Postanowienie z dnia 1973-05-22 sygn. II CR 184/73

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 184/73

Postanowienie z dnia 22 maja 1973 r.

Roszczenie o wypłatę wartości udziału wspólnika, który zmarł, należy do spadku po nim, a wartość ta powinna być ustalona w trybie określonym w art. 575 k.z.

Ustalenie tej wartości - jeśli nie nastąpi ono w drodze porozumienia między spadkobiercami wspólnika a spółką (pozostałymi wspólnikami) - powinno nastąpić w procesie.

Przewodniczący: sędzia S. Rudnicki. Sędziowie: Z. Trybulski (sprawozdawca), D. Trojnar.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z wniosku Alicji D. i Ryszarda B. o dział spadku i zniesienie współwłasności na skutek rewizji uczestniczki postępowania Jadwigi B. od postanowienia wstępnego Sądu Wojewódzkiego dla Województwa Łódzkiego w Łodzi z dnia 21 marca 1972 r. oraz zażaleń tej uczestniczki na postanowienia tego Sądu z dnia 7 marca 1972 r., 25 kwietnia 1972 r. oraz 19 czerwca 1972 r.,

1) oddalił rewizję od postanowienia wstępnego z dnia 21.III.1972 r. i zażalenie na postanowienie z dnia 19.VI.1972 r.;

2) umorzył postępowanie odnośnie do zażalenia na postanowienie z dnia 25.IV.1972 r.;

3) odrzucił zażalenie na postanowienie z dnia 7.III.1972 r.

 Uzasadnienie

W toku postępowania o dział spadku po Wacławie B., zmarłym w dniu 2.VI.1958 r., i o zniesienie współwłasności Sąd Wojewódzki w Łodzi, któremu sprawa została w trybie art. 18 § 1 k.p.c. przekazana do rozpoznania, wydał następujące postanowienia:

1) w dniu 7.III.1972 r. postanowienie o odmowie zawieszenia postępowania;

2) w dniu 21.III.1972 r. postanowienie wstępne ustalające, że prawa i obowiązki spadkodawcy Wacława B. związane z jego członkostwem w spółce, zawartej w dniu 1.II.1958 r., nie wchodzą w skład spadku po nim, natomiast do spadku tego wchodzi jego udział w spółce obliczony według zasad określonych w art. 575 k.z.;

3) w dniu 25.IV.1972 r. postanowienie oddalające wniosek o uzupełnienie wskazanego w pkt 2 postanowienia wstępnego oraz

4) w dniu 19.VI.1972 r. postanowienie oddalające wniosek uczestniczki Jadwigi B. o wydanie zezwolenia na rozbiórkę starych i wzniesienie nowych budynków gospodarczych.

Wszystkie te postanowienia zaskarżyła uczestniczka postępowania Jadwiga B., a mianowicie postanowienie wstępne (pkt 2) rewizją, a pozostałe postanowienia (pkt 1, 3, 4) zażaleniami.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Ad 1) W myśl art. 518 k.p.c. w postępowaniu nieprocesowym na postanowienia nie orzekające co do istoty sprawy zażalenie przysługuje w wypadkach wskazanych w ustawie. Skoro żaden przepis nie przewiduje dopuszczalności wniesienia zażalenia na postanowienie odmawiające zawieszenia postępowania (por. art. 394 § 1 pkt 6 k.p.c.), należało odrzucić zażalenie dotyczące postanowienia z dnia 7.III.1972 r. (art. 375 i 372 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

Ad 2) W dniu 1.II.1958 r. Wacław B., Jan K. i Władysław P. zawarli umowę spółki, której celem było prowadzenie przedsiębiorstwa produkującego wyroby metalowe i świadczącego usługi w tym zakresie. Umowa nie zawierała postanowienia o utrzymaniu spółki ze spadkobiercami zmarłego wspólnika (art. 571 k.z.). W związku z tym Sąd Wojewódzki we wspomnianym postanowieniu stwierdził, że wprawdzie prawa i obowiązki spadkodawcy Wacława B. związane z jego członkostwem w tej spółce nie wchodzą w skład spadku, jednakże do spadku tego wchodzi jego udział w spółce obliczony według zasad określonych w art. 575 k.z. Zaskarżając to ostatnie ustalenie omawianego postanowienia, uczestniczka zarzuca, że zwrot "członkostwo w spółce" jest pleonazmem i oczywiście oznacza udział w spółce. Z chwilą śmierci - jeżeli co innego nie zostało przewidziane w umowie - udział ten (członkostwo lub uczestnictwo) wygasa i nie przechodzi na spadkobierców, natomiast z tą chwilą w związku ze śmiercią wspólnika dopiero powstaje wierzytelność pieniężna z tytułu spłaty (art. 575 k.z.), która to wierzytelność nigdy nie mogła istnieć w majątku żyjącego wspólnika i dlatego nie może wchodzić do masy spadkowej po zmarłym wspólniku. Wierzycielami są dopiero i wyłącznie spadkobiercy zmarłego wspólnika i im tylko przysługuje samodzielne roszczenie dochodzone pro rata parte w trybie postępowania procesowego od pozostałych wspólników. W związku z tym rewidująca żąda zmiany tego postanowienia w zaskarżonej części i oddalenia wniosku co do objęcia działem roszczeń z tytułu przynależności spadkodawcy do spółki.

