Uchwała z dnia 1975-03-21 sygn. III CZP 10/75

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 10/75

Uchwała z dnia 21 marca 1975 r.

Przewodniczący: sędzia J. Ignatowicz. Sędziowie: Z. Masłowski (sprawozdawca), E. Mielcarek.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Janusza P. przeciwko: 1) Fabryce Samochodów Osobowych w W., 2) Państwowemu Przedsiębiorstwu "Polmozbyt" w Ł. i 3) Państwowemu Przedsiębiorstwu "Polmozbyt" w W. o 48.120 zł, po rozpoznaniu za posiedzeniu jawnym następującego zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Łodzi postanowieniem z dnia 31 grudnia 1974 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy nabywca rzeczy objętej gwarancją może skutecznie dochodzić w procesie sądowym roszczeń z tytułu umowy gwarancyjnej w wypadku, gdy nie wyczerpał uprzednio drogi reklamacyjnej, przewidzianej w tej umowie?"

udzielił następującej odpowiedzi:

Prawo dochodzenia przed sądem roszczeń z umowy gwarancyjnej nie jest uzależnione od zakończenia postępowania reklamacyjnego przewidzianego w tej umowie.

Uzasadnienie

Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne nasunęło się Sądowi Wojewódzkiemu na tle następującego stanu faktycznego:

Powód nabył w dniu 3.VI.1969 r. w "Motozbycie" samochód osobowy produkcji pozwanej Fabryki, otrzymując dokument gwarancyjny producenta z terminem gwarancji do dnia 3.VI.1970 r. Według treści § 6 dokumentu gwarancyjnego w przypadku sporu między nabywcą a autoryzowaną stacją obsługi (ASO) co do słuszności nieuznania reklamacji decyduje producent po zapoznaniu się z dokumentami reklamacyjnymi sporządzonymi przez ASO lub oceną techniczną sporządzoną przez rzeczoznawcę PZMot. W razie uznania przez producenta lub nabywcę, że ocena techniczna rzeczoznawcy jest niesłuszna, przysługuje stronom prawo odwołania się od decyzji do Rady Głównej Rzeczoznawców PZMot.

W okresie objętym gwarancją powód korzystał z szeregu napraw dokonywanych przez autoryzowaną stację obsługi (ASO) samochodów w "Polmozbycie" - Zakładzie nr 2 w Ł. W maju 1970 r. powód zgłosił reklamację z powodu przedwczesnego skorodowania blachy pojazdu. Pozwany "Polmozbyt" - Zakład Nr 2 w Ł. odmówił wymiany części skorodowanych, uznając, że korozja jest następstwem działania środków chemicznych w czasie eksploatowania samochodu w sezonie zimowym. Ponieważ mimo upomnień ASO nie dokonała napraw i wymiany skorodowanych części, powód dokonał tego na własny koszt, po czym w dniu 7.VIII.1973 r. wniósł pozew przeciwko ASO "Polmozbyt" - Zakład nr 2 w Ł. i "Polmozbyt" - Zakład nr 2 w W. z żądaniem m.in. zarządzenia zwrotu poniesionych kosztów tych napraw.

Sąd Powiatowy uwzględnił powództwo częściowo. W rewizji od tego wyroku pozwany "Polmozbyt" w Ł. podniósł m.in. zarzut przedwczesności powództwa wobec niewyczerpania przez powoda drogi reklamacyjnej przewidzianej w § 6 umowy gwarancyjnej.

Sąd Wojewódzki, rozpoznając sprawę w postępowaniu rewizyjnym, powziął w przedmiocie podniesionego zarzutu przedwczesności powództwa wątpliwość w związku z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 27.VIII.1970 r. sygn. II CR 340/70, którego teza ma brzmienie następujące: "Posiadacz (...) samochodu nie może skutecznie dochodzić w drodze sądowej roszczenia o wymianę samochodu bez uprzedniego wyczerpania drogi określonej w książce gwarancyjnej".

