Wyrok z dnia 2010-07-07 sygn. II SA/Łd 510/10

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Dnia 7 lipca 2010 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi – Wydział II w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Tomasz Zbrojewski (spr.) Sędziowie Sędzia NSA Anna Stępień Sędzia WSA Sławomir Wojciechowski Protokolant asystent sędziego Agnieszka Gortych-Ratajczyk po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 lipca 2010 roku sprawy ze skargi K. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta Ł. z dnia [...].

U Z A S A D N I E N I E

Decyzją z dnia [...] Prezydent Miasta Ł., działając na podstawie art. 88 ust. 1 pkt 2, art. 89 ust. 7 pkt 5 ustawy o pomocy społecznej, odmówił K.S. przyznania pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki.

Jak wynika z uzasadnienia decyzji, w dniu 29 stycznia 2010 r. K.S. wystąpił do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ł. z wnioskiem o udzielenie pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki. W toku postępowania wyjaśniającego organ I instancji ustalił, że na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Łodzi XI Wydział dla Nieletnich z dnia [...] K.S. został umieszczony w rodzinie zastępczej, którą stanowili dla niego E. i M. małżonkowie S. Następnie, postanowieniem z dnia [...] K.S. został umieszczony w rodzinie zastępczej u dziadków – Z. i W. S. W dniu 14 stycznia 2010 r. K.S. osiągnął pełnoletniość i uzyskał status pełnoletniego wychowanka rodziny zastępczej. K.S. zamieszkuje z dziadkami, choć deklaruje prowadzenie samodzielnego gospodarstwa domowego. Wnioskodawca jest słuchaczem 3 – letniego Gimnazjum dla Dorosłych w C. w Ł., nie pracuje, nie jest zarejestrowany w urzędzie pracy, utrzymuje się z renty rodzinnej w wysokości 591,34 złotych.

Organ I instancji wskazał, że K.S. spełnia warunki do przyznania pomocy pieniężnej na kontynuację nauki, gdyż przebywał w rodzinie zastępczej, w której został umieszczony postanowieniem sądu, dłużej niż rok, spełnia również kryterium dochodowe. Organ zwrócił jednak uwagę na fakt, iż K.S. został uznany winnym przestępstwa z winy umyślnej i prawomocnie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa z dnia [...] na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, przy czym wykonanie kary zostało warunkowo zawieszone na okres 3 lat, a K.S. oddany został pod dozór kuratora sądowego. Przepis art. 89 ust. 7 pkt 5 ustawy o pomocy społecznej dopuszcza zaś odmowę przyznania pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki w przypadku, gdy osoba usamodzielniana została skazana prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa z winy umyślnej.

W odwołaniu od powyższej decyzji K.S. podał, że znajduje się w trudnej sytuacji finansowej - uczy się w C., a jedynym źródłem dochodu jest renta rodzinna.

Decyzją z dnia [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł., działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 kpa, utrzymało w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie organu I instancji. Podzielając stanowisko Prezydenta Miasta Ł., że fakt skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo z winy umyślnej daje podstawę do odmowy przyznania świadczenia, organ odwoławczy wskazał, że organy administracji uprawnione są do własnej oceny interesu społecznego i słuszności interesu obywatela, a o treści podejmowanego rozstrzygnięcia każdorazowo decydują okoliczności konkretnego przypadku. Interes winien być przy tym słuszny w rozumieniu obiektywnym, nie może być natomiast wyprowadzony z własnego tylko przekonania strony, opartego na poczuciu krzywdy i nierówności. W ocenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego, pozytywne załatwienie wniosku naruszałoby zasadę, o której mowa w art. 7 kpa przez załatwienie sprawy zgodnie z interesem strony, z całkowitym pominięciem interesu społecznego.

W skardze skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi K.S. podniósł zarzut naruszenia art. 89 ust. 7 pkt 5 ustawy o pomocy społecznej oraz art. 7, art. 11, art. 77 § 1 i art. 107 § 3 kpa. Skarżący wskazał, że nie zgadza się z uzasadnieniem zaskarżonej decyzji. Organ odwoławczy nie odniósł się w sposób szczegółowy i przekonujący do jego aktualnej sytuacji materialnej i życiowej oraz podejmowanych działań mających na celu prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie i zdobycie wykształcenia umożliwiającego uzyskanie kwalifikacji zawodowych, które ułatwiłyby podjęcie zatrudnienia. Skarżący oświadczył, że trudno mu jest pogodzić się z faktem, że u podstaw odmowy przyznania świadczenia leży wyłącznie prawomocne skazanie wyrokiem za popełnienie przestępstwa z winy umyślnej. Zdaniem skarżącego organy administracji nie wzięły pod uwagę podejmowanej przez niego próby zmiany dotychczasowego życia, co będzie korzystne nie tylko dla strony, ale i dla społeczeństwa, w którym funkcjonuje. Skarżący podkreślił, że uczęszcza do szkoły, realizuje indywidualny program usamodzielniania i dobrze wykorzystuje szansę, którą dał mu sąd, warunkowo zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności. Zdaniem strony zaskarżona decyzja nie została należycie uzasadniona, czego wymaga się od decyzji opartych na uznaniu administracyjnym.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł. wniosło o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zaprezentowane w zaskarżonym rozstrzygnięciu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem niniejszego postępowania jest legalność decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia [...] w przedmiocie odmowy przyznania pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki.

