Uchwała z dnia 1975-03-04 sygn. III CZP 89/74

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 89/74

Uchwała z dnia 4 marca 1975 r.

Przewodniczący: sędzia H. Dąbrowski (sprawozdawca). Sędziowie: W. Kuryłowicz, Z. Masłowski.

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Alfreda K. przeciwko Wojewódzkiej Spółdzielni Spożywców "Społem" - Oddział w S. o wydanie zakazu używania elektrycznego sprzętu muzycznego, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym następującego zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki we Wrocławiu postanowieniem z dnia 28 października 1974 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy najemcy lokalu mieszkalnego przysługuje w stosunku do najemcy - sąsiada roszczenie cywilnoprawne o zaniechanie lub ograniczenie działań, które wywołują hałas w stopniu przekraczającym miarę wynikającą z konkretnej sytuacji faktycznej?",

postanowił udzielić następującej odpowiedzi

Najemcy lokalu mieszkalnego przysługuje przeciwko najemcy innego lokalu w tym samym budynku roszczenie o zaniechanie lub ograniczenie działań, związanych z używaniem lokalu, a wywołujących hałasy przekraczające miarę, jakiej zachowania wymaga spokojne używanie lokalu mieszkalnego.

Uzasadnienie

Powód Alfred K. twierdził w pozwie, że od 1958 r. na podstawie przydziału zajmuje w S. przy ul Kolejowej 3 lokal mieszkalny położony nad restauracją "Balaton", prowadzoną przez pozwaną Spółdzielnię. W restauracji tej grające w czasie dansingu zespoły muzyczne używają elektrycznych wzmacniaczy, co powoduje hałas uniemożliwiający wypoczynek wieczorem, a szczególnie w porze nocnej. Powód wniósł zatem o zakazanie używania tych urządzeń elektrycznych.

Wyrokiem z dnia 7.VIII.1974 r. Sąd Powiatowy nakazał stronie pozwanej, aby zabroniła używania w lokalu "Balaton" w S. jakichkolwiek wzmacniaczy głośnikowych i dopilnowała przestrzegania tego zakazu. W wyniku poczynionych ustaleń, w szczególności co do pomiarów hałasu dokonanych w mieszkaniu powoda przez Stację Sanitarno-Epidemiologiczną, uwzględnił powództwo na podstawie art. 144 i 690 k.c.

Rozpoznając rewizję strony pozwanej od powyższego wyroku, Sąd Wojewódzki we Wrocławiu przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. pytanie prawne przytoczone we wstępnej części niniejszej uchwały; ma ono na celu wyjaśnienie, czy przepisy prawa cywilnego, w szczególności wymienione przez Sąd Powiatowy, mogą stanowić podstawę prawną dochodzonych w sprawie roszczeń.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Prawo najmu jest w polskim systemie prawnym ukształtowane jako prawo względne, skuteczne tylko między stronami. Ze względu jednak - jak to w szczególności podkreślono w uzasadnieniu uchwały SN z dnia 15.IV.1967 r. III CZP 26/67 (OSNCP 1967, poz. 167) - na szczególną doniosłość życiową prawa najmu dla każdego, kto w ramach tego stosunku prawnego zaspokaja swe potrzeby mieszkaniowe, ustawodawca, kierując się zresztą od dawna wysuwanymi postulatami, uznał za celowe zapewnienie najemcy ochrony podobnej do tej, z jakiej korzysta właściciel, a więc osoba, której przysługuje prawo bezwzględne. Zasada ta jest wyrażona w art. 690 k.c., w myśl którego do ochrony praw najemcy stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności. Przepis ten nie ma swego odpowiednika w prawie lokalowym z dnia 10 kwietnia 1974 r. (Dz. U. Nr 14, poz. 84), a wobec braku w tym prawie wyłączeń ma on - w konsekwencji postanowień art. 680 k.c. - odpowiednie zastosowanie w wypadku najmu wynikającego zarówno z umowy, jak i z decyzji administracyjnej o przydziale (art. 9 ust. 1 prawa lokalowego).

Przy odpowiednim stosowaniu przepisów o ochronie własności uzasadnione jest twierdzenie, iż roszczenia windykacyjne i negatoryjne przysługują z mocy art. 690 i 222 k.c. najemcy lokalu w zakresie, w jakim potrzebę ochrony jego praw należy uznać za usprawiedliwioną ze względu na przedmiot najmu i jego przeznaczenie.

Roszczenie o zaniechanie naruszeń określonych w art. 144 k.c. z istoty swej - jak to podnosi się również w piśmiennictwie prawniczym - jest roszczeniem o charakterze negatoryjnym, unormowanym w art. 222 § 2 k.c. Przepis art. 144 k.c. jest odpowiednikiem art. 31 pr. rzecz. Ostatnio wymieniony przepis zabraniał właścicielowi nieruchomości zakłócania - przez działania w tym przepisie wskazane - korzystania z cudzej nieruchomości w sposób przekraczający zwykłą w stosunkach miejscowych miarę, chyba że nie prowadzi to do zmniejszenia wartości lub użyteczności tej nieruchomości. Wymienienie w art. 31 pr. rzecz. szeregu działań o charakterze mechanicznym, związanych z ruchem ciał (stałych, ciekłych lub gazowych), miało - jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu orzeczenia z dnia 14.XI.1962 r. III CR 66/62 (OSNCP 1964, poz. 28) - charakter przykładowy, o czym świadczyło użycie w tym przepisie, po wyliczeniu różnych działań, słów: "lub inne działania podobne". W wyniku tych m.in. wskazań Sąd Najwyższy w orzeczeniu tym wyraził tezę, iż przepis art. 31 pr. rzecz. zabrania właścicielowi nieruchomości zakłócania korzystania z cudzej nieruchomości w każdy sposób, jeżeli stopień tego zakłócenia przekracza zwykłą w stosunkach miejscowych miarę, chyba "że zakłócenie to nie prowadzi do zmniejszenia wartości lub użyteczności nieruchomości". Jeżeli mogły się nasuwać wątpliwości - także przy powyższych wskazaniach - co do rodzaju i charakteru działań objętych dyspozycją art. 31 pr. rzecz. ze względu na rodzaj przykładowo wymienionych w nim działań, to nie budzi w tym względzie wątpliwości zakres dyspozycji art. 144 k.c. Przepis ten stanowi, iż właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

Ogólne ujęcie przytoczonego przepisu i jego redakcja nie dają podstaw do ograniczenia objętych jego dyspozycją działań ze względu na ich rodzaj. W zestawieniu w szczególności z art. 31 pr. rzecz. uzasadnione jest stwierdzenie, iż przepis art. 144 k.c. obejmuje obowiązek właściciela nieruchomości powstrzymania się od wszelkich działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich zgodnie z ich "społeczno-gospodarczym przeznaczeniem"; obejmuje on zatem - na co wskazuje również to ostatnie wyrażenie - obowiązek powstrzymania się nie tylko od działań, które wpływają ujemnie na sąsiednią nieruchomość i znajdujące się na niej rzeczy, lecz i od działań, które mogą negatywnie wpływać na osoby przebywające na nieruchomości.

Wobec przewidzianego w art. 690 k.c. odpowiedniego stosowania do ochrony praw najemcy przepisów o ochronie własności usprawiedliwione jest w konkluzji powyższych rozważań udzielenie - na przedstawione pytanie - odpowiedzi sformułowanej w sentencji.

OSNC 1976 r., Nr 1, poz. 7