Sąd Najwyższy wyszedł z założeń następujących:

Wprowadzona do kodeksu cywilnego instytucja gwarancji ma na celu ochronę interesów nabywcy narażonego na nabywanie towarów złej jakości pochodzących z masowej produkcji. Udzielenie gwarancji nakładające na gwaranta (sprzedawcę lub producenta), w razie ujawnienia się wady rzeczy, obowiązek usunięcia wady lub dostarczenia rzeczy wolnej od wad jest niewątpliwie w większości wypadków znacznie bardziej dla nabywcy korzystne od uprawnień wynikających z rękojmi, z których zresztą w myśl art. 579 k.c. może również korzystać po upływie terminu gwarancji lub w razie niewykonania przez gwaranta w czasie właściwym świadczeń gwarancyjnych. Stosowanie gwarancji w obrocie towarów i usług wpływa jednak pośrednio przez zaostrzenie odpowiedzialności producenta na poprawę jakości produkcji i tym samym działa także w interesie ogólnym, który jest w tym zakresie całkowicie zbieżny z interesem nabywcy.

Przytoczone względy sprawiły, że instytucja gwarancji, unormowana w przepisach kodeksu cywilnego jako umowa dobrowolna, została w aktach prawnych wydanych na podstawie art. 384 k.c. wprowadzona do licznych umów dotyczących artykułów masowego obrotu jako obligatoryjny element umowy.

Powyższa rola i funkcja tej instytucji w obrocie zarówno uspołecznionym, jak i w obrocie pomiędzy jednostkami gospodarki uspołecznionej a osobami fizycznymi upoważnia do przyjęcia jako ogólnej zasady, że prawidłowa wykładnia przepisów normujących gwarancję nie powinna prowadzić do ograniczenia przyznanych nabywcy uprawnień płynących z gwarancji.

Istota gwarancji polega na odpowiedzialności sprzedawcy lub producenta (gwaranta) za jakość sprzedanej rzeczy. Stosownie do art. 577 k.c. określenie treści i zakresu obowiązków objętych tą odpowiedzialnością pozostawione jest w zasadzie woli stron. W razie braku takiego określenia lub nasuwających się wątpliwości obowiązki gwaranta obejmują usunięcie wad fizycznych rzeczy lub dostarczenie rzeczy wolnej od wad. Stosując przytoczone poprzednio kryteria interpretacyjne, należy uznać, że unormowany ustawowo zakres obowiązków gwaranta stanowi minimum, które nie może podlegać ograniczeniom umowy. Jest bowiem oczywiste, że zwolnienie gwaranta od jednego z wymienionych obowiązków w znacznym stopniu niweczyłoby korzyści płynące z gwarancji.

Uprawnienia nabywcy płynące z gwarancji powstają z chwilą ujawnienia się wady rzeczy w okresie gwarancyjnym. Świadczenia, do których zobowiązany jest gwarant, stają się wymagalne na podstawie art. 455 k.c. po wezwaniu go przez nabywcę i powinny być wykonane bez nieuzasadnionej zwłoki.

Nie ulega wątpliwości, że szybkie i sprawne wykonanie przez gwaranta obowiązków wynikających z gwarancji leży w uzasadnionym interesie nabywcy. Nieuzasadniona zwłoka może zniweczyć korzyści płynące z gwarancji. Dlatego postanowienia umowne zmierzające do odwlekania wymagalności świadczeń ciążących na gwarancje jako godzące w interes nabywcy są niedopuszczalne, jeżeli nie znajdują podstawy w obowiązujących przepisach prawa.

W wyniku powyższych rozważań Sąd Najwyższych w składzie obecnym nie podziela przytoczonego poprzednio poglądu wyrażonego w orzeczeniu z dnia 27.VIII.1970 r. (sygn. II CR 370/70) jako sprzecznego z założeniami i funkcją gwarancji.

Zawarte w umowie gwarancyjnej postanowienia przyznające stronom - w razie sporu pomiędzy nabywcą a gwarantem co do zasadności reklamacji - prawo odwołania się do czynnika fachowego wyższego rzędu nie mogą mieć wpływu na wymagalność zobowiązań gwaranta ani pozbawić nabywcy prawa dochodzenia roszczeń gwarancyjnych przed wyczerpaniem tego postępowania. Dotyczy to oczywiście również wszelkich innych postępowań reklamacyjnych, jakie mogą być przewidziane w umowach gwarancyjnych.

Powyższe rozważania prowadzą do udzielenia na przedstawione pytanie odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1976 r., Nr 4, poz. 62