Wyrok z dnia 1971-11-18 sygn. II CR 518/71

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 518/71

Wyrok z dnia 18 listopada 1971 r.

Jeżeli tylko jeden z małżonków jest współwłaścicielem gruntu, na którym wszyscy jego współwłaściciele wznieśli dom i ustanowili w nim odrębną własność lokalu, przy czym prawo do jednego z tych lokali zostało zapisane na małżonka - współwłaściciela nieruchomości, drugi ze współmałżonków nie nabywa prawa do współwłasności wyodrębnionego lokalu, ani współwłasności gruntu, choćby dom był wzniesiony w czasie trwania małżeństwa i choćby własnymi funduszami przyczynił się on do wzniesienia budynku. Ma on natomiast prawo do żądania zwrotu włożonych nakładów.

Przewodniczący: sędzia F. Wesely. Sędziowie: K. Piasecki, J. Krajewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Danieli J. przeciwko Skarbowi Państwa - Prezydium Rady Narodowej w Ł. o zwolnienie od egzekucji, na skutek rewizji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego dla m. Łodzi z dnia 17 czerwca 1971 r.,

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu dla m. Łodzi do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Sąd Wojewódzki oddalił powództwo, w którym Daniela J. domagała się od Skarbu Państwa - Prezydium Rady Narodowej w Ł. zwolnienia od egzekucji połowy lokalu mieszkalnego w dwurodzinnym domu oraz 1/4 części znajdującego się pod nim gruntu o powierzchni 784 m².

Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd Wojewódzki ustalił, że mąż powódki, Tadeusz J., w roku 1955 - na kilka miesięcy przed zawarciem z nią związku małżeńskiego - nabył wspólnie ze swymi rodzicami nie zabudowaną działkę gruntu, stając się w połowie jej współwłaścicielem.

W czasie trwania związku małżeńskiego Tadeusz i Daniela J. wspólnie z rodzicami męża powódki wznieśli na powyższej działce dom składający się z dwóch lokali. Aktem notarialnym z dnia 8 maja 1967 r. Tadeusz J. i jego rodzice ustanowili w tym domu odrębną własność lokali w ten sposób, że mąż powódki stał się właścicielem lokalu stanowiącego zachodnią połowę domu.

Powódka nie brała udziału przy sporządzaniu aktu i nie została wpisana jako współwłaścicielka lokalu. Wyrokiem z dnia 8 sierpnia 1970 r. Sąd Najwyższy orzekł przepadek majątku Tadeusza J., w tym także nieruchomości z przedmiotowym lokalem.

W świetle powyższych ustaleń Sąd Wojewódzki uznał powództwo za bezzasadne, reprezentując pogląd, że nieruchomość, której wyłączenia powódka żąda, stanowi odrębny majątek Tadeusza J. Powódka nie mogła stać się współwłaścicielką wyodrębnionego lokalu, skoro nie była współwłaścicielką gruntu. Fakt jej przyczynienia się do budowy domu rodzi tylko roszczenie o zwrot nakładów, nie powoduje natomiast, że wyodrębniony lokal wszedł do wspólnego majątku małżonków. W skardze rewizyjnej powódka domaga się uchylenia zaskarżonego wyroku, zarzucając naruszenie art. 136 k.c. oraz art. 32, 33 i 45 § 1 k.r.o.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Podstawowy zarzut rewizji opiera się na założeniu, że własność lokalu mieszkalnego została objęta ustawową wspólnością majątkową, gdyż wspólność ta z mocy samego prawa rozciąga się na przedmioty nabyte w czasie trwania małżeństwa; dlatego okoliczność, czy nabycie nastąpiło na nazwisko obojga małżonków, czy na jedno z nich, jest z punktu widzenia uprawnień powódki zupełnie obojętna. Z takiego założenia skarżąca wyciąga wniosek, że z mocy art. 136 § 1 k.c. stała się współwłasnością działki gruntu pod domem, w którym znajduje się wymieniony w pozwie lokal.

