Wyrok z dnia 2008-06-19 sygn. IV SA/Po 124/08

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Paweł Miładowski Sędziowie NSA Ewa Makosz-Frymus As. sąd. Izabela Kucznerowicz (spr.) Protokolant st. sekr. sąd. Monika Zaporowska po rozpoznaniu w Wydziale IV na rozprawie w dniu 19 czerwca 2008 r. sprawy ze skargi K.O. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego, oddala skargę /-/I. Kucznerowicz /-/P. Miładowski /-/E. Makosz-Frymus

Uzasadnienie

IV SA/Po 124/08

U Z A S A D N I E N I E

Decyzją Burmistrza Miasta i Gminy z dnia [...], nr [...] odmówiono K.O. przyznania świadczenia w postaci zasiłku celowego z powodu braku współpracy z Ośrodkiem Pomocy Społecznej. Podstawą wydania decyzji były przepisy art. 8 ust. 1, 2, art. 39 ust. 1, 2 art. 106 ust. 1, 4, 5 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 64 poz. 593) oraz art. 104 kpa.

W uzasadnieniu podniesiono, że zgodnie z art. 4 ustawy o pomocy społecznej pomocy odmawia się z uwagi na fakt, że osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej zobowiązane są do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Pomoc społeczna ma na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych (art. 2. 1). K.O. pomimo propozycji udziału w zajęciach aktywizacyjnych klubu Pracy Powiatowego Urzędu Pracy dla osób bezrobotnych – nie skorzystała z tego. To świadczy o braku aktywności zawodowej, która jest bardzo istotna dla osób długotrwale bezrobotnych. Nadto organ wskazał, że K.O. jest właścicielem mieszkania o powierzchni 97,8 m2, domu o powierzchni 321,10 m2 i działki wielkości 0,1480 m2.

K.O. odwołała się od tej decyzji podnosząc, że posiada majątek ale nie ma środków na jego utrzymanie. Jej zdaniem każdy właściciel mający dom czy będący właścicielem jakiegoś lokalu musi mieć jakieś środki by móc o to zadbać, utrzymać nieruchomość w porządku. K.O. stwierdziła, że nie ma żadnych prac dorywczych i że żyje na skraju nędzy.

Decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...], nr [...] na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79 poz. 865 ze zm.) oraz art. 127 § 2 i art. 138 § 1 pkt 1 kpa w zw. z art. 11 ust. 2 oraz art. 12 i art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593 ze zm.) zaskarżoną decyzję utrzymano w mocy. W uzasadnieniu organ wskazał, że K.O. złożyła wniosek o pomoc finansową. W odpowiedzi na ten wniosek organ I instancji wydał decyzję nr [...] dnia [...], która to decyzja została przez organ odwoławczy decyzją nr [...] uchylona w całości, a sprawa przekazana do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji. Rozpoznając sprawę ponownie organ I instancji ustalił, iż K.O. przedłożona została propozycja udziału w zajęciach aktywizacyjnych klubu pracy Powiatowego Urzędu Pracy dla osób bezrobotnych, na udział w których wyraziła zgodę, a z której to możliwości nie skorzystała bez podania przyczyn. W ramach tych zajęć oferowano zwrot kosztów za dojazdy i dodatek szkoleniowy. Ponadto organ I instancji podał, iż dnia 6 listopada 2007 r. K.O. złożyła oświadczenie o stanie majątkowym, w którym ujawniła, jakie posiada nieruchomości.

Zgodnie art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub wykonywanie prac społecznie użytecznych, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu

świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Akta sprawy

wskazują, iż K.O. zaproponowano udział w szkoleniach (zajęciach aktywizacyjnych klubu pracy Powiatowego Urzędu Pracy dla osób bezrobotnych), z czego jednak nie skorzystała, bez podania przyczyny. Zdaniem organu odwoławczego mieści się to w pojęciu braku współpracy w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej.

Ponadto organ odwoławczy ma na względzie oświadczenie majątkowe K.O., które złożyła dnia 6 listopada 2007 r., a z którego wynika, iż posiada Ona mieszkanie wielkości 97,80 m2 , dom o powierzchni 321,10 m2 oraz działkę o powierzchni 0,1480 m2. K.O. posiada więc majątek, który pozwoliłby Jej w przezwyciężeniu obecnych trudności. Należy tu wskazać, że zgodnie z art. 12 ustawy o pomocy społecznej w przypadku stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacja majątkową osoby lub rodziny, wskazującą, że osoba ta lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można odmówić przyznania świadczenia. Skoro K.O. posiada majątek, ma możliwości we własnym zakresie, przy odpowiednim wykorzystaniu tego majątku, wyjścia z trudnej sytuacji. Stosownie bowiem do art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Zdaniem organu K.O. posiada możliwości samodzielnego wyjścia z trudnej sytuacji w oparciu o majątek, którego jest właścicielką, nie ma zatem obowiązku ze strony pomocy społecznej wspierania Jej w codziennym utrzymaniu.

