Uchwała z dnia 1972-05-11 sygn. III CZP 22/72

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 22/72

Uchwała z dnia 11 maja 1972 r.

Przewodniczący: sędzia J. Ignatowicz (sprawozdawca). Sędziowie: H. Dąbrowski, E. Mielcarek.

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Andrzeja M. przeciwko Tadeuszowi T. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym następującego zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Białymstoku postanowieniem z dnia 24 lutego 1972 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy posiadacz nieruchomości, który dokonał na nią nakładów, może po upływie rocznego terminu przedawnienia z art. 229 § 1 k.c. domagać się zwrotu tych nakładów na postawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu?",

uchwalił:

Posiadacz nieruchomości, który dokonał na nią nakładów, nie może po upływie terminu przedawnienia przewidzianego w art. 229 § 1 k.c. dochodzić ich równowartości na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Uzasadnienie

Udzielenie odpowiedzi na przedstawione przez Sąd Wojewódzki Sądowi Najwyższemu pytanie prawne, zmierzające do wyjaśnienia, czy posiadacz, który dokonał nakładów na cudzą nieruchomość, może po upływie terminu przedawnienia przewidzianego w art. 229 k.c. dochodzić ich równowartości na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, zależy od wyjaśnienia, jaka jest podstawa prawna roszczeń posiadacza. Ściślej: czy podstawę tę stanowią tylko przepisy art. 226 k.c., który normuje obowiązek właściciela zwrotu nakładów posiadaczowi, czy także zasady ogólne mieszczące się w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Odpowiadając na te pytania, należy mieć na uwadze, że zarówno roszczenia przewidziane w art. 226 k.c., jak i wynikające z przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu mają taką samą co do zasady treść, tzn. zmierzają do wyrównania posiadaczowi straty, jaką poniósł na skutek tego, że dokonał inwestycji na cudzą rzecz. To stwierdzenie prowadzi z kolei do wniosku, że przepisy zawarte w art. 226 k.c. stanowią w zakresie w tym artykule unormowanym lex specialis w stosunku do ogólnych norm o bezpodstawnym wzbogaceniu. Jeżeli zaś tak, to zgodnie z ogólną regułą stosunku lex specialis do lex generalis przyjąć należy, że przepisy art. 226 k.c. wyłączają stosowanie do zwrotu nakładów dokonanych przez posiadacza przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu albo że - inaczej mówiąc - nie ma w danym wypadku zbiegu norm.

Prowadzi to do ostatecznej konkluzji, że skoro roszczenia posiadacza, o których mowa, mają od początku tylko jedną podstawę prawną, to niemożność dochodzenia ich na tej podstawie nie uzasadnia oparcia odpowiednich żądań na drugiej, nie istniejącej podstawie.

Za taką wykładnią przemawiają już także konsekwencje wykładni odmiennej; wykładnia taka umożliwiałaby mianowicie obchodzenie przepisu art. 229 k.c., ustanawiającego krótki termin przedawnienia, a to - rzecz oczywista - nie mogło być zgodne z intencją ustawodawcy.

Abstrahując od omówionego wyżej zagadnienia prawnego, a nawiązując do stanu faktycznego, na którego tle wyłoniło się to zagadnienie, należy zwrócić uwagę, że problem podstawy prawnej rozliczeń posiadacza z właścicielem może się przedstawiać inaczej w razie umownego korzystania z cudzej nieruchomości (np. w wypadku nieformalnego odstąpienia nieruchomości). Wówczas bowiem podstawą taką może być wyraźne lub dorozumiane postanowienie umowy, co mogłoby wyłączyć stosowanie przepisu art. 229 k.c.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji niniejszej uchwały.

OSNC 1972 r., Nr 12, poz. 213