sąd (nie zaś w drodze umowy między małżonkami - art. 47 i 51 k.r.o.) może nastąpić - zgodnie z art. 52 k.r.o. - tylko z ważnych powodów i z chwilą oznaczoną przez sąd w wyroku.

Przewodniczący: sędzia H. Dąbrowski. Sędziowie: W. Kuryłowicz (sprawozdawca), Z. Marmaj.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Stanisława S. przeciwko Bogusławie S. o zniesienie wspólności majątkowej na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego od wyroku Sądu Wojewódzkiego dla m. st. Warszawy z dnia 14 stycznia 1975 r.

oddalił rewizję nadzwyczajną.

Uzasadnienie

Strony zawarły małżeństwo w 1956 r., od marca zaś 1972 r. pozostają w rozłączeniu, przy czym powód "związany jest z inną kobietą, z którą zamieszkuje i prowadzi z nią wspólne gospodarstwo". W związku z powyższym powód wystąpił w pozwie z dnia 16.IV.1973 r. o zniesienie ustawowej wspólności majątkowej, jako obowiązującego między stronami majątkowego ustroju małżeńskiego, m. in. także co do spółdzielczego prawa do lokalu w budynku przy ulicy Tamka 49, należącego do Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej "Dziennikarz" w Warszawie, oraz eksponatów przywiezionych z podróży zagranicznych (kolekcji rzeźb, drogich kamieni itp.).

Sąd Powiatowy wyrokiem z dnia 4.XI.1974 r. uwzględnił powództwo, znosząc wspólność majątkową między stronami z dniem 16.IV.1973 r. (data pozwu), skoro "faktycznie separacja gospodarcza stron trwa od 1970 r., a od 1972 r. powód nie mieszka z pozwaną", wobec czego zachodzą ważne przyczyny do zniesienia wspólności majątkowej, tym bardziej iż od tego czasu pozwana nie przyczynia się do wspólnego dorobku stron. Na skutek rewizji pozwanej Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 14.I.1975 r. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo. Sąd rewizyjny nie podzielił stanowiska Sądu pierwszej instancji co do istnienia w sprawie ważnych (art. 52 k.r.o.) powodów, uzasadniających zniesienie wspólności ustawowej, zwłaszcza w sytuacji, gdy wyłączną przyczynę rozejścia się stron stanowi związanie się powoda z inną kobietą, z którą chce dzielić majątek, jakim dysponuje, pozwaną zaś pozbawić "efektów materialnych, jakie uzyskał", mimo że ponosiła wszystkie obowiązki rodzinne i domowe w bardzo ciężkich warunkach wspólnego pożycia z powodem.

Wyrok Sądu Wojewódzkiego zaskarżył rewizją nadzwyczajną z dnia 16.XII.1975 r. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, zarzucając rażące w tym przypadku naruszenie "art. 52 § 1 k.r.o. w związku z art. 233 § 1 k.p.c.", jak również naruszenie interesu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, utrzymywanie bowiem "majątkowej wspólności w formalnie tylko istniejącym związku małżeńskim jest społecznie nieuzasadnione, ponieważ w takim wypadku wspólność majątkowa nie może spełniać swojej zasadniczej funkcji, jaką jest umacnianie więzi majątkowej małżonków". Na tej podstawie (art. 421 § 2 k.p.c.) Pierwszy Prezes SN wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Z chwilą zniesienia ustawowej wspólności majątkowej między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa jako odtąd obowiązujący małżonków ustrój majątkowy (art. 52 i 54 k.r.o.), przy czym w następstwie dokonanego przez sąd zniesienia do majątku objętego dotychczas wspólnością ustawową stosuje się - od chwili jej ustania - przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 42 k.r.o.), do majątku zaś odtąd przez każdego z małżonków nabywanego - przepisy o rozdzielności majątkowej w zakresie zarządzania i rozporządzania tym majątkiem (por. art. 51 zdanie drugie k.r.o.). Jeżeli ustrój wspólności majątkowej najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w zakresie stosunków majątkowych (zwłaszcza w sytuacji braku równowagi ekonomicznej między małżonkami), to ustrój rozdzielności majątkowej czyni zadość tej zasadzie jedynie w przypadku istnienia tej równowagi, w jej zaś braku pogarsza sytuację strony ekonomicznie słabszej. Stąd też zniesienie wspólności ustawowej przez sąd (nie zaś w drodze umowy między małżonkami - art. 47 i 51 k.r.o.) może nastąpić - zgodnie z art. 52 k.r.o. - tylko z ważnych powodów i z chwilą oznaczoną przez sąd w wyroku.