K.O. wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu. Jej zdaniem organy administracyjne w sposób nieprzemyślany odmawiają przyznania Jej jakiegokolwiek świadczenia, pomimo trudnej sytuacji materialnej. Skarżąca uważa, że znajduje się w trudnej sytuacji, nie ma środków finansowych na normalne życie.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie podtrzymując argumenty zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz. 1269 dalej usa) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności organów administracji publicznej. Jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, kontrola o której mowa w art. 1 § 1 usa, sprawowana jest pod względem zgodności z prawem – art. 1 § 2 u.s.a. Oznacza to, że badaniu w postępowaniu sądowoadministracyjnym podlega prawidłowość zastosowania przepisów prawa w odniesieniu do ustalonego w sprawie stanu faktycznego.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie organy administracji publicznej nie naruszyły przepisów prawa materialnego i procesowego. Podstawą materialnoprawną rozstrzygnięć organów administracyjnych podjętych w niniejszej sprawie były przepisy ustawy o pomocy społecznej. Zasady ogólne wskazanej ustawy, wyrażone w art. 2 ust. 1 i art. 3 ust. 1 stanowią, że świadczenia pomocy społecznej mają na celu umożliwienie przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których osoby ubiegające się nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości na zaspokajanie niezbędnych potrzeb i umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka. Jak wynika z powyższych przepisów pomoc społeczna jest instytucją stosowaną wyjątkowo, w sytuacjach w których obywatel nie jest w stanie sam podołać okolicznościom życiowym. Przyznanie świadczenia zależy od uznania organu rozstrzygającego sprawę (wyrok WSA w Warszawie z dnia 11 maja 2005 r., I SA/Wa 448/04, LEX nr 166677). W orzecznictwie sądów administracyjnych wskazuje się, że uznanie organu doznaje ograniczeń w świetle brzmienia art. 7 k.p.a. Zgodnie z powołanym przepisem, organ winien załatwiać sprawę mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Z tej przyczyny organ – działając w ramach uznania – winien przeprowadzić wnikliwe postępowanie zmierzające do oceny stwierdzonego stanu faktycznego. Taka konstrukcja nie wyklucza możliwości odmowy przyznania świadczenia (wyrok NSA z dnia 18 maja 1999 r., sygn. akt II SA/Gd 25/08, LEX nr 44078), jednakże nakłada na organ obowiązek każdorazowego precyzyjnego wskazania przesłanek udzielenia świadczenia. Również przyznanie świadczenia w takiej, a nie innej wysokości obliguje organ do podania uzasadnienia prawnego i faktycznego podjętego rozstrzygnięcia. Konieczność taka związana jest z jednej strony z obowiązującą w postępowaniu administracyjnym zasadą przekonywania (art. 11 k.p.a.), z drugiej zaś z koniecznością umożliwienia Sądowi przeprowadzenia kontroli legalności.

Niezależnie od powyższego stwierdzić należy, że uznaniowy charakter decyzji w przedmiocie zasiłku celowego wzmocniony jest zapisem art. 11 ust. 2 u.p.s. oraz przepisami art. 106 ust. 4 i 107 ust. 4. Wskazane przepisy jasno określają, że brak współdziałania osoby z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Ponadto przeprowadzenie wywiadu środowiskowego lub jego aktualizacji jest konieczne przy wydawaniu decyzji w zakresie przyznania lub odmowy przyznania świadczenia pomocy społecznej.

Zgodnie z art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu. Wykładnia przepisów regulujących przesłanki udzielenia pomocy w formie zasiłku stałego dokonywana musi być z uwzględnieniem treści art. 2 ust. 1 oraz art. 3 ust. 4 ups. Analiza tych przepisów prowadzi do konkluzji, iż organy realizujące zadania w zakresie pomocy społecznej, korzystające ze środków publicznych o ograniczonym zakresie, zobowiązane są do analizy zgłoszonego wniosku pod kątem jego rzeczywistej niezbędności dla zaspokojenia potrzeb bytowych.