Punkt wyjścia do rozważań stanowić będzie treść art. 88 ust. 1 i art. 89 ust. 2 i ust. 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.), w myśl których osoba, która osiągnęła pełnoletniość w rodzinie zastępczej, zostaje objęta pomocą pieniężną na kontynuowanie nauki w gimnazjum, szkole ponadpodstawowej, szkole ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej. Warunkiem uzyskania pomocy pieniężnej jest zobowiązanie się osoby usamodzielnianej do realizacji indywidualnego programu usamodzielniania, zatwierdzonego przez kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie. Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki przysługuje osobie usamodzielnianej samotnie gospodarującej, jeśli jej dochód nie przekracza 200% kwoty kryterium dochodowego na osobę samotnie gospodarującą.

Jak wynika z okoliczności faktycznych sprawy poza sporem pozostaje fakt, że K.S. spełnia powyższe warunki do objęcia go pomocą pieniężną na kontynuowanie nauki.

Istota sporu w rozpoznawanej sprawie sprowadza się natomiast do tego, czy organy administracji publicznej zasadnie odmówiły skarżącemu przyznania pomocy pieniężnej w oparciu o art. 89 ust. 7 pkt 5 ustawy o pomocy społecznej. Stosownie do tego przepisu pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki można odmówić w przypadku, gdy osoba usamodzielniana została skazana prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa z winy umyślnej. Zastosowanie powyższego przepisu wymagało rozważenia z uwagi na fakt, że K.S. mocą wyroku Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, Sąd Grodzki w Łodzi, VIII Wydział Grodzki z dnia [...] o sygn. akt [...] został uznany winnym przestępstwa, o którym mowa w art. 158 § 1 kodeksu karnego, polegającego na tym, że w dniu 23 lutego 2009 r. na terenie boiska szkolnego, działając wspólnie i w porozumieniu z dziewięcioma nieletnimi, po uprzednim umówieniu się, wziął udział w bójce, w której doszło do narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienia skutku określonego w art. 156 § 1 lub art. 157 § 1 kodeksu karnego. Za ten czyn skarżący został skazany na karę pozbawienia wolności, przy czym wykonanie kary zostało warunkowo zawieszone na okres 3 lat próby, a skarżący oddany został pod dozór kuratora sądowego.

Przepis art. 89 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej został oparty na instytucji uznania administracyjnego, które polega na tym, że organ administracji publicznej ma możliwość wyboru pozytywnego lub negatywnego dla strony rozstrzygnięcia. Podkreślenia jednak wymaga, iż wybór ten poprzedzać musi zgromadzenie materiału dowodowego, ustalenie stanu faktycznego i przeprowadzenie wnioskowania opartego na zasadach logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Co istotne, wymaga się, aby wszystkie te elementy znalazły odzwierciedlenie w uzasadnieniu podjętego rozstrzygnięcia, zwłaszcza jeśli jest ono dla strony niekorzystne. Na organie spoczywa również konieczność wyważenia interesu społecznego oraz interesu obywatela. Organ zobowiązany jest po zgromadzeniu pełnego materiału dowodowego w sprawie uwzględnić oba te aspekty sprawy i dokonać wyboru chronionych wartości. Wybór ten pociąga za sobą konieczność szczegółowego uzasadnienia w razie przyznania pierwszeństwa względom społecznym nad indywidualnym. Zatem w razie wydania negatywnej dla strony decyzji opartej na uznaniu administracyjnym za udzieleniem ochrony interesowi społecznemu, muszą przemawiać istotne przesłanki, wykluczające przyznanie tej ochrony stronie postępowania.

Tymczasem, organy administracji publicznej orzekające w rozpoznawanej sprawie zaniechały przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania wyjaśniającego, co narusza przepis art. 77 § 1, a w konsekwencji również art. 107 § 3 kpa, i co mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonej decyzji przyczyną, dla której organ administracji publicznej odmówił uznania racji skarżącego jest wyłącznie okoliczność popełnienia przestępstwa, które godzi w interes publiczny. Już sam tylko fakt skazania prawomocnym wyrokiem sądu, w ocenie organów administracji publicznej, wyłączył skarżącego z kręgu podmiotów uprawnionych do otrzymania pomocy pieniężnej. Poza zainteresowaniem organów orzekających pozostała natomiast sytuacja życiowa skarżącego, sposób realizacji programu usamodzielnienia oraz potencjalne korzyści wynikające ze wsparcia dla strony. Okoliczności podnoszone przez stronę ocenione zaś zostały jako "wyprowadzane z własnego przekonania opartego na poczuciu krzywdy i nierówności". Taka postawa organów orzekających w sprawie nie zasługuje na aprobatę.