Poglądu tego nie można podzielić.

Stosownie do art. 136 § 1 k.c. w razie wyodrębnienia własności lokali mieszkalnych działka gruntu, na której został wzniesiony dom mieszkalny, stanowi współwłasność właścicieli lokali. Według zaś § 2 tego artykułu udział właściciela lokalu we współwłasności nieruchomości jest prawem związanym z własnością lokalu i dlatego dopóki trwa odrębna własność lokali, dopóty nie można żądać zniesienia współwłasności nieruchomości (uchwała 7 sędziów SN z dnia 11.XI.1963 r. - OSNCP 1965, z. 12, poz. 149).

Treść cytowanego przepisu wskazuje na ścisłą więź pomiędzy własnością lokalu a udziałem w nieruchomości i oznacza, że nie można rozporządzić własnością lokalu nie rozporządzając równocześnie udziałem w nieruchomości. Stąd umowa o ustanowienie własności lokalu stanowi szczególny wypadek umowy o przeniesienie własności nieruchomości, na której znajduje się budynek z wyodrębnionymi lokalami, może stać się w drodze umowy właścicielem lokalu tylko po uprzednim nabyciu udziału w tej nieruchomości.

Skarżąca dopatruje się w treści cytowanego przepisu kolejności odwrotnej, reprezentując pogląd, że w trybie art. 31 k.r.o. najpierw nabyła własność wyodrębnionego lokalu, a w konsekwencji tego zdarzenia z mocy samego prawa stała się współwłaścicielką gruntu.

Wbrew odmiennemu poglądowi skarżącej przepisy o odrębnej własności lokali nie usprawiedliwiają tego zapatrywania, jako sprzecznego z przyjętą na gruncie prawa rzeczowego zasadą superficies solo cedit. Skoro grunt stanowił wyłączną własność męża powódki, dom wzniesiony w czasie trwania związku małżeńskiego - jako część składowa tego gruntu - jest także jego własnością (art. 48 k.c.).

Okoliczność, że dom został wzniesiony w czasie trwania małżeństwa i to przy bezspornym zaangażowaniu pracy i nakładów powódki, nie może podważyć tej zasady. Po pierwsze dlatego, że wbrew odmiennemu stanowisku powódki mąż jej nie nabył prawa własności lokalu jako majątku, który dopiero powstał w czasie trwania małżeństwa, ale dobro to powstało z przekształcenia jego dotychczasowego prawa. Decydujące jednak znaczenie - jak to wyżej podniesiono - ma to, że najpierw trzeba nabyć współwłasność nieruchomości, a dopiero potem można się ubiegać o nabycie odrębnej własności lokalu. Z tego względu powódce nie przysługuje także powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 23 pr. rzecz.).

Jeżeli zatem tylko jeden z małżonków jest współwłaścicielem gruntu, na którym wszyscy jego współwłaściciele wznieśli dom i ustanowili w nim odrębną własność lokali, przy czym prawo do jednego z tych lokali zostało zapisane na małżonka - współwłaściciela nieruchomości, drugi z małżonków nie nabywa ani prawa do współwłasności wyodrębnionego lokalu, ani współwłasności gruntu, choćby dom był wzniesiony w czasie trwania małżeństwa i choćby własnymi funduszami przyczynił się on do wzniesienia budynku.

Brak przesłanek do przyznania powódce prawa współwłasności lokalu i znajdującego się pod nim gruntu nie pozbawia jej prawa żądania zwrotu wyłożonych nakładów.

Ponieważ złożyła ona alternatywne żądanie w tym kierunku, a sprawa w tym aspekcie nie została rozpoznana, należało uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania w celu umożliwienia powódce udowodnienia jej pretensji (art. 388 § 1 k.p.c.).

OSNC 1972 r., Nr 5, poz. 92