Wyrażony w rewizji pogląd jest nietrafny. Nie można utożsamiać pojęcia "członkostwa w spółce" z pojęciem "udziału". Przez przystąpienie do spółki i wniesienie wkładu powstają dla wspólnika dwojakiego rodzaju prawa i obowiązki: po pierwsze - takie, które są ściśle związane z osobą wspólnika oraz jego członkostwem w spółce i które wygasają wskutek jego śmierci (por. np. art. 552 i 566 k.z. w zw. z art. 570 pkt 1 k.z.), i te zgodnie z art. 1 § 2 pr. spadk. nie należą do spadku, co trafnie stwierdził Sąd Wojewódzki w punkcie 1 postanowienia; po drugie - takie prawa i obowiązki majątkowe, które mogą być realizowane bądź to w czasie przynależności wspólnika do spółki (por. np. art. 562, 564 § 2 i art. 567 k.z.), bądź też dopiero z chwilą ustąpienia ze spółki (por. art. 570 i 575 k.z.), i te zgodnie z art. 1 § 1 pr. spadk. należą do spadku, co również trafnie Sąd Wojewódzki stwierdził w punkcie 2 postanowienia. Przez cały czas przynależności do spółki wspólnik ma w niej prawo majątkowe zwane "udziałem" i dlatego np. to już istniejące prawo może wypowiedzieć (art. 570 pkt 4 k.z.). Jedynie wymagalność roszczenia o wypłatę udziału w pieniądzach jest ograniczona warunkiem zawieszającym określonym w art. 570 i 575 § 1 k.z. Nie ulega zaś wątpliwości, że do spadku należą także te prawa i obowiązki majątkowe spadkodawcy, które stały się wymagalne dopiero w chwili jego śmierci lub nawet później. Z tych względów należy uznać, że roszczenie o wypłatę w pieniądzach wartości udziału zmarłego wspólnika należy do spadku po nim, a wartość ta powinna być ustalona w trybie określonym w art. 575 k.z. O tyle jednak słuszność ma rewizja, że ustalenie tej wartości - jeśli nie nastąpi ono w drodze porozumienia między spadkobiercami wspólnika a spółką (pozostałymi wspólnikami) - powinno nastąpić w procesie, gdyż żaden przepis nie stanowi inaczej (art. 13 § 1 k.p.c.).

Z tych względów należało rewizję oddalić (art. 387 k.p.c.).

Ad 3) Wniosek o uzupełnienie postanowienia wymienionego w pkt 2 zmierzał do nadania temu postanowieniu treści żądanej w rewizji. Skoro więc rewizję oddalono, należało z mocy art. 355 k.p.c. umorzyć postępowanie co do zażalenia na postanowienie Sądu Wojewódzkiego odmawiające temu wnioskowi.

Ad 4) Uczestniczka Jadwiga B., prowadząca na nieruchomości objętej postępowaniem własne, a poprzednio należące do spółki przedsiębiorstwo, wniosła o wydanie jej zezwolenia na rozbiórkę wszystkich budynków (z wyłączeniem domu mieszkalnego) i na pobudowanie nowych budynków. Sąd Wojewódzki oddalił ten wniosek stwierdzając, że zmierza on jedynie do przewleczenia postępowania toczącego się już od kilkunastu lat. Zażalenie uczestniczki jest nieuzasadnione. Okoliczność, że uczestniczka we własnym interesie chce na nieruchomości postawić nowe, jej potrzebne budynki, nie może uzasadniać żądania udzielenia jej zezwolenia na rozbiórkę budynków już istniejących na nieruchomości objętej postępowaniem. Z tych względów i to zażalenie oddalono (art. 387 k.p.c.).

OSNC 1974 r., Nr 3, poz. 52