Wyrok z dnia 1972-01-14 sygn. III CRN 446/71

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 446/71

Wyrok z dnia 14 stycznia 1972 r.

Powództwo z art. 138 k.r.o. wyłącza dopuszczalność powództwa opozycyjnego przewidzianego w art. 840 k.p.c.

Przewodniczący: prezes J. Pawlak. Sędziowie: J. Majorowicz, J. Krajewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Józefa T. przeciwko Jadwidze T. o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, na skutek rewizji nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego PRL od wyroku zaocznego Sądu Powiatowego w Radomiu z dnia 26 lutego 1971 r.,

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Powiatowemu w Radomiu do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Wyrokiem zaocznym z dnia 26 lutego 1971 r. Sąd Powiatowy dokonał zmiany orzeczenia zobowiązującego powoda do łożenia na utrzymanie jego córki - w ten sposób, że obowiązek ten uznał za wygasły.

Powyższy wyrok zaskarżył rewizją nadzwyczajną Prokurator Generalny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z wnioskiem o uchylenie tego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Skarżący zarzuca rażące naruszenie art. 3 § 2, art. 228 § 1 i art. 339 § 2 k.p.c. w związku z art. 133 § 1 k.r.o. oraz art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., podnosząc, iż z uwagi na treść przytoczonych przepisów nie zachodziły w sprawie przesłanki do wydania wyroku zaocznego bez przeprowadzania rozprawy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przekonanie o zasadności powództwa stosownie do art. 339 § 2 k.p.c. opiera sąd przy wyrokowaniu zaocznym na domniemaniu prawdziwości twierdzeń powoda co do okoliczności faktycznych przytoczonych w pozwie, pod warunkiem wszakże, że nie budzą one uzasadnionych wątpliwości co do zgodności z prawdziwym stanem rzeczy. W razie zatem jakichkolwiek wątpliwości w tym zakresie sąd ma obowiązek przeprowadzić postępowanie dowodowe z urzędu i wydać wyrok oparty na wynikach postępowania dowodowego.

Trafnie podnosi rewizja nadzwyczajna, że wątpliwości, o których mowa, zachodziły w niniejszej sprawie. W uzasadnieniu żądania bowiem powód podał, że córka jego, w stosunku do której żądał zmiany wyroku alimentacyjnego, ma dwadzieścia cztery lata. Fakt zatem, że przez sześć lat od jej pełnoletności powód poczuwał się do obowiązku jej alimentacji, nasuwał przypuszczenie, iż musiała ona albo studiować, albo być niezdolną do pracy, a w konsekwencji - że nie osiągnięcie pełnoletności, ale inne przyczyny miały uzasadniać wygaśnięcie obowiązku alimentacji. Zachodziła więc konieczność wyjaśnienia, czy przyczyny te rzeczywiście istniały. Wątpliwość tę powinna potęgować treść pisma procesowego, w którym powód wskazał, iż córka jego korzysta ze wsparcia społecznego oraz załączone do akt, a adresowane do pozwanej wezwanie Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej do zgłoszenia się po odbiór zapomogi. Niepodobna bowiem w świetle zasad doświadczenia życiowego przyjąć, aby młoda kobieta, zdolna do pracy, mogła korzystać z pomocy społecznej. Do zachowania szczególnej ostrożności zobowiązywał także sąd charakter sprawy, jeśli zważyć, że sprawy o alimenty korzystają ze szczególnej ochrony prawnej. Przy zachowaniu tej ostrożności ujawniłyby się podniesione w rewizji nadzwyczajnej okoliczności, że pozwana cierpi na schizofrenię oraz że z tego względu zgłoszone przez powoda żądanie uznania jego obowiązku za wygasły już raz zostało oddalone.

W tych warunkach zarzut rażącego naruszenia art. 339 § 2 k.p.c. uznać należy za trafny.

W związku natomiast z zarzutem naruszenia art. 840 k.p.c. wyłania się zagadnienie, czy powództwo w niniejszej sprawie mogło być oparte na wymienionym przepisie. Brak uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie pozwala na kontrolę prawidłowości przyjętej przez sąd a quo konstrukcji prawnej rozstrzygnięcia, ale nie daje też podstaw do sugerowania przyjęcia przez Sąd Powiatowy takiej konstrukcji. Nie wydaje się natomiast, aby w niniejszej sprawie skarga opozycyjna w ogóle wchodziła w rachubę - z uwagi na treść art. 138 k.r.o., ustanawiającego zasadę, że w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego. Między powództwami bowiem z art. 840 k.p.c. i z art. 138 k.r.o. zachodzi tak zasadnicza różnica co do podstaw, celów i skutków, że powództwo z art. 138 k.r.o. wyłącza powództwo z art. 840 k.p.c.

Powództwo opozycyjne nie prowadzi do naruszenia prawomocności orzeczenia ani do zmiany prawa podmiotowego i opiera się na zdarzeniach powstałych po uprawomocnieniu się orzeczenia. Tymczasem powództwo z art. 138 k.r.o. zmierza do usunięcia prawomocności ustaleń w zakresie wysokości świadczeń lub czasu ich trwania oraz do nowego uregulowania zakresu obowiązku dłużnika z uwagi na zmianę stosunków z powodu przyczyn wskazanych w art. 133-135 k.r.o. Powód przecież opiera swe żądanie na twierdzeniu, że z niskiej renty nie jest w stanie alimentować córki oraz że może się ona utrzymać z dorywczej pracy oraz pomocy społecznej.

Dodatkowy argument za trafnością powyższej tezy wypływa z przyjętej w kodeksie postępowania cywilnego zasady niedopuszczalności konkurencji środków zaskarżania orzeczeń. Zasada ta powinna odnosić się także do środków prawnych, do jakich niewątpliwie należą powództwa z art. 138 k.r.o. i z art. 840 k.p.c., skoro istota rzeczy jest identyczna. Jeżeli zatem do zmiany alimentów istnieje środek szczególny przewidziany w art. 138 k.r.o., to tym samym wyłącza on powództwo z art. 840 k.p.c.

Należy zatem dojść do wniosku, że powództwo z art. 138 k.r.o. wyłącza dopuszczalność powództwa opozycyjnego przewidzianego w art. 840 k.p.c.

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy zajdzie zatem potrzeba rozważenia zasadności żądania powoda w świetle art. 138 k.r.o.

Z powyższych względów na podstawie art. 422 § 1 k.p.c. orzeczono jak w sentencji.

OSNC 1972 r., Nr 6, poz. 120