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki jest co do zasady przyznawana na podstawie kryteriów formalnych (kryterium dochodowe i zatwierdzony program usamodzielnienia),

w oderwaniu od elementów uznaniowych leżących po stronie organu administracji publicznej. Dopiero w przypadku m.in. osób skazanych prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo popełnione z winy umyślnej ustawodawca zrezygnował z automatyzmu objęcia pomocą pieniężną, pozostawiając przyznanie takiej pomocy w gestii uznania właściwego organu.

Okoliczność skazania prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo nie może być traktowana jako wystarczająca przesłanka odmowy przyznania pomocy pieniężnej per se, jak to uznano w zaskarżonej decyzji. Z samej natury przestępstwa wynika bowiem, że godzi ono w porządek i interes publiczny. Mimo to ustawodawca nie wyłączył osób skazanych za ich popełnienie z kręgu podmiotów uprawnionych do otrzymania pomocy pieniężnej w sposób kategoryczny. Oznacza to w konsekwencji, że organ rozpatrujący sprawę musi poszukiwać argumentów przemawiających za jej przyznaniem bądź odmową przyznania w innej sferze wartości.

W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego organ administracji publicznej prowadząc postępowanie, którego rezultatem jest wydanie decyzji na podstawie art. 89 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej powinien zebrać taki materiał dowodowy, który wykaże, czy wnioskodawca zasługuje na udzielenie mu przez Państwo pomocy, mimo wejścia w konflikt z prawem, tj. czy jego działanie odpowiada zatwierdzonemu programowi usamodzielnienia i deklarowanej chęci zdobywania wykształcenia.

Postępowanie dowodowe na gruncie rozpoznawanej sprawy winno zatem, zdaniem Sądu, obejmować analizę programu usamodzielnienia, wystąpienie do szkoły, do której uczęszcza skarżący o przedstawienie konkretnych osiąganych wyników w nauce, zestawienia obecności i nieobecności, opinii nauczycieli i wychowawców o zachowaniu skarżącego i jego stosunku do szkoły i nauki. Dopiero dysponując takim zgromadzonym materiałem organ jest w stanie stwierdzić, czy deklarowana przez stronę chęć zmiany postawy życiowej i zdobycia wykształcenia znajduje odzwierciedlenie w rzeczywistości. Oczywistym jest bowiem, że brak postępów w nauce, nieodpowiednie zachowanie czy liczne nieusprawiedliwione nieobecności mogą świadczyć o lekceważącym stosunku do nauki i nierealizowaniu programu usamodzielnienia. Jednak udokumentowane postępy skarżącego w nauce i poprawne zachowanie mogą stanowić okoliczność, która świadczyć będzie o chęci skorzystania z szansy, jaką otrzymał na skutek warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności za popełnione przestępstwo.

Warto przy tym podkreślić, że organ administracji winien również wziąć pod uwagę nie tylko bezpośrednie korzyści materialne, jakie wynikają dla skarżącego z faktu otrzymania pomocy pieniężnej, ale również szerszy społeczny aspekt sprawy.

Rozpoznając sprawę przyznania pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki nie można również tracić z pola widzenia przepisów art. 89 ust. 9, ust. 10 i ust. 11 ustawy o pomocy społecznej. Przepisy te stwarzają możliwość zawieszenia pomocy pieniężnej w określonych sytuacjach, jak również odmowy jej udzielenia po okresie zawieszenia. Dotyczy to m.in. przypadków marnotrawienia przyznanej pomocy, niewywiązywania się z założeń programu usamodzielniania czy wszczęcia postępowania karnego o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego. Oznacza to, że nawet w przypadku przyznania pomocy pieniężnej osobie, której późniejsza postawa życiowa budzi wątpliwości, istnieje podstawa do weryfikacji zasadności jej przyznania.

Reasumując, nie sposób uznać, że zaskarżona decyzja oraz decyzja ją poprzedzająca odpowiadają prawu. Jak już bowiem wykazano, przy orzekaniu o odmowie przyznania pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki organy administracji publicznej dopuściły się naruszenia art. 7, art. 77 § 1 i art. 107 § 3 kpa, a naruszenia te mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Rozpoznając sprawę organy powinny przeprowadzić postępowanie wyjaśniające zmierzające do ustalenia sytuacji życiowej strony, aby móc ocenić realne postępy w resocjalizacji i nauce oraz sposób funkcjonowania w środowisku, a w konsekwencji stwierdzić, czy przyznanie pomocy pieniężnej na kontynuację nauki jest uzasadnione.

Z tych wszystkich względów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) i art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), orzekł jak w sentencji. Z uwagi na brak przymiotu wykonalności zaskarżonej decyzji bezprzedmiotowe stało się orzekanie w trybie art. 152 p.p.s.a. w sprawie jej wykonania.