Uchwała z dnia 1974-07-01 sygn. III CZP 41/74

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 41/74

Uchwała z dnia 1 lipca 1974 r.

Przewodniczący: sędzia Z. Trybulski (sprawozdawca). Sędziowie: K. Piasecki, S. Rudnicki.

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Piotra Z. przeciwko Annie Z. i Julii Z., zastępowanych przez matkę Amelię Z., oraz Danucie Z. o obniżenie rat alimentacyjnych, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym następującego zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Opolu postanowieniem z dnia 10 maja 1974 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy przepis art. 138 k.r.o. może stanowić podstawę prawną obniżenia ustalonego obowiązku alimentacyjnego, jeżeli egzekwowanie zasądzonych alimentów w pełnej wysokości ogranicza przepis art. 1083 k.p.c., chociaż stan ten istniał już w chwili ustalenia obowiązku alimentacyjnego?",

udzielił następującej odpowiedzi:

Okoliczność, że ze względu na przepis art. 1083 § 1 k.p.c. zasądzone alimenty mogą być egzekwowane tylko częściowo, sama przez się nie uzasadnia zmiany - na podstawie przepisu art. 138 k.r.o. - orzeczenia zasądzającego alimenty.

Uzasadnienie

Przedstawione zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego:

Sąd Powiatowy w Opolu wyrokiem z dnia 13.IV.1967 r. zasądził od powoda na rzecz pięciorga małoletnich dzieci alimenty po 250 zł miesięcznie dla każdego z nich, przy ówczesnych zarobkach matki dziecka w wysokości 1.200 zł miesięcznie i rencie powoda w kwocie 2.260 zł miesięcznie. Obecnie powód pobiera emeryturę w kwocie 2.080 zł, a matka dzieci otrzymuje rentę III grupy w kwocie 710 zł. Zasądzone od powoda alimenty ściągane są w drodze egzekucyjnej i w związku z ograniczeniami przewidzianymi w art. 1083 k.p.c., na dzień 31.III.1973 r. powód zalegał z zapłatą kwoty 21.547 zł. Ta ostatnia okoliczność stała się - przy okazji rozpoznawania rewizji powoda od wyroku oddalającego jego powództwo o obniżenie alimentów - przyczyną przedstawienia wspomnianego zagadnienia prawnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W myśl art. 138 k.r.o., w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego. Chodzi tu o te "stosunki", które zgodnie z art. 133 § 1 i art. 135 k.r.o. stanowiły podstawę ustalenia, że dziecko znajduje się w sytuacji uprawniającej je do żądania alimentów od rodziców, i to w przyjętej w wyroku wysokości. Co do pierwszej z tych okoliczności przesłankę stanowi niemożność samodzielnego utrzymania się przez dziecko i brak dochodów z jego majątku wystarczających na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Określenie wysokości alimentów od każdego z rodziców na rzecz dziecka stanowi wypadkową usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego oraz wkładu osobistych starań rodzica o utrzymanie i wychowanie dziecka. Zmiana tych stosunków może uzasadniać odpowiednią zmianę orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego.

Przepis art. 135 § 1 k.r.o. nie daje podstaw do przyjęcia, by wzgląd na ograniczenia egzekucyjne przewidziane w art. 1083 § 1 k.p.c. mógł mieć wpływ na określenie wysokości alimentów. Zgodnie z art. 354 § 1 k.c. "dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego". Jeżeli chodzi o zobowiązanie z tytułu alimentów na rzecz dziecka, a więc zobowiązanie, którego realizacja pozostaje pod szczególną ochroną prawa, oznacza to, że dłużnik powinien rentę alimentacyjną płacić dobrowolnie, w określonym terminie i w pełnej wysokości. Przyjęcie - poza kryteriami określonymi w art. 135 k.r.o. - za podstawę określenia wysokości alimentów, należnych dziecku od rodzica, sumy, jaka ze względu na ograniczenie przewidziane w art. 1083 § 1 k.p.c. może być od niego przymusowo ściągnięta, stanowiłoby premię dla dłużnika uchylającego się od dobrowolnego wykonania zobowiązania, i to zobowiązania mającego zapewnić środki utrzymania dziecku niezdolnemu do samodzielnego utrzymania się.

Dlatego należy uznać, że wzgląd na okoliczności wskazane w przepisie art. 1083 § 1 k.p.c. nie ma wpływu na określenie wysokości alimentów, a w konsekwencji nie może stanowić podstawy powództwa z art. 138 k.r.o. To samo odnosi się do powództwa przewidzianego w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., którego możliwość - w sensie pozytywnym - Sąd Wojewódzki rozważał.

W świetle wspomnianego przepisu art. 354 § 1 k.c. należy stwierdzić wreszcie, że nietrafny jest pogląd wyrażony w uzasadnieniu postanowienia Sądu Wojewódzkiego, iż powstanie zaległości - wobec stosowania przez organ egzekucyjny przepisu art. 1083 § 1 k.p.c. - nie zostało przez dłużnika zawinione. Zaległość ta nie powstałaby, gdyby dłużnik wykonywał zobowiązanie dobrowolnie, w terminie i w pełnej wysokości.

Z tych względów udzielono odpowiedzi negatywnej.

OSNC 1975 r., Nr 5, poz. 76