Wyrok z dnia 1973-06-15 sygn. II CR 257/73

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 257/73

Wyrok z dnia 15 czerwca 1973 r.

Chociaż wyjaśnienia informacyjne strony procesowej w zasadzie nie mają mocy dowodowej z punktu widzenia art. 233 § 1 k.p.c., to jednak zgodnie z art. 3 § 1 k.p.c. strony są obowiązane dawać wyjaśnienia zgodne z prawdą i bez zatajenia czegokolwiek. Dlatego zbieżność lub sprzeczność wyjaśnień informacyjnych z wypowiedzią dowodową tej samej strony procesowej nie może być obojętna dla oceny wiarygodności tej wypowiedzi dowodowej.

Przewodniczący: sędzia F. Wesely. Sędziowie: K. Olejniczak, W. Maruczyński (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Tadeusza L., przeciwko Janinie L. i Agacie L. o zaprzeczenie ojcostwa na skutek rewizji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Kielcach z dnia 13 listopada 1972 r.,

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu w Kielcach, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania rewizyjnego.

Uzasadnienie

Powód żądał zaprzeczenia ojcostwa w stosunku do dziecka Agaty L., urodzonej dnia 24.I.1972 r. przez żonę Janinę L., z którą powód zawarł związek małżeński w dniu 2.X.1971 r. i z którą rozpoczął pożycie cielesne dopiero od dnia 5.VII.1971 r.

Pozwana Janina L. i kurator małoletniej pozwanej wnieśli o oddalenie powództwa, podnosząc, że brak jest niepodobieństwa, aby powód mógł być ojcem małoletniej pozwanej.

Sąd Wojewódzki ustalił, co następuje:

Strony obcowały ze sobą w okresie koncepcyjnym, a powód, zawierając z pozwaną związek małżeński, wiedział o tym, że pozwana jest w ciąży.

Przeprowadzone badania grupowo - serologiczne krwi i białek surowicy nie wykluczyły ojcostwa powoda. Do obalenia domniemania ojcostwa powoda nie wystarcza udowodniona okoliczność, że pozwana w kwietniu 1971 r. obcowała cieleśnie z innym mężczyzną.

W takim stanie rzeczy powód nie wykazał niepodobieństwa swojego ojcostwa w stosunku do pozwanej Agaty L. i dlatego powództwo jego uległo oddaleniu.

Sąd Najwyższy stwierdził, że rewizja jest uzasadniona z następujących przyczyn:

W świetle tych ustaleń Sądu Wojewódzkiego, które uznać należało za niewadliwe, nasuwa się wniosek, że do zaprzeczenia ojcostwa można dojść tylko przy zastosowaniu hipotez art. 68 § 2 k.r.o., a zatem musiałoby zachodzić niepodobieństwo, aby powód był ojcem małoletniej Agaty L.

Sąd Wojewódzki trafnie wykluczył to niepodobieństwo tylko w odniesieniu do zgodności cech krwi powoda i małoletniej pozwanej. Natomiast nie wyjaśnił i nie rozważył innej mogącej tu wchodzić w rachubę przyczyny.

W szczególności według zeznań powoda, powód rozpoczął stosunki cielesne z Janiną L. w dniu 5.VII.1971 r. Według zeznań pozwanej, te stosunki rozpoczęły się już w drugiej połowie kwietnia 1971 r. Sąd Wojewódzki, z naruszeniem art. 328 § 2 k.p.c., nie określił wyraźnie i zdecydowanie, któremu z tych zeznań dał wiarę, gdyż w tej materii stwierdził, co następuje: "Poza sporem jest w sprawie okoliczność, iż w okresie koncepcyjnym, przypadającym na czas od 30.III do 28.VII.1971 r., strony obcowały ze sobą cieleśnie, a w szczególności bezsporny jest fakt obcowania stron w dniu 5.VII.1971 r.".

Gdyby nawet pominąć, że fakt obcowania fizycznego od dnia 30.III.1971 r. wcale nie był niesporny, to w każdym razie w takim sumarycznym stwierdzeniu czasu brak konkretnej daty, od której strony rzeczywiście zaczęły współżyć ze sobą cieleśnie. Jeżeliby miała to być data 5.VII.1971 r., a Sąd Wojewódzki - jak wynika z dalszej treści motywów zaskarżonego wyroku - tego nie wyklucza, to wówczas z porównania z datą urodzenia małoletniej pozwanej wynikałoby, iż małoletnia pozwana urodziła się jako wcześniak. Gdyby jednak urodziła się jako dziecko donoszone, wówczas należałoby zasięgnąć opinii biegłego ginekologa w celu stwierdzenia, czy można wiązać przyczynowo fakt urodzenia małoletniej pozwanej z faktem obcowania cielesnego dnia 5.VII.1971 r. i z faktem późniejszych stosunków cielesnych powoda z pozwaną Janiną L. Niewyjaśnienie tych okoliczności musiało prowadzić z mocy art. 388 § 1 k.p.c. do uchylenia zaskarżonego wyroku.

