Uchwała z dnia 1974-07-05 sygn. III CZP 25/74

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 25/74

Uchwała 7 sędziów - zasada prawna z dnia 5 lipca 1974 r.

Orzeczenie o kosztach związanych z postępowaniem o nadanie klauzuli wykonalności, zamieszczone w treści tej klauzuli, stanowi tytuł wykonawczy uprawniający do ich ściągnięcia.

Przewodniczący: Prezes SN J. Pawlak. Sędziowie: S. Dmowski (sprawozdawca), J. Majorowicz, E. Mielcarek, K. Piasecki, S. Rudnicki, Z. Trybulski.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Generalnej PRL Z. Jędrzejczaka, rozpoznawszy wniosek Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 lutego 1974 r. o udzielenie odpowiedzi na następujące pytanie prawne:

"Czy w razie uwzględnienia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania o nadanie klauzuli wykonalności (art. 108 § 1 w zw. z art 13 § 2 k.p.c.) zasądzone na rzecz strony od przeciwnika koszty podlegają egzekucji po złożeniu przez stronę komornikowi tytułu wykonawczego, tj. po nadaniu orzeczeniu w tym zakresie, stanowiącemu tytuł egzekucyjny, klauzuli wykonalności, czy też uzyskanie klauzuli wykonalności jest w tym wypadku zbędne, a jeżeli jest zbędne, to co będzie stanowić podstawę egzekucji tych należności (art. 776 k.p.c.)?",

uchwalił i postanowił wpisać do księgi zasad prawnych następującą zasadę prawną:

Orzeczenie o kosztach związanych z postępowaniem o nadanie klauzuli wykonalności, zamieszczone w treści tej klauzuli, stanowi tytuł wykonawczy uprawniający do ich ściągnięcia.

Uzasadnienie

Sąd Najwyższy, rozważając w zwykłych składach kwestie kosztów postępowania związanych z uzyskaniem klauzuli wykonalności, w tym kosztów adwokackich, i sposobu rozstrzygania w tym zakresie, wypowiedział pogląd, że stronie należy się zwrot wynagrodzenia adwokackiego związanego z postępowaniem o nadanie klauzuli wykonalności (uchwała z dnia 6 lipca 1970 r. III CZP 48/70 - OSNCP 1971, z. 2, poz. 24) oraz że w razie uwzględnienia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności rozstrzygnięcie o kosztach związanych z postępowaniem o nadanie klauzuli wykonalności orzeczeniu sądowemu zamieszcza się w treści tej klauzuli, a nie w odrębnym postanowieniu (uchwała z dnia 2 maja 1973 r. III CZP 7/73 - OSNCP 1973, z. 11, poz. 196).

Pogląd co do uprawnień do kosztów związanych z uzyskaniem klauzuli wykonalności oraz co do właściwości sądu rozpoznającego wniosek o nadanie klauzuli do orzekania w przedmiocie tych kosztów został zaaprobowany zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie.

Wniosek Ministra Sprawiedliwości zmierza natomiast - co wynika z jego uzasadnienia - do wyjaśnienia podnoszonego w praktyce zagadnienia, czy klauzula wykonalności, którą nadaje się wyłącznie istniejącemu już tytułowi egzekucyjnemu, może obejmować orzeczenie o kosztach w niej zamieszczone. Treść uzasadnienia wniosku wskazuje na to, że podstawą pytania prawnego jest założenie, iż klauzula wykonalności nie może obejmować kosztów postępowania "nie orzeczonych jeszcze w chwili nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, a ponadto nawet po nadaniu klauzuli wykonalności i orzeczeniu o kosztach nie może obejmować nieprawomocnego orzeczenia, które nie jest jeszcze tytułem egzekucyjnym".

Poglądu powyższego nie można podzielić.

Z art. 777 pkt 1 k.p.c. wynika wyraźnie, że tytułami egzekucyjnymi są orzeczenia sądowe nie tylko prawomocne, ale również podlegające natychmiastowemu wykonaniu.

W tej sytuacji powstaje problem, czy postanowienia wydawane przez sąd w postępowaniu egzekucyjnym, w tym postanowienia o kosztach postępowania związanych z uzyskaniem klauzuli wykonalności, podlegają natychmiastowemu wykonaniu - przed uprawomocnieniem się.

Przepisy k.p.c. regulujące postępowanie egzekucyjne nie zawierają wyraźnego postanowienia w tym przedmiocie. Należy więc przyjąć, że w zakresie tym stosuje się - poprzez art. 13 § 2 k.p.c. - przepisy o procesie, a konkretnie art. 360 i 396 k.p.c. Z przepisów tych wynika, że postanowienia wydane w postępowaniu procesowym stają się skuteczne z chwilą ich ogłoszenia, a jeżeli ogłoszenia nie było - z chwilą podpisania sentencji (art. 360 k.p.c.) i z tą chwilą stają się też wykonalne (art. 396 k.p.c.). Gdyby wykonalność postanowień wydawanych w postępowaniu procesowym była uzależniona od ich uprawomocnienia się, przepis art. 396 k.p.c., przewidujący możliwość wstrzymania wykonania zaskarżonego postanowienia do czasu rozstrzygnięcia zażalenia, byłby zbędny.

