Uchwała z dnia 1975-12-30 sygn. III CZP 86/75

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 86/75

Uchwała z dnia 30 grudnia 1975 r.

Przewodniczący: sędzia W. Maruczyński (sprawozdawca). Sędziowie: S. Dmowski, Z. Trybulski

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Franciszki G. przeciwko Powszechnej Kasie Oszczędności I Oddział w K. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Katowicach postanowieniem z dnia 16.X.1975 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.

Czy w ramach obowiązku przeprowadzenia rozliczeń pieniężnych na zlecenie posiadacza rachunku, wynikającego z art. 725 k.c., bank ma obowiązek zawiadomić posiadacza rachunku, że jego zlecenie jest nieważne?

udzielił następującej odpowiedzi:

Jeżeli bank otrzymał od wkładcy oświadczenie o wskazaniu osoby, na rzecz której ma nastąpić wypłata wkładu, mimo że nie należy ona do kręgu osób wymienionych w art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 kwietnia 1960 r. o prawie bankowym (Dz. U. Nr 20, poz. 121, zm.: Dz. U. z 1964 r. Nr 8, poz. 50 i Dz. U. z 1972 r. Nr 53, poz. 340), powinien niezwłocznie powiadomić wkładcę o nieważności oświadczenia.

Uzasadnienie

Jerzy P. właściciel książeczki PKO nr 2914666 Kot. umiejscowionej w Powszechnej Kasie Oszczędności I Oddział w K. złożył w dniu 5.IV.1974 r. temu Oddziałowi pisemne oświadczenie wskazujące powódkę jako osobę, na rzecz której po śmierci wkładcy ma nastąpić wypłata jego wkładu oszczędnościowego. Określił powódkę jako swoją kuzynkę. Wkładca dnia 3.XII.1974 r. zmarł. Pozwany bank odmówił powódce wypłaty wkładu, gdyż nie mieści się ona w podmiotowym kręgu osób, na rzecz których z mocy art. 39 ustawy z dnia 13 kwietnia 1960 r. o prawie bankowym. (Dz. U. 1964 r. Nr 20, poz. 121, zm.: Dz. U. Nr 8, poz. 50 i Dz. U. 1972 r. Nr 53, poz. 340) można określone wyżej polecenie złożyć. Okazało się ponadto, że powódka nie była kuzynką wkładcy, lecz jego konkubiną.

Powódka domagała się od pozwanego naprawienia szkody wynikłej z przyjęcia wadliwego oświadczenia. Sąd Rejonowy w Katowicach oddalił powództwo. Przy rozpoznaniu sprawy na skutek rewizji powódki Sąd Wojewódzki przedstawił do rozstrzygnięcia wymienione na wstępie zagadnienie prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Art. 39 cyt. ustawy, stanowiący wyłom w obowiązującym prawie spadkowym, jest w stosunku do niego przepisem szczególnym, którego wykładnia rozszerzająca jest wyłączona. Jest on nadto normą iuris cogentis, wskutek tego zainteresowani, tj. wkładca i bank, nie mogą umownie rozszerzyć zakresu jego obowiązywania zarówno w płaszczyźnie przedmiotowej, jak i podmiotowej.

Wspomniany przepis nie przewiduje, aby destynatariuszem mogła być kuzynka wkładcy czy jego konkubina. Dlatego oświadczenie wkładcy stanowiące w rzeczy samej polecenie skierowane do banku było nieważną czynnością prawną w rozumieniu art. 58 § 1 k.c. Nie konwalidowało tej nieważności przyjęcie tego oświadczenia przez bank z milczącym akceptem. Obowiązujący bowiem porządek prawny czynił świadczenie banku obiektywnie i pierwotnie niemożliwym, a umowa o takie świadczenie jest nieważna z mocy art. 387 § 1 k.c.

Strona, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o niemożliwości świadczenia, a z drugiej strony z błędu nie wyprowadziła, obowiązana jest do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę, nie wiedząc o niemożliwości świadczenia (art. 387 § 2 k.c.). Z tytułu culpae contrahendo należy się więc w takim wypadku zaspokojenie tzw. ujemnego interesu umownego z wykluczeniem naprawienia interesu pozytywnego.

Sytuacji tej nie zmienia okoliczność, że "uprawnioną" z tej umowy jest osoba trzecia (art. 393 k.c.).

Wyrażona w art. 354 k.c. zasada współdziałania stron zobowiązywała jednak pozwany bank jako stronę umowy rachunku bankowego do zawiadomienia wkładcy, że bank przyjął niemożliwe do wykonania polecenie, i to niezwłocznie po wykryciu swego niedopatrzenia. Zawiadomienie takie mogłoby w pewnych okolicznościach zapobiec powstaniu szkody w rozumieniu art. 387 § 2 k.c. lub wpłynąć na zmniejszenie jej rozmiarów.

Z tych względów udzielono odpowiedzi jak w treści uchwały.

OSNC 1976 r., Nr 6, poz. 125