Postanowienie z dnia 1972-08-21 sygn. I CZ 134/71

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CZ 134/71

Postanowienie z dnia 21 sierpnia 1972 r.

Nieudostępnienie stronie odbywającej karę pozbawienia wolności lub tymczasowo aresztowanej i występującej bez adwokata, mimo jej wniosku, akt sprawy w celu wniesienia środka prawnego stanowi pozbawienie tej strony możności działania w sprawie i wyłącza skutek upływu pięcioletniego terminu z art. 408 k.p.c.

Przewodniczący: sędzia R. Czarnecki. Sędziowie: A. Gola, W. Kuryłowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie skargi Lucjana M., Ireny K., Mirosławy K. i Anny K. o wznowienie postępowania w sprawie z powództwa Spółdzielni Pracy Hodowców Zwierząt Futerkowych i Futerkowo-Mięsnych "H." w L. przeciwko Lucjanowi M. i Bronisławowi K. o 316.393 zł, zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z dnia 12 sierpnia 1965 r., na skutek zażalenia skarżących na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z dnia 24 czerwca 1971 r.,

uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu w Lublinie do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Prawomocnym wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z dnia 15.III.1962 r. Lucjan M. i Bronisław K. skazani zostali za przywłaszczenie w okresie od 20.V.1957 r. do 30.VI.1960 r. na szkodę Spółdzielni Pracy Hodowców Zwierząt Futerkowych "H." w L. kwoty 316.393 zł na karę pozbawienia wolności i grzywny.

Na tej podstawie (por. art. 11 d. k.p.c.) przywłaszczona kwota została solidarnie zasądzona od skazanych na rzecz poszkodowanej Spółdzielni (powódki) prawomocnym wyrokiem tegoż Sądu z dnia 12.VIII.1965 r., przez pozwanych nie zaskarżonym.

Postanowieniem z dnia 28.VI.1969 r. Sąd Najwyższy wznowił postępowanie karne na korzyść skazanych, uchylił wyroki skazujące i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Wyrokiem z dnia 25.VI.1970 r. Sąd Wojewódzki, opierając się na ponownej opinii biegłych, uniewinnił oskarżonych, a Sąd Najwyższy orzeczeniem z dnia 26.XI.1970 r. wyrok ten utrzymał w mocy.

Skarga pozwanego Lucjana M. i spadkobierców Bronisława K. z dnia 28.XII.1970 r. o wznowienie postępowania w sprawie cywilnej została oddalona na podstawie art. 408 k.p.c., ponieważ po upływie pięciu lat od uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia postępowania, w sprawie zaś niniejszej termin ten upłynął dnia 24.IX.1970 r., a nie zachodzi wypadek pozbawienia pozwanych możności działania lub braku należytej ich reprezentacji w procesie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Okoliczność, że pozwani w sprawie, której dotyczy skarga o wznowienie, nie zostali doprowadzeni na rozprawę poprzedzającą wydanie zaskarżonego wyroku, mimo że wnosili o to w piśmie procesowym, uzasadniając potrzebę swego uczestnictwa, nie stanowi pozbawienia strony możności działania w sprawie w każdym wypadku, niezależnie od okoliczności danego wypadku. W niniejszej sprawie Sąd Wojewódzki, orzekając co do pozwanych na podstawie wiążących sąd cywilny ustaleń prawomocnego wyroku skazującego za przywłaszczenie określonej co do wysokości kwoty (art. 11 d. k.p.c., por. tej samej treści art. 11 obowiązującego k.p.c.), mógł nie uznać za możliwe dopuszczenia dowodów wnioskowanych w powołanym wyżej piśmie procesowym ani z tejże przyczyny (cyt. art. 11) mógł nie uznać za celowy osobistego udziału pozwanych w rozprawie.

Odmiennie natomiast przedstawia się sytuacja w związku z odmową przewodniczącego wydziału udostępnienia pozwanym akt sprawy - w celu wniesienia rewizji - w odpowiedzi na złożone przez nich wnioski. Jeżeli nawet zachodziły przeszkody w "dowiezieniu pozwanych z S. do biura Sądu Wojewódzkiego" w celu napisania i złożenia rewizji na podstawie konkretnych dowodów, o co pozwani wnosili (odpowiedź przewodniczącego wydziału ogranicza się do niezrozumiałego stwierdzenia, że "brak jest do tego podstaw, gdyż sprawa została zakończona"), to w każdym razie nie było żadnych przeszkód - w związku z prośbą pozwanych - do przesłania akt sprawy do zakładu karnego w celu umożliwienia pozwanym wniesienia rewizji po zapoznaniu się przez nich z zebranym w sprawie materiałem.

Uniedostępnienie stronie odbywającej karę pozbawienia wolności lub tymczasowo aresztowanej i występującej bez adwokata, mimo jej wniosku, akt sprawy w celu wniesienia środka prawnego stanowi pozbawienie tej strony możności działania w sprawie i wyłącza skutek upływu pięcioletniego terminu z art. 408 k.p.c.

Kodeks postępowania cywilnego nakłada na sąd szczególne obowiązki wobec stron i uczestników postępowania, działających w sprawie bez adwokata. W tym wypadku sąd powinien zgodnie z art. 5 k.p.c. udzielić potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych, pouczać o ich skutkach oraz o skutkach zaniedbań, a także - co wynika z celu cytowanego przepisu - udzielić każdej niezbędnej w granicach prawa pomocy w celu ochrony i realizacji praw procesowych strony. Nakazuje to m.in. udzielenie pomocy także we wniesieniu środka prawnego, w szczególności przez umożliwienie zapoznania się z aktami sprawy, jeżeli w tym zakresie strona napotyka niezależne od niej trudności i przeszkody.

Ponieważ w niniejszej sprawie Sąd orzekający zaniedbał tych obowiązków, upływ pięcioletniego terminu z art. 408 k.p.c. nie stoi na przeszkodzie wznowieniu postępowania w sprawie.

Z powyższych względów należało uchylić zaskarżone postanowienie (w istocie odrzucające skargę, jako spóźnioną) i przekazać tę skargę, wniesioną w terminie, do ponownego - co do wznowienia - postępowania (art. 388 § 1 k.p.c.).

OSNC 1973 r., 5, poz. 83