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd Wojewódzki dopuści dowody wskazane przez powoda w celu wyjaśnienia, czy powód i pozwana w okresie kwietnia i maja 1971 r. przebywali w różnych miejscach, tak że nie mieli okazji do "chodzenia ze sobą". Wynik tych badań może mieć wpływ na ocenę wiarygodności dowodów z zeznań stron.

Pośrednie znaczenie dla tej oceny może mieć także okoliczność, czy pozwana po porodzie zakomunikowała powodowi lub swoim bliskim, że to nie powód, lecz Marian T. jest ojcem małoletniej Agaty L.

Sąd Wojewódzki z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c. przesądził w uchylonym wyroku, że pozwana takiego twierdzenia nie wypowiedziała. To swoje ustalenie oparł jedynie na zeznaniu matki pozwanej Olgi S.

Tymczasem między tym zeznaniem a wspomnianym ustaleniem zachodzi istotna sprzeczność. Gdy bowiem matka pozwanej w obecności powoda - inspirowana przez niego - zapytała pozwaną, czy to prawda, że córka nie jest dzieckiem powoda, pozwana odpowiedziała tylko: "Mamo, daj mi spokój". Trudno taką wymijającą odpowiedź uznać za wyraźne zaprzeczenie. Dlatego Sąd Najwyższy uważa, że Sąd Wojewódzki zbyt pochopnie odmówił wiary zeznaniom świadka Marii R., która dość przekonywająco zeznała, że pozwana wyznała jej, iż ojcem jej córki jest inny mężczyzna, podając szczegółowo jego charakterystykę. Zeznania tego świadka zgadzają się z wypowiedzią dowodową powoda, czego Sąd Wojewódzki nie rozważył.

Poza tym powód w swojej wypowiedzi informacyjnej powołał się nie tylko na świadectwo teściowej i siostry, ale i na świadectwo swojej matki, która też miała słyszeć podobne wyznanie pozwanej. Matki powoda jednak Sąd Wojewódzki nie wysłuchał w charakterze świadka. Należy to więc uczynić w ponowionym postępowaniu.

Materiał uzyskany z dowodu z przesłuchania stron należy zawsze oceniać ostrożnie, gdyż strony - choć najlepiej znają istotny stan rzeczy - są wszakże zainteresowane w ostatecznym wyniku sprawy i dlatego mają często skłonność do mijania się z prawdą lub do jej ukrywania.

Ze szczególną ostrożnością trzeba będzie traktować zeznania pozwanej jako strony. Stwierdzić bowiem można u niej zasadnicze różnice pomiędzy jej wypowiedziami o charakterze informacyjnym a wypowiedzią dowodową.

Tak np. w wypowiedzi informacyjnej pozwana wyjaśniła, że ostatnią menstruację miała dnia 15.IV.1971 r. Natomiast zeznając jako strona podała, że spodziewała się miesiączkowania między 15 a 20.VI.1971 r., ale go już nie było, z czego można by wnioskować, że pozwana miała jeszcze tę menstruację w maju 1971 r. Nie dość jednak tego - pozwana bowiem dodała, że leżąc całą noc z 24 na 25.VI.1971 r. w łóżku z Marianem T., nie obcowała z nim cieleśnie dlatego tylko, że właśnie w tym czasie miesiączkowała.

W toku składania wyjaśnień informacyjnych pozwana podała, że miała przed bliższym poznaniem powoda stosunek cielesny z innym mężczyzną, natomiast w zeznaniu dowodowym temu najpierw zaprzeczyła, a po wykazaniu tych sprzeczności oświadczyła: "Może coś takiego powiedziałam, ale w tej chwili nie pamiętam".

Wyjaśnienia informacyjne wprawdzie nie mają w zasadzie mocy dowodowej, a w każdym razie nie podlegają wartościowaniu z punktu widzenia art. 233 § 1 k.p.c. Jednakże zgodnie z art. 3 § 1 k.p.c. strony są obowiązane dawać wyjaśnienia zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek. Dlatego też zbieżność lub sprzeczność wyjaśnień informacyjnych z wypowiedzią dowodową tej samej strony nie może być obojętna dla oceny wiarygodności tej wypowiedzi dowodowej.

Jeżeli końcowa analiza zebranego przez Sąd Wojewódzki materiału będzie wskazywać na to, że strony rozpoczęły zbyt późno stosunki cielesne w odniesieniu do daty urodzenia małoletniej pozwanej jako dziecka donoszonego, to wówczas zajdzie potrzeba przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego ginekologa w celu wyjaśnienia, czy to spóźnione w stosunku do daty urodzenia dziecka obcowanie cielesne rodziców da się pogodzić z ojcostwem powoda, czy też odwrotnie - zachodzi niepodobieństwo, aby powód był ojcem małoletniej pozwanej.

OSNC 1974 r., Nr 4, poz. 76