Skarżąca oczekiwała pomocy finansowej z przeznaczeniem na podstawowe potrzeby bytowe. Jest ona osobą samotną, prowadzącą jednoosobowe gospodarstwo domowe. Jest zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy bez prawa do zasiłku. Nie pracuje dorywczo. Z karty aktywności zawodowej wynika, iż brak pracy dla Skarżącej. Podkreślenia wymaga jednak fakt, iż Skarżąca poszukiwała pracy w tych samych zakładach. Organy administracji publicznej zasadnie przyjęły, iż skoro Skarżąca jest osobą bezrobotną i bez prawa do zasiłku i wyraziła zgodę na udział w szkoleniach aktywizacyjnych klubu pracy PUP, a następnie bez podania przyczyny nie zgłosiła się na zajęcia to wykazała się brakiem współpracy określonym w art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. Skarżąca zarówno w odwołaniu jak i w skardze nie ustosunkowała się do tej kwestii. Podkreślenia wymaga też fakt, iż Skarżąca ma mieszkanie wielkości 97,80 m2, dom o powierzchni 321,10 m2 oraz działkę o powierzchni 0,1480 m2 a zatem posiada majątek, który pozwoliłby Jej w przezwyciężaniu obecnych trudności.

Przepis art. 12 ustawy o pomocy społecznej stanowi, że w przypadku stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową osoby lub rodziny, wskazującą, że osoba ta lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuacją życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w szczególności w razie posiadania znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości można odmówić przyznania świadczenia. Przepis ten zawiera regulację, której ratio legis zdaje się sprowadzać do udzielania wsparcia w ramach pomocy społecznej osobom faktycznie tej pomocy potrzebującym.

Skarżąca posiadając majątek przy jego odpowiednim wykorzystaniu ma możliwości we własnym zakresie wyjścia z trudnej sytuacji. Skarżąca jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację wykorzystując własne zasoby majątkowe. W przypadku gdy Skarżąca jest właścicielką domu , w którym mieszkania są wynajmowywane, to ma ona prawo do pobierania czynszu z tego tytułu, co umożliwiłoby dodatkowe źródło dochodu.

Z materiału dowodowego zebranego w sprawie wynika, iż jedynym źródłem dochodu Skarżącej jest doraźna pomoc finansowa od matki – M.O.

Sąd za niezbędne uznał wskazanie, że świadczenia udzielane przez organy administracji publicznej mają w pierwszej kolejności na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać oraz wspierać ich w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb. Zadaniem organów jest więc pomoc w dążeniu samego zainteresowanego do polepszenia swojej sytuacji życiowej. Ponadto Sąd zwraca uwagę, że system prawa na pierwsze miejsce wśród instytucji pomocy osobom będącym w niedostatku, zgodnie z zasadą subsydiarności, wysuwa obowiązek alimentacyjny (odpowiednio - wyrok SN z dnia 03 września 1998 r.- I CKN 908/97 - OSNC 3/99/53 z glosą T. Smyczyńskiego -OSP 10/99/173, akceptowany przez M. Andrzejewskiego "Ochrona praw dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej" Zakamycze 2003 str.147 i nast.). Z tej przyczyny organ pomocy społecznej może w drodze wywiadu środowiskowego ustalać np. czy potrzeby skarżącej nie mogą zostać w całości lub w części zaspokojone przez osoby na których ciąży obowiązek alimentacyjny. Zgodnie z art. 128. kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz.U. z 1964r., nr 9, poz. 59 ze zm.) obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Stąd też zważyć należy, czy oprócz pomocy publicznej, nie ma innych osób zobowiązanych do wywiązania się z obowiązku alimentacyjnego wobec skarżącej.

Przy udzielaniu pomocy Ośrodek Pomocy Społecznej bierze pod uwagę fakt, czy osoba ubiegająca się o nią współdziałała z pracownikiem socjalnym w celu poprawienia trudnej sytuacji życiowej. Skarżąca posiada lekki stopień niepełnosprawności. Orzeczony stopień niepełnosprawności ma charakter okresowy wydany do 31 grudnia 2008 r. Przedłożenie przez nią tego orzeczenia nie jest równoznaczne z faktem podjęcia przez nią leczenia, a tym bardziej z ponoszeniem w związku z tym kosztów . Skarżąca wielokrotnie była zobowiązywana do okazania się dowodami leczenia, czego nie uczyniła. Ośrodek Pomocy Społecznej zaproponował Jej także spotkanie z psychologiem, z którego nie skorzystała. Świadczy to o tym, iż Skarżąca nie podejmuje jakichkolwiek kroków prowadzących do poprawy swojej sytuacji życiowej. Skarżąca wykorzystując własne możliwości, kwalifikacje zawodowe winna wykazywać aktywność w rozwiązywaniu własnych problemów oraz gotowość współdziałania w tym celu z innymi.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.) oddalił skargę.

/-/I Kucznerowicz /-/P. Miładowski /-/ E. Makosz - Frymus