Za natychmiastową wykonalnością postanowień sądowych wydawanych w postępowaniu egzekucyjnym przemawia też brzmienie art. 852 § 3, art. 915 § 3 i art. 1028 § 4 k.p.c. Przepisy te, uzależniające możliwość wykonania postanowienia od jego uprawomocnienia się, mają charakter wyjątkowy, potwierdzający regułę, że postanowienia wydawane w postępowaniu egzekucyjnym są natychmiast wykonalne.

Podkreślić trzeba, że kwestia wykonalności postanowień sądowych co do nadania klauzuli wykonalności uregulowana została przez ustawodawcę w art. 795 § 2 k.p.c. - przez wskazanie terminów do wniesienia zażalenia dla wierzycieli i dłużnika.

Jeżeli weźmie się pod uwagę, co trafnie podkreślił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu cyt. wyżej uchwały III CZP 7/73, że rozstrzygnięcie o kosztach postępowania związanych z nadaniem klauzuli wykonalności należy traktować pod względem prawnym jako integralną cześć postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności, to brak jest podstaw do przyjęcia, że orzeczenie w przedmiocie klauzuli jest natychmiast wykonalne, w części zaś dotyczącej kosztów jej nadania jest wykonalne dopiero po uprawomocnieniu się. Przeciwko takiemu założeniu przemawia adhezyjny charakter rozstrzygnięcia o kosztach w stosunku do orzeczenia co do nadania klauzuli wykonalności.

Trzeba też mieć na uwadze, że klauzule wykonalności nadawane są tytułom egzekucyjnym, bez wydawania oddzielnych postanowień o nadaniu klauzuli, tylko w wypadkach przewidzianych w § 182 regulaminu czynności sądów wojewódzkich i powiatowych (rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 grudnia 1969 r. - Dz. U. Nr 37, poz. 325). W pozostałych wypadkach (między innymi gdy tytułem egzekucyjnym nie jest orzeczenie sądowe, gdy klauzula wykonalności ma być nadana na rzecz lub przeciwko osobom, które nie są wymienione w tytule egzekucyjnym jako uprawnione lub zobowiązane, itd.) sąd wydaje odrębne postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności i w postanowieniu tym rozstrzyga o kosztach tego postępowania. W takim wypadku - zgodnie z § 178 regulaminu - zamieszcza na tytule egzekucyjnym wypis sentencji postanowienia dotyczącego klauzuli wykonalności, wraz z punktem dotyczącym kosztów, a dopiero poniżej klauzulę wykonalności w brzmieniu ustalonym w § 179 regulaminu, nie czekając na uprawomocnienie się postanowienia. Termin do wniesienia zażalenia - zarówno w przedmiocie nadania klauzuli, jak i w przedmiocie kosztów orzeczonych w tym postanowieniu - biegnie wówczas według zasad określonych w art. 795 § 2 k.p.c.

W świetle argumentów dotyczących natychmiastowej wykonalności postanowień wydawanych w postępowaniu egzekucyjnym należy przyjąć, że zamieszczone w takim postanowieniu o nadaniu klauzuli wykonalności orzeczenie o kosztach jest tytułem egzekucyjnym w rozumieniu art. 777 pkt 1 k.p.c. i że klauzula wykonalności obejmuje to orzeczenie, przez co staje się ono tytułem wykonawczym (art. 776 k.p.c.), stanowiącym podstawę egzekucji.

Fakt niewydawania oddzielnego postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności i zamieszczania rozstrzygnięcia o kosztach, związanych z uzyskaniem klauzuli, w treści tej klauzuli nie zmienia charakteru orzeczenia w przedmiocie kosztów. Jest to tylko kwestia techniczna. I w tym wypadku orzeczenie o kosztach jest postanowieniem, tyle że wydanym w skróconej formie. Należy więc traktować je również jako tytuł egzekucyjny, na równi z postanowieniem wydanym na odrębnym formularzu. Zamieszczenie rozstrzygnięcia o kosztach w treści klauzuli świadczy o tym, że klauzula obejmuje je również.

Okoliczność, że w takim wypadku treść rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów zamieszczona jest - ze względów praktycznych - pod treścią klauzuli w brzmieniu ustalonym rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości (§ 179 regulaminu), a przed podpisem sędziego i powyżej pieczęci urzędowej, nie uzasadnia wniosku, że klauzula nie może obejmować tych kosztów, jako "nie orzeczonych jeszcze w chwili nadania klauzuli".

Przedstawione argumenty uzasadniają pogląd, że klauzula wykonalności obejmuje również rozstrzygnięcie o kosztach postępowania związanych z jej nadaniem, i to niezależnie od tego, czy zamieszczone ono zostało w treści klauzuli, czy też w odrębnym postanowieniu o nadaniu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. Gdyby przyjąć, że klauzula może odnosić się jedynie do kosztów zasądzonych w odrębnym postanowieniu, to wówczas wprowadzenie uproszczonego postępowania o nadanie klauzuli byłoby w wielu wypadkach niecelowe. Przeciwnie, powodowałoby ono przedłużenie postępowania, a ponadto pociągałoby za sobą zbędne koszty, związane z uzyskaniem odrębnej klauzuli dla rozstrzygnięcia o kosztach nadania klauzuli poprzedniej. W pewnych zaś wypadkach mogłoby prowadzić - co słusznie podkreślono we wniosku - do nie kończącego się postępowania o nadanie klauzuli wykonalności, w związku z kosztami, wiążącymi się z postępowaniem o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, którym byłoby każdorazowe prawomocne orzeczenie o kosztach postępowania.

Z tych względów Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1975 r., Nr 1, poz. 2