Ta ostania sytuacja zachodzi w sprawie. Pozwana nie ma żadnego majątku, wyłącznym źródłem jej utrzymania jest pobierane przez nią wynagrodzenie suflerki teatralnej w wysokości 1.100 zł miesięcznie oraz zasądzona na jej rzecz od pozwanego renta alimentacyjna w wysokości 2.000 zł (nie zaś, jak to mylnie zostało podane w rewizji nadzwyczajnej, po 2.500 zł) miesięcznie, na jej utrzymaniu pozostaje poza tym syn, ze względu na stan zdrowia niezdolny do pracy zarobkowej. W posiadaniu powoda pozostają przywiezione przez niego z podróży cenne eksponaty, którymi sam dysponuje; prowadzi on budowę domu z dochodów uzyskanych z realizacji swych filmów z podróży (dalsze filmy są w opracowaniu), niezależnie od tego pobiera stałe wynagrodzenie w wysokości 3.700 zł miesięcznie.

Przytoczone zestawienie stanu majątkowego obydwóch stron wyłącza dopuszczalność zniesienia wspólności majątkowej, zniesienie to bowiem godziłoby w dobro rodziny, pogarszając w sposób zasadniczy sytuację pozwanej. Skoro ponadto powód zawinił stan separacji między stronami, wbrew zaś wywodom rewizji nadzwyczajnej pozwana - w świetle zebranego w sprawie materiału procesowego - nie przyczyniła się do powstania tego rozłączenia (w szczególności, na co powołuje się skarżący, przez "gonitwy" za powodem na ulicy, co, jeśli nawet miało miejsce, zostało spowodowane nagłym pogorszeniem się, na skutek odejścia powoda z domu, stanu zdrowia syna, o czym pozwana chciała poinformować "uciekającego" przed nią męża), oddalenie powództwa odpowiada prawu.

Stan separacji faktycznej małżonków może w określonych okolicznościach stanowić ważny powód zniesienia wspólności majątkowej (por. uchwałę SN z dnia 28.V.1973 r. OSNCP 1974, z. 4, poz. 65), jednakże tylko wtedy, gdy zniesienie tej wspólności nie godzi w dobro rodziny, której ochronę państwo socjalistyczne podnosi do rangi zasad konstytucyjnych, zapewniając jej pełną i wszechstronną opiekę (por. art. 79 konstytucji).

W niniejszej sprawie nie leży w interesie rodziny, założonej przez strony (dopóki ta rodzina trwa), uregulowanie stosunków majątkowych między małżonkami na zasadach ustroju rozdzielności majątkowej. Byłoby to z uszczerbkiem pozostałych - poza powodem - jej członków. Brak zatem także interesu Państwa Ludowego w odmiennym rozstrzygnięciu sprawy. Z tych względów należało - wobec braku uzasadnionych podstaw zaskarżenia w drodze rewizji nadzwyczajnej prawomocnego wyroku Sądu Wojewódzkiego, oddalającego powództwo, tj. zarówno rażącego naruszenia prawa, jak i interesu PRL - orzec jak w sentencji (art. 421 § 1 k.p.c. w związku z art. 417 k.p.c.).

OSNC 1977 r., Nr 2, poz. 31