Uchwała z dnia 1971-08-30 sygn. III CZP 44/71

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 44/71

Uchwała z dnia 30 sierpnia 1971 r.

Przewodniczący: sędzia W. Bryl. Sędziowie: B. Łubkowski (sprawozdawca), W. Markowski.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Jana Z. i Czesławy G. przeciwko Kościołowi Rzymskokatolickiemu - Parafii św. Mikołaja (Zarząd Cmentarza Katolickiego) w G. o usunięcie skutków naruszenia dobra osobistego, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Bydgoszczy postanowieniem z dnia 18 grudnia 1970 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy w wypadku gdy grób został użyty do ponownego chowania (art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych - Dz. U. Nr 11, poz. 62), mimo że przed upływem dalszych 20 lat od pochowania pierwszych zwłok została uiszczona opłata za zachowanie grobu dla tych zwłok, członkowie rodziny osoby zmarłej, której zwłoki zostały wpierw pochowane, domagają się w procesie usunięcia z grobu zwłok później w nim pochowanych, osoby o których mowa w art. 10 ust. 1 zdanie 1 ustawy są współuczestnikami koniecznymi (art. 195 § 1 k.p.c.)?"

udzielił następującej odpowiedzi:

Nie zachodzi współuczestnictwo konieczne pomiędzy związkiem wyznaniowym (utrzymującym i zarządzającym cmentarzem), pozwanym o usunięcie zwłok z grobu, w którym poprzednio pochowano zwłoki członka rodziny strony powodowej, przy czym nie upłynął jeszcze termin z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. Nr 11, poz. 62) zezwalający na ponowne pochowanie zwłok, a wymienionymi w art. 10 ust. 1 zdanie 1 tejże ustawy członkami rodziny zmarłego pochowanego później w tym grobie.

Uzasadnienie

Na cmentarzu utrzymywanym i zarządzanym przez Kościół Rzymskokatolicki Parafię św. Mikołaja w G. na miejscu oznaczonym nr 70 pochowano w 1926 r. zwłoki matki powodów, Marii S. W styczniu 1968 i w lutym 1969 r. na tym samym miejscu (w tym samym grobie) pochowano zwłoki dwóch innych zmarłych, mianowicie małż. C. Powodowie posiadali prawo rezerwacji grobu do końca 1970 r. Pochowanie w grobie ich matki zwłok małż. C. odbyło się bez wiedzy i zgody powodów.

Powodowie domagają się od pozwanego Kościoła Rzymskokatolickiego - Parafii św. Mikołaja w G. przeniesienia zwłok małż. C. na inne miejsce.

Sąd Powiatowy oddalił powództwo uznawszy, że roszczenie powodów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (art. 5 k.c.).

Przy rozpoznaniu rewizji powodów od powyższego wyroku nasunęło się Sądowi Wojewódzkiemu przytoczone w sentencji uchwały budzące wątpliwości zagadnienie prawne, które w trybie art. 391 § 1 k.p.c. przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.

Pytanie prawne Sądu Wojewódzkiego nie zostało jednak ściśle sprecyzowane. Sąd Najwyższy mając na uwadze, że stroną pozwaną jest związek wyznaniowy, uważa, że pytanie to dotyczy współuczestnictwa między pozwanym związkiem wyznaniowym a członkami najbliższej rodziny zmarłego pochowanego w grobie zajętym już przez inne zwłoki (matki powodów).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Współuczestnictwo konieczne zachodzi wtedy, gdy ze względu na przedmiot sporu lub treść przepisu ustawy między uczestnikami istnieje tak ścisła łączność, że rozstrzygnięcie sporu możliwe jest tylko z udziałem wszystkich uczestników. Tak ścisła łączność nie zachodzi między związkiem wyznaniowym, utrzymującym i zarządzającym cmentarzem, a członkami najbliższej rodziny zmarłego, którego zwłoki pochowano w grobie już zajętym przez cudze zwłoki - w sporze wytoczonym związkowi wyznaniowemu przez członków rodziny zmarłego wpierw pochowanego o usunięcie zwłok cudzych, później w tym samym grobie pochowanych.

Z mocy art. 7 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. "o cmentarzach i chowaniu zmarłych" (Dz. U. Nr 11, poz. 62) grób nie może być użyty do ponownego pochowania po upływie 20 lat od chwili pochowania zwłok oraz przez dalsze lat 20 lub nawet przez dłuższy czas, jeżeli między członkami najbliższej rodziny osoby zmarłej a związkiem wyznaniowym, utrzymującym i zarządzającym cmentarzem, zawarta została umowa przedłużająca termin, przed upływem którego nie wolno użyć grobu do ponownego pochowania.

Przedmiotem zatem roszczenia, którego dotyczy pytanie prawne, jest roszczenie wynikające z niewywiązania się związku wyznaniowego z zobowiązania określonego w art. 7 wymienionej ustawy. W szczególności naruszenie prawa powodów nastąpiło na skutek wydania przez zarząd cmentarza zezwolenia rodzinie innej zmarłej osoby na pochowanie jej zwłok w grobie, w którym spoczywają zwłoki matki powodów, mimo że nie upłynął jeszcze termin zezwalający na pochowanie zwłok.

Członkowie rodziny zmarłego, którzy naruszyli prawo powodów zastrzeżone im w art. 7 wymienionej ustawy, mogliby odpowiadać za naruszenie tego prawa na podstawie art. 344 (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7.XII.1970 r. - OSNCP 1971 r. z. 7-8, poz. 127) bądź art. 24 § 1 k.c., a więc w wypadku samowolnego albo bezprawnego naruszenia prawa powodów do spokojnego korzystania z grobu.

Samowolność lub bezprawność działania naruszającego prawo innej osoby nie zachodzi wtedy, gdy naruszający działa na mocy upoważnienia właściwego organu administracyjnego.

Z mocy przepisów ustawy "o cmentarzach i chowaniu zmarłych" związek wyznaniowy utrzymujący i zarządzający cmentarzem jest organem, do kompetencji którego należy wydanie zezwolenia i wyznaczenie miejsca (grobu) na cmentarzu dla pochowania zwłok przez najbliższą rodzinę zmarłego. Członkowie rodziny, którzy chowają zwłoki w miejscu wyznaczonym przez zarząd cmentarza i przygotowanym do przyjęcia zwłok (wykopanie grobu przez grabarza), nie działają samowolnie ani bezprawnie, chyba że uzyskali zezwolenie na pochowanie zwłok w drodze czynu niedozwolonego. Inna zatem w zasadzie jest podstawa faktyczna i prawna roszczenia w stosunku do organu utrzymującego i zarządzającego cmentarzem, a inna w stosunku do członków najbliższej rodziny, która pochowała zwłoki w grobie zajętym już przez inne (cudze) zwłoki. Nie zachodzi więc między tymi osobami współuczestnictwo konieczne, gdyż nawet przy założeniu działania niedozwolonego w rozumieniu art. 415 k.c. rozstrzygnięcie sporu nie wymaga uczestnictwa wszystkich sprawców czynu niedozwolonego, możliwe jest więc rozstrzygnięcie odmienne dla poszczególnych uczestników postępowania.

Z tych względów Sąd Najwyższy z mocy art. 391 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji uchwały.

OSNC 1972 r., Nr 